Verkamaðurinn - 12.06.1964, Page 1

Verkamaðurinn
lýðveldið tvítugt
Listahátíð sett
íslenzka
Þann 17. júní 1944 var Alþingi
sett að Þingvöllum við Oxaró, og þó
var, ó þeim (ornhelga stað, lýst yfir
stofnun lýðveldis ó Islandi. Með
þeirri yfirlýsingu var Island form-
lega og að fullu laust undan Dana-
konungi og afskiptum danskra
stjórnarherra. Þennan dag varð lýð-
veldið ísland til. Það var ó afmæl-
isdegi Jóns forseta Sigurðssonar, og
aldrei hefur heyrzt nokkur rödd,
sem hafi haldið því fram, að ekki
hafi verið valinn réttur dagur til
þessarar gerðar og til þess að verða
þjóðhótíðardagur íslands. Svo mjög
og ógreiningslaust er Jón Sigurðsson
metinn af landsmönnum öllum.
A miðvikudaginn í næstu viku
hefur lýðveldið ísland staðið í tutt-
ugu ór. Það er ekki langur tími, en
margt hefur gerzt ó þessum tima.
Rétt mun, að jafnan skiptost á skin
og skúrir í lifi hverrar þjóðar. Stund-
um vegnar vel, í annan tíma miður.
Þegar ó heildina er litið, mó þó
segja, oð þessi tuttugu ór hafi ver-
ið samfelldur góðæriskafli fyrir ís-
lendinga. Hafísinn hefur haldið sig
úti í hafsauga og ekki torveldað
siglingar ó hafnir. Eldgos hafa verið
nokkur, en miklu fremur til skemmt
unar en oð af þeim hafi skaði hlot-
izt. Sjórinn hcfur verið gjöfull og
islenzkir sjómenn bætt heimsmet
sín í aflbrögðum ór fró óri. Gras
hefur sprottið vel flest sumur og
búfé skiloð góðum afurðum. Iðn-
aður hefur farið hraðvaxandi og
stuðlað að bættri og öruggari of-
komu landsmanna. Við höfum ekki
óstæðu til að sakast við nóttúru-
öflin eftir þessi tuttugu ór. Þau
hafa verið okkur hliðholl, og aukin
menntun og tækni hafa lyft þjóðinni
til betri lífskjora. Þótt deilt sé um
skiptingu þjóðarteknanna milli
hinna ýmsu starfsstétta verður ekki
um það deilt, að i heild býr islenzka
þjóðin við góð lífskjör.
20 þúsund mól
Góð síldveiði hefur verið
undanfarna daga og raunar allt
frá því veiðarnar hófust um síð-
ustu mánaðamót.
Krossanesverksmiðjan hóf
bræðslu um síðustu helgi, fyrst
af öllum síldaverksmiðj unum,
og meiri og minni löndun hefur
verið þar daglega. Er blaðið
hafði samband við verksmiðj-
una um tíuleytið í gærkvöldi
hafði verið bókfærð þar löndun
13.679 mála og verið var að
En somt eru dökkir blettir á þess-
ari tuttugu óra sögu. Þegar lýðveld-
ið var stofnað, vor heimsstyrjöld í
algleymingi. I landi okkar dvaldi
erlendur her. Ari siðar lauk þeim
hildarleik. Flestir vonuðu, að þó
myndi herinn hverfa úr landi, ís-
land verða fyrir íslendinga og þó
eina. En enn i dag er ísland hersetið
land. Enn í dag verður þjóðin að
þola þær hættur, sem herseta stór-
þjóðor í landi smóþjóðar er þeirri
síðarnefndu. Og margskonar spill-
ingu hefur af hersetunni leitt. Hún
hefur unnið íslenzku þjóðlífi mikið
ógagn, skilið eftir sig þau sór, sem
seint verða grædd. Erfiðast er að
verða að viðurkenna, að hersetan
er sök Islendinga sjólfra. Ef þjóðin
öll hefði sameinast um, oð segja
hernum að fara, þó væri hann ekki
hér. En það hefur skort samstöðu.
Þeir hafa verið of margir, sem meira
hafa metið eigin auravon en sjólf-
stæði og menningu þjóðar sinnar.
Þessu til viðbótar höfum við lótið
véla okkur inn í hernaðarbandalag.
Með því hefur hlutleysisyfirlýsingin
fró 1918 verið að engu gerð, sómi
iands og þjóðar verið blettaður og
tortýmingarhættu boðið heim, ef
nýr hrunadans stórvelda hæfist.
Loks hafa hin siðustu órin verið
uppi hóværar raddir um að hleypa
útlendum mönnum og útlendum
atvinnufyrirtækjum óhindrað inn i
landið. Og sumir róðherror og aðrir
forsvarsmenn þjóðarinnar hofa um
skeið tekið upp baróttu fyrir afsali
sjólfstæðisins með þvi að predika,
að við ættum að gerost aðili að
efnohogs- og stjórnmólasambandi
ríkja ó meginlandi Evrópu. Heilir
stjórnmólaflokkar hofa jafnvel gert
þennan óróður að sínum.
Allt hefur þetta gerzt ó aðeins
tuttugu fyrstu órum islenzka lýð-
veldisins. Tekizt hefur oð forða
stórslysum öðrum en hinni langvar-
til Hrossaness
Ijúka löndun ca. 1400 mála úr
Jörundi III. Hefur því verk-
smiðjan í gærkvöld verið búin
að fá yfir 16000 mál eða svipað
magn og þar var landað í allt
fyrrasumar.
Auk þess voru þá fimm skip
á leið til verksmiðj unnar: Björg-
úlfur með ca. 1100 mál, Súlan
1150, Loftur Baldvinsson 900,
Baldur 400 og Sigurður Bjarna-
son, en ekki var vitað um afla
hans.
andi hersetu. En þessi atriði, sem
bent hefur verið ó, sýna okkur, að
margar hættur eru búnar frelsi og
sjólfstæði okkar fómennu þjóðar.
Verst er, að þær hættur hafa skap-
ast af spillingu, hugsjónadeyfð og
skammsýni nokkurs hluta þjóðar-
innar. Þeim mun ríkari óstæða er
fyrir þó, sem vöku sinni hafa hold-
ið, að vero ó verði framvegis, svo að
takast megi að hindra, að slys hendi
okkar unga lýðveldi eða að sjólf—
stæði lands og þjóðar verði selt fyr-
ir stundargróða einstakra manna. -
Sjólfstæðisbarótta okkar var of löng
og ströng, þrengingarnar undir er-
lendri stjórn of miklar til þess, að
við megum nokkru sinni farga því
aftur, sem við höfum unnið. Minn-
umst þess ó tuttugu óra afmæli lýð-
vcldisins íslands.
Strengjum þess heit, að standa
trúan vörð um sjólfstæði landsins
okkar, um verndun islenzkrar tungu
og um menningu þjóðarinnar forna
og nýja. Kjörorðið ó alltaf að vera:
ÍSLANDI ALLT.
Um síðustu helgi var fundur
haldinn í Sambandsráði íþrótta-
sambands íslands í Skíðahótel-
inu í Hlíðarfjalli. Er það í
fyrsta skipti í sögu íþróttasam-
bandsins, sem það heldur sam-
bandsráðsfund utan Reykjavík-
ur. En tilefni þess, að fundurinn
var haldinn hér nyðra, var að
ákveðið hafði verið að heiðra
tvo Akureyringa sérstaklega
fyrir mikil og góð störf í þágu
íþróttahreyfingarinnar.
Listahátíð Banaalags íslenzkra
listamanna 1964 var sett í Há-
skólabíó í Reykjavík kl. 13.30
síðastliðinn sunnudag, með
miklum glæsibrag.
Jón Þórarinsson tónskáld og
Ragnar Jónsson bókaútgefandi
hafa séð um höfuðundirbúning
þessarar hátíðar, en mikill fjöldi
listamanna og annarra, frá hin-
um ýmsu félögum, hafa unnið
með þeim.
Þetta er í raun réttri fjórða
listahátíðin síðan 1942. Hinar
þrjár voru kallaðar Listamanna-
þing.
Mikill fjöldi manna mætti við
setningu hátíðarinnar og starfs-
lið listamanna í hljómsveit og
kór var mjög margt. Forseta-
hjónin voru þarna, enda hann
„verndari“ Listahátíðarinnar.
Hátíðin hófst með því, að
fluttur var þjóðsöngurinn undir
stjórn Páls Isólfssonar. Þá flutti
Jón Þórarinsson setningarræðu
og minnzt var horfinna snillinga.
Þá komu ávörp menntamálaráð-
herra og borgarstjórans í Rvík,
en því næst flutti Nobelsskáld
okkar, Halldór Laxness, ræðu.
Þeir, sem halda Laxness á
undanhaldi í sinni gæfuríku
baráttu fyrir farsæld lands og
lýðs, jafnvel farinn að hneygj-
ast til undansláttar, máttu róir
upp rísa. Skáldið flutti afburða-
íþróttakennararnir Ármann
Dalmannsson og Hermann
Stefánsson voru gerðir heiðurs-
félagar ÍSÍ og veitt heiðurs-
merki sambandsins. Við þetta
tækifæri var bæjarstjórinn á
Akureyri, Magnús E. Guðjóns-
son, einnig sæmdur gullmerki
ÍSÍ.
Á myndinni hér að ofan er
forseti ÍSÍ, Gísli Halldórsson,
að afhenda Ármanni heiðurs-
merki hans.
snjalla ræðu, sem lengi mun í
minnum höfð. En án efa fá menn
að lesa hana einhvers staðar áð-
ur en langt líður.
Þá var flutt Minni Islands,
forleikur fyrir hljómsveit og kór
op. 9, eftir Jón Leifs við ljóð
Jónasar Hallgrímssonar og Ein-
ars Benediktssonar. Þetta verk
sannaði, svo ekki verður framar
rengt, að Jón Leifs er snillingur,
og skal það verða gleði okkur
öllum. Framtíðin fær ekki ein
að njóta hans, við gerum það
einnig.
Næst lásu rithöfundar úr
verkum sínum: Guðmundur
Hagalín, Þórbergur og Guð-
mundur Böðvarsson.
Þá kom lofsöngur eftir Pál
ísólfsson, verk samið fyrir kór
og hljómsveit við ljóð eftir
Davíð. Tónflutning önnuðust
Sinfóníuhljómsveitin, Söngva-
sveitin Filharmonía og blandað-
ur kór Fóstbræðra undir stjórn
Igor Buketoff. Var flutningur
þessi með eindæmum góður, og
húsið virðist gott til hljómburð-
ar nú.
Klukkan fjögur þennan sama
dag opnaði svo Ragnar Jónsson
myndlistarsýningu í Listasafni
íslands. Eru þar sýnd margs-
konar listaverk eftir mikinn
fjölda listamanna.
Síðdegis hafði svo mennta-
málaráðherra boð inni. Var það
hóf gott.
Listahátíð þessi stendur til
19. júní með dagskrá öll kvöld,
nema 17. júní: Myndlistarsýn-
ingar, leiksýningar, hljómleikar,
upplestrar o. s. frv.
Þetta er glæsilegt framtak og
verður vonandi íslenzkri list og
listamönnum til mikillar örfunar
og svo þjóðinni til gleði.
í sambandi við hátíð þessa
var gefið út vandað rit, dagskrá.
Á Sigurður Nordal þar m. a.
grein um Listahátíð og Lista-
mannaþing. Forsíðumynd er lit-
prentun eftir málverki Kjarvals:
Úti og inni. k.
HEYRT
Á GÖTUNNI
AÐ sjómenn séu þvi allreiðir, að
ór eftir úr skuli sildarverk-
smiðjan á Raufarhöfn ekki
tilbúin oð taka til storfa,
þegar vertíðin hefst.
AÐ nauðsyn þyki til bera að
stofna sérstakt fegrunarfélag
á Akureyri til að fjarlægja
togarann Hrímbak af Pollin-
um.
AÐ Akureyri sé að fó á sig
frægðarorð fyrir stærstu og
myndarlegustu uppboð á
landinu, og þó sé enn eftir
að bjóða púturnar.
Akureyringrar heiðradir