Verkamaðurinn - 14.08.1964, Blaðsíða 6

Ævintý
Norðmenn eru að vonum stolrir
af ofrekum sínum í Norðurhöfum,
hofa enda lengi verið þar í farar-
broddi við veiðar og rannsóknir.
Nýlega var haldin sýning ó ýmsum
útvegi úr norðurferðum þeirra, og
erindi flutt um þann garpskap all-
an. Sýning þessi var i Oslo, en þeir
sóttu 77 óra gamlon frósagnameist-
ara og norðurfara ullt til Tromsö í
flugvél, svo hann gæti skemmt
kvöldgestum með sögum of reynslu
sinni ó hinum myrku vetrarslóðum.
Kallinn, sem heitir Georg Björnnes,
sagði eftirfarandi sögu ó skrollandi
„gammel norsk", sem er vont að
yfirfæra:
„Maður trúir því nú valla, að
rómantíkin þrífist við Norður-
pólinn, en ég hef þó fengið að
reyna það.
En ég ætla að byrja á byrjun-
inni:
Veiðiskapur alls konar hefur
alltaf verið mitt uppáhald. Ég
hef notað hvurja frístund allt
mitt líf til veiðiskapar. Á yngri
árum veiddi ég mest í Finnmörk
og Troms. Það sem ég var þá að
sníglast etter, voru rjúpur og
héri og svo refir og otrar, en ég
fann ekki mikia ánægj u til lengd-
ar við að tína upp svoleiðis smá-
kvikindi. Mig dreymdi um eitt-
hvað burðugra, svo sem bjam-
dýr, rostunga og sauðnaut, og
önnur þau dýr, sem einhver
kjami er í. Þessi dýr vom í
tugavís á Svalbarða, Grænlandi
og á ströndum Síberíu.
En að komast þangað var nú
ekki heiglum hent. Gamlir ís-
hafsfarar vöruðu mig mjög við
að hætta mér út í þvílík æfintýr.
Því, sögðu þeir, þar eru svo
margar hættur í hvurju spori, að
þú hefur litlar líkur til að sleppa
lifandi gegnum þær. Þeir sögðu
að mestu hætturnar stöfuðu af
ísbiminum, hinu eilífa myrkri
og svo skyrbjúgnum. Ef ég gæti
komizt yfir þetta þrennt, þá væri
kannske einhver von, en þó veik.
Þetta skaut mér nú allt saman
nokkrum skelk í bringu. En svo
var ég svo heppinn að komast
með leiðangri, sem ætlaði að
dvelja sumarlangt við Grænland.
Þarna komst ég fljótlega á tal
við Eskimóakerlingu, sem kunni
það mikið í dönsku, að við gát-
um gert okkur skiljanleg. Nú
vissi ég að Eskimóar drepast
aldrei af skyrbjúg, ég spurði því
kellinguna hvurnin á þessu
stæði. Það er nú ósköp einfalt
mál, seir ún. Við deyjum nátt-
úrlega af og til hér, en aldrei af
skyrbjúg. Já, en hvurslags meðal
hafið þið þá við honum? Við
höfum engin venjuleg meðul,
seir ún, en við erum lúsug. í
þessum töluðum orðum dró hún
r á íshafsslóð
undan skinnúlpu sinni eitt sýn-
ishorn og rétti mér. Lúsin var
dökkbrún, kafloðin og á stærð
við hagamús.
Þarna sérðu nú meðalið
okkar við skyrbjúg, seir ún.
Lúsin barðist um og sprellaði
með öllum sínum tíu fótum, hún
vildi auðsýnilega komast í sína
gömlu bithaga. Þú skilur það,
að skyrbjúgurinn er vanur að
læðast að manni, þegar maður
sefur, þess vegna verðum við að
hafa lúsina á kroppnum til að
vekja okkur annað slagið. Ef
hún bítur of fast á einum stað,
þá flytur maður hana bara á
annan. Þetta sagði kelling. Ég
þakkaði kellingunni fyrir þetta
hjálpartæki og síðan gáði ég
þess alltaf að hafa eina eða tvær
pedikúlur á kroppnum, þegar ég
var þar norðurfrá.
Þegar ég hafði haft þama
vetursetu í fimm ár, datt mér í
hug að nú mætti ég losa mig við
títlurnar, ég hlyti að vera orðinn
ónæmur fyrir skyrbjúgnum. En
það máttu vita, góði, að ég sá
etter því síðar, eins og brátt
kemur fram.
Eitt haustið tók ég þá ákvörð-
un að flytja mig lengst norður
undir Norðurpólinn. Hin eldri
veiðisvæði vóru næstum upp-
urin, bæði hvað viðkom gildru-
veiði og skotmarki. Þama norð-
urfrá var heldur líblegra um að
litast, því þarna hafði ekki kom-
ið nokkur maður í 50 ár. Ég
byggði mér því kofa þama,
safnaði að mér eldiviði og bjó
mig sem allra bezt undir vetur-
setuna sem ég gat. Þarna hlakk-
aði ég til að ráðska og ráða al-
einn um veturinn.
Nú leið og beið. Ég skráði 20.
september í dagbókina. ísinn
hafði nú þegar lokað vötnum og
ám. Eitt sinn, er ég var staddur
á höfða nokkrum fjarst á veiði-
svæði mínu, heyrði ég gufubát
vera að flauta úti á firðinum, en
ég gaf mig ekkert að því, þessir
skemmtiferðadallar eru um allan
sjó. Þá skall nú á íshafsþokan
og stóð í marga daga og ég
heyrði þetta bátsgaul af og til,
var að koma mér þarna upp úti-
búi og dunda við veiði. En nú
fór ég að hugsa til heimferðar
og gekk mig rólega í áttina til
höfuðbækistöðva minna. Rétt
sem ég nálgast húsið, birtir upp
þokuna og sé ég þá að reyk legg-
ur upp úr strompinum. Ég varð
öldungis lamaður af undmn, ég
hafði að vísu verið að heiman í
eina átta daga, en við manna-
ferðum gat ég á aungvan hátt
búizt. En einhvur hlaut þó að
hafa kveikt hér upp. Var það
vinur eða fjandi? Það hafði
verið ein af þessum styrjöldum,
þegar ég fór síðast frá Noregi,
og fjandinn mátti vita nema hún
stæði enn. Maður gat búizt við
öllu.
Ég þumlungaði mig varlega
áfram að húsinu með byssuna í
sigti. En þegar ég kom í hlað
var þar hvorki óvinur eða fall-
byssa. í dyrunum stóð skínandi
fallegur kvenmaður. Við stóð-
um um stund og gláptum hvort á
annað, án þess að koma upp
nokkru orði. Loks fékk ég þó
málið og spurði: Hvur ert þú og
hvaðan kemurðu? Fyrirgefðu,
sagði furðuverkið. Ég heiti
Andrea og er sænsk ungfrú frá
Gautaborg. Já, en hvumig
komstu? Ja, þú skilur, ég var
um borð í skemmtiskipinu, sem
þú hefur sjálfsagt heyrt í, labb-
aði mig í land og þá skall á þessi
ekkisens bölvuð þoka, ég villtist
og rakst af guðsnáð á þennan
kofa. Nú er ég hér.
Já, sagði ég, nú ertu hér, og
nú verður þú að dúsa hér næsta
ár, eða kannske tvö. En þú mátt
vera viss um það, góða, að hér
bíða þín margar hættur og þær
verstu eru ísbirnir, myrkur og
skyrbjúgur. Komist maður ufir
þessar má maður lofa sinn sæla.
Ég vissi raunar ekki hvurt ég
átti að hlæja eða gráta. Annars
þýddi ekkert annað en taka
þessu með ró. En nú kom nýtt
vandamál og það verra en hin
öll. Hvernig áttum við að bjarga
siðferðinu? Ég hafði bara eitt
rúm og það var í minnsta lagi
fyrir. Ég vafði mig innan í
bjarnarskinn og svaf á gólfinu
en kvenmaðurinn fór í rúmið
mitt. En ég skalf og þjáðist á
gólfinu, ég varð m. a. að liggja
alltaf á sömu hlið, með bakið
að rúminu, því ég hafði lesið
það í biblíunni, að hver sem lítur
konu, hafi þegar drýgt synd í
hjartanu. Svo fékk ég að kenna
á þeim sannleik, að bjarnarskinn
er köld sæng á frosnu gólfi, og
þetta sagði ég kvinnunni.
En siðferðinu varð að bjarga.
Ég hafði tilheyrt flokki kristi-
legra demókrata og gengið á
námskeið hjá þeim í kristilegu
siðferði, og kvinnan var auð-
sýnilega mjög dyggðug, því ekki
fékk ég svo mikið sem skælbros
af henni. Þá sagði ég ákveðinn:
Þú verður að skera uppúr með
það, hvað á að gera.
Ja, hvað hefurðu sjálfur til
málanna að leggja? segir ’ún.
Jú, góða, ég veit eitt ráð: Við
verðum að brölta til sýslumanns-
fulltrúans og láta hann gifta
okkur. En þetta eru tuttugu míl-
ur, og það er ekkert spaug á
þessum tíma. Fulltrúi hefur leyfi
til að gifta fólk til eins árs í
senn, en ef um ævilangt hjóna-
band er að ræða, verðum við að
fara alla leið til sýslumannsins,
hann býr helmingi lengra burtu.
Þú verður að ráða uppá hvað
langan tíma vuð látum gifta
okkur.
Árið er ágætt, sagði sú litla,
og vuð plömpuðum af stað. Vuð
náoum ákvörðunarstað eftir
fjcguria sólarhringa streð og
staut og fengum vígslu hjá full-
mektugum til eins árs.
Vuð bröltum sömu leið til
baka sem hjón og höfðum þar
með bjargað bæði siðferðinu og
sængurspursmálinu.
En nú kom nýtt vandamál,
sem vænta mátti. Hún var í
hættu vegna skyrbjúgsins, og ég
sagði henni hvemig ég hefði
bjargað málum og orðið ónæm-
ur, en glatað meðalinu. Nú yrði
hún að rannsaka hvort nokkur
mótvarnar-pedikúla finnist á
hennar hvíta frúarkroppi. Við
skiptum kofanum í tvennt með
ullarteppi og hún afklæddist
öðrum megin við það og saum-
fór hvert einasta plagg í skini
þessa eina olíulampa, sem til var.
Ég húkti í myrkrinu hinum
megin. Ef þú ert svo heppin að
finna eina títlu, þá þarft þú engu
að kvíða, sagði ég. En það var
þá ofurlítið gat á teþpinu, og
þrátt fyrir næmt siðferðisskyn
gat ég ekki stillt mig um að
kíkja, og þvílík herlegheit. Mik-
ill var Jahve að geta gert annað
eins meistaraverk af einu rif-
beini. En þetta varð mér ofraun,
ég skall á gólfið, það steinleið
ufir mig. Þegar ég raknaði við,
segir ún: Þú mátt ekki kíkja.
Fannstu lús? spurði ég. Ekki
spor, segir ’ún. Það var nú
verra, góða. Er þá ekkert ráð?
segir ’ún. Jú, segi ég, — sem
betur fer er til ráð, ef við gætum
náð í fló af bjarndýri, kemur
það að sama gagni.
Og reyndar vorum við svo
heppin að komast ufir tvær flær,
ég veiddi þær í eldspýtnastokk.
Við komum þeim fyrir inná
henni berri og þær bitu hroða-
lega. Hún þaut upp mörgum
sinnum um nóttina og dansaði
rokk og roll á gólfinu. Um morg-
uninn spurði hún hvort ekki
myndi óhætt að skila flónum
aftur á björninn, en ég benti
henni á, að ef ’ún vildi heldur
skyrbjúginn þá hún um það.
Hún kaus að hafa flærnar.
Svo skall heimskautamyrkrið
yfir, það lagðist eins og járn-
tjald yfir allt. Við drápum tím-
ann með ýmsu móti. Þegar við
vorum ekki á verði gegn ísbjörn-
um, lékum við kött og mús og
hentumst homa á milli. Ég lék
oftast köttinn, hún músina. En
það verð ég að segja, að þá mús
var ekki létt að veiða, síðast
náði ég henni undir öllum sæng-
urfötunum.
Það var skolli kalt, sérdeilis-
lega á morgnana að fara og
kveikja upp í ofnskriflinu. Við
spiluðum Svartapétur á kvöldin
og það sem tapaði skyldi kveikja
upp næsta morgun. En okkar á
milli sagt. Ég lét hana oftast
vinna.
Það nálgaðist jól og ekki fékk
konan skyrbjúg, svo við ákváð-
um að losa hana við flærnar, en
þær voru þá orðnar svo stórar,
að við urðum að skjóta þær.
Nú, veturinn leið, það tók að
lýsa af degi. Loks reis sól yfir
fjallatindana. Þegar sumraði
leysti ísinn af fjörðum og flóum.
Þá kom skemmtibáturinn aftur,
svona fyrir siðasakir að skyggn-
ast um eftir stúlkunni, því eng-
inn bjóst við henni á lífi. Gleði
þeirra varð því mikil er þeir
hittu hana sprelllifandi og í
beztu holdum.
Þeir drógu fánann að húni og
sungu: Þú gamla, þú fría. Og
Köttur í mýri setti upp stýri.
Uti er æfintýri.
(Endursagt).
Gluggatjaldaefni
Kjólaefni
Pilsefni
Blússuefni
Damask
hvítt og mislitt
Léreft
hvítt og mislitt
Handklæði
Smóvörur
allskonar
Snyrtivörur
Vefnaðarvörudeild
6) Verkamaðurinn
Föstudagur 14. ágúst' 1964.