Verkamaðurinn - 21.08.1964, Page 4
Stórvirkjun við Laxó
/ síðasta tölublaði var skýrt frá niðurstöð-
um Sigurðar Thoroddsen verkfrœðings varð-
andi rannsóknir á virkjunarmöguleikum við
Laxá í Suður-Þingeyjarsýslu, ef gert vœri ráð
fyrir stórvirkjun þar með það fyrir augum að
fá þaðan nœga orku til að fullnœgja raforku-
þörf landsmanna um eitthvert árabil.
Niðurstöður Sigurðar eru mjög athyglis-
verðar, þar sem þær leiða í Ijós, að hœgt er
að byggja hjá Laxá við Brúar litlu minni
virkjun en rætt hefur verið um að koma upp
í Þjórsá við Búrfell. En kostnaður við virkjun
Laxár yrði stórum minni en við virkjun Þjórs-
ár. Hann yrði það miklu minni, að fyrir mis-
muninn mœtti leggja trausta leiðslu yfir há-
lendið og tengja þannig saman rafveitukerfin
sunnanlands og norðan. En um slíka leiðslu
hefur allmikið verið rœtt í sambandi við hugs-
anlega Búrfellsvirkjun. Jafnvel heyrðust á sín-
um tíma raddir um, að umrædd aluminium-
verksmiðja yrði byggð við Eyjafjörð, en raf-
magn til hennar fengið frá Búrfelli.
En einn er sá kostur, sem Laxá hefur um-
fram Þjórsá og ekki verður fyrirfram reiknað
í tölum, hve miklu getur munað fyrir þjóðina:
Laxá er bergvatnsá með tiltölulega öruggu
rennsli, einkum eftir að gerð hafa verið sér-
stök mannvirki við upptök hennar til að
tryggja rennslið. Þjórsá er hinsvegar annað
af tveimur vatnsmestu og hamslausustu jökul-
fljótum landsins. Enda þótt nútímatækni hafi
kannske ráð til að beizla slík fljót, þá er svo
mikið víst, að gangöryggi virkjana við þau
verður ekki tryggt nema með gífurlegum
kostnaði og ekki hefur verið gert ráð fyrir
slíkum ráðstöfunum í þeim almennu áœtlun-
um um virkjunarkostnað, sem gerðar hafa
verið. Þeir einir, sem séð hafa bakkafull jökul-
fljót ryðjast fram með klakaburð í leysingum
á vori, geta gert sér í hugarlund, hvílíkur
kraftur þar er að verki og hversu stórkostleg
mannvirki muni þurfa að gera til að tryggja
ótruflaðan rekstu vikjana í þeim, þegar þannig
stendur á.
Það er sjálfsagt gott og blessað að fá er-
lenda verkfrœðinga til rannsókna og aðstoðar
við áœtlanagerðir um virkjanir jökulfljóta.
En menn verða ekki fullkomnir og alvitrir af
því einu að vera útlendingar eða lœrðir menn.
Muna ekki flestir söguna af skipinu ósökkv-
andi, Titanic. Ekkert átti að geta grandað
því. Það var svo stórt og sterkt, að hvorki
hvirfilbylir né hafsjóar áttu að geta unnið því
mein. En það fórst í fyrstu ferð sinni. Haf-
ísinn skar byrðing þess, svo að það hlaut að
gista hafsbotn. Það er að vísu enginn hafís á
Þjórsá, en klakaburður Jökulfljóta er ekki
mildari en hafís, og þar er sterklega fylgt á
Hvað
I Reykjavík, ásamt Kópavogi og nœsta ná-
grenni, býr helmingur íslenzku þjóðarinnar.
En sé suðvesturland allt talið mun ekki fjarri
lagi, að þar eigi tveir þriðju hlutar þjóðar-
innar heimili sín.
Hvað yrði um þetta fólk, ef mikið eldgos
hæfist einhvern morguninn í Rauðhólum eða
eftir. Það geta því ekki kallazt hrakspár, held-
ur aðeins skynsamleg aðvörun, þótt sagt sé, að
þau mannvirki og þœr vélar, sem standast eiga
atlot Þjórsár, þegar hún tekur á öllu sínu,
mega vera í meira lagi traust. Þar er um allt
annað að ræða en þau vatnsföll, sem íslend-
ingar hafa byggt virkjanir við til þessa. Laxá
og Sogið eru sem ungbörn að leika sér við,
en Þjórsá og Jökulsá á Fjöllum líkari tröllum
þeim, er verst getur í þjóðsögum. Þrátt fyrir
alla tœkni okkar tíma mun Islendingum enn
fullerfitt að heyja glímur við tröll.
Einhverjir munu segja, að ekki sé þó út-
lendum of gott að glíma við tröllin og kannske
séu þeir okkur færari um það. Er þá vitnað
til þess, að stórvirkjun við Búrfell sé bundin
byggingu aluminiumverksmiðju og orkufram-
leiðslu fyrir hana. En ýmislegt bendir til þess,
að allur vindur sé nú úr útlendum um bygg-
ingu slíkrar verksmiðju hér á landi. Munu
þeir telja, að athuguðu máli, að öruggara sé
að halda sig við önnur lönd en ísland með
þá framleiðslu, m. a. vegna þess, að þeir eru
ekki bjartsýnir á virkjanir jökulvatnanna, sem
engu eira. Til aluminiumvinnslu þarf mikið
rafmagn og stöðugt. Eigendur aluminium-
hringanna vilja ekki leggja í neitt happdrœtti
með orkuöflun.
Og víst megum við Islendingar þakka fyrir,
ef rétt reynist, að úr sögunni séu hugmyndir
um stóriðju útlendra manna í landi okkar.
Það eina, sem gert var ráð fyrir, að við gætum
hagnast á þeim rekstri var, að við fengjum
ódýra afgangsorku frá stórvirkjun, sem við
áttum að fá að byggja til að selja umrœddri
verksmiðju rafmagn. Verksmiðjan átti að hafa
forgangsrétt til kaupa á allri þeirri orku, sem
hún þyrfti á að halda.
En nú er Ijóst orðið, að við getum fengið
ódýrara rafmagn með því að virkja Laxá til
eigin nota en við gœtum fengið með Búrfells-
virkjun og sölu til stórverksmiðju. Er þá ekki
sjálfsagt að velja þann kostinn, sem hagstæð-
ari er, velja þá virkjun, sem ódýrust er og
tryggust. Það er engin röksemd fyrir virkjun
við Búrfell, að sá staður er sunnan fjalla en
ekki norðan. Norðlendingar hafa eins og aðrir
þörf fyrir rafmagn. Og stórvirkjun í Norður-
landi myndi skapa mikla vinnu um árabil og
á þann hátt verða til þess að auka jafnvœgi
milli landshluta. Þá yrði líka strax lögð há-
spennulína yfir hálendið og þannig komið á
nauðsynlegri og aðkallandi samtengingu raf-
veitukerfanna. Yrði aftur á móti virkjað syðra
kynni svo að fara, að norðanmenn mættu bíða
tímana tvo eftir sínum hluta orkunnar. Það er
svo merkilega oft hugsað fyrst um syðri hluta
landsins. Þ.
yrði?
á Klambratúni, svo einhverjir staðir séu
nefndir?
Það er mikil óheillaþróun, sem orðið hefur
í okkar landi, að svo stór hluti þjóðarinnar
skuli hafa safnazt saman á eitt landshorn.
Þetta verður ennþá hœttulegra, þegar til þess
Framhald á 8. síðu.
„HVERA6ERÐI
ER HEIMSINS
BEZTI STAÐUR"
Þessi fyrirsögn er gamalt við-
lag Hvergerðinga, frá þeim
tíma, er Hveragerði var lista-
mannabær. Þá var gaman að
lifa. Nú hneigist allt meir til
hagkvæmni og starfa.
Eg talaði í síðasta blaði um
hæli N.L.F.Í. Það mál var út-
rætt.
En það er erfitt að hefja um-
ræður um staðinn Hveragerði,
án þess að gera honum ofurlítil
skil í heild.
Þorpið er nefnilega merkilegt.
NÁTTÚRA.
Hveragerði stendur í hálf-
hringlaga hvilft milli fagurskap-
aðra fjalla, er lykja það vestan,
austan og norðan, en opið móti
suðrinu víðu og fríðu.
Af Kambabrún er það að sjá
eins og grautarskál, sem guf-
urnar streyma uppúr, og í vætu
er þetta fögur sýning, því gufur
eru í rauninni þúsundir mynda í
einum fleti og skiptast stöðugt
á um að birtast. Notagildi guf-
unnar er þó mest um vert hér,
aldrei þessu vant, fram yfir feg-
urð. Staðurinn hefði ekki byggzt
nema vegna þeirra.
Norðan við þorpið rís Ham-
arinn, einn fegursti staður á
voru landi. Gróður þessa hamars
er mjög fjölbreyttur og huldu-
fólk á þar hústað. Hamarinn er
Paradís andlegheita, og þar sem
hann fer að renna saman við
Kambana verður á einum stað
laut, sem heitir Ljóðalaut. En
einhverjir fjandmenn ljóða
keyrðu í hana rusl frá þorpinu
svo ástfangin skáld áttu á hættu
að fá nagla upp í viðkvæmar
iljarnar, yrði þeim reikað þang-
að. Og í skógarnesinu utan við
Ljóðalaut á að fara að byggja
einhvern fjandann, sem þeir
kalla „Mótel“, hvort þetta er
hænsnabú eða grænmetisstöð
veit ég ekki, en það rímar á móti
hótel. En handan Varmár er Al-
þýðusambandið að byggja sum-
ardvalarheimili fyrir meðlimi
verkalýðsfélaganna.
Þorpið er byggt á mikilli
jarðsprungu, sem virðist full af
sjóðandi vatni og vissulega vont
bæjarstæði, en menn komu
þarna að sinn úr hverri áttinni
og byggðu sem næst hitagjaf-
anum til að spara sér rör. Skipu-
lag var þá óþekkt orð austan-
fjalls og virðist raunar ekki á
hvers manns vörum enn.
En náttúrufegurð er þarna
mikil og fari maður uppúr þorp-
inu milli Hamarendans og
Varmár, opnast undradalur aug-
anu. Hann mun heita Reykja-
dalur og er svo fallegur, að þeg-
ar ég sá hann fyrst varð ég
hræddur. Hélt ég væri dauður,
óundirbúinn þá, og þetta. væri
eilífðarlandið.
I dalnum eru býli og Sel
Menntaskólans í Reykjavík. Við
Hamarendann þarna er Gríla
eða Grýta, hver hola, er gýs
myndarlega á reglubundnu
millibili, ca. tveggja tíma fresti.
Kloflöngum skáldum þótti gott
að ganga þarna á vordögum og
láta andagiftina seitla inn í sig,
eða kannski fremur gjósa.
Varmá, volg og gróðurrík
rennur gegnum þorpið og skipt-
ir hreppum, en þótt það heiti
Ölfushreppur austan hennar höf-
um við Reykjatorfuna með hér
og köllum allt Hveragerði.
í Varmá er foss inn í miðju
þorpi. Heitir Reykjafoss og er
fossa prúðastur í fasi, undir hon-
um er hylur, þar þykir sjóbirting
gott að lóna og þegar vel liggur
á honum, þá hefur hann sig á
loft og stekkur í fossinn eins og
ör sé send af boga. Hann fer
stundum uppeftir en oftar gerir
hann þetta að gamni sínu svo
að listamenn sjái hve vatnabúar
eru miklu frískari í hreyfingum
en listamenn. En dag einn var
hann allur soðinn lifandi — það
var bartæknin.
Áin er alveg einstök uppeldis-
stöð fyrir silung og efast ég um
Jóhanncs úr Kötlum.
4) Verkamaðurinn
Föstudagur 21. ógúst 1964