Verkamaðurinn - 04.09.1964, Blaðsíða 3

Þótt Akureyri sé mikill út-
gerðarbær, getur ekki hjá því
farið, að einhverjir verði að
vinna þau störf, sem til falla í
landi. Þau störf eru bæði mikil
og margvísleg eins og hlýtur að
verða í svo miklum iðnaðar- og
verzlunarbæ.
En miklum hluta þessa fólks
er sjómannslífið algjörlega fram-
andi, og finnst okkur sjómönn-
um spurningar þess oft spaugi-
legar. En vitanlega er þetta
fyrirgefið, því spyrjandinn er
bara venjulegur „landkrabbi“.
Krabbar yfirleitt hafa aldrei
verið í neinu sérstöku uppá-
haldi hjá sjómönnum, en „land-
krabbar“, eru náttúrlega allra
krabba verstir.
Ekki hef ég hugsað mér að
stofna neinn bréfaskóla í sjó-
mennsku með þessu greinar-
korni, en mér finnst ekki úr vegi
að bregða upp svipmynd af sjó-
mannslífinu og þó sérstaklega
togarasj ómennskunni:
Togarar eru á rnargan hátt
sérstæð skip. Þeir eru stærstu
f.iskiskipin, sækja á fjarlægustu
miðin, koma sjaldnast að landi
og eru illræmdastir.
Ekki skal ég dæma um hve
mikið er hæft í þeirri ádeilu,
sem iðulega kemur fram á fram-
komu togarasjómanna, en álit
mitt er, að umhverfið eigi sinn
ríka þátt í því hvernig menn
koma fram, og ég hef aldrei orð-
ið þess var, að það hefði haft
hin minnstu áhrif á brotsjó, þó
að maður hneigði sig hæversk-
lega og bæði hann að bíða
augnablik, rétt á meðan maður
væri að koma sér í skjól.
Um drykkjuskap sjómanna
hefur svo mikið verið rætt og
ritað, að það væri að bera í
bakkafullan lækinn að minnast
á það hér ....
Við togarabrottför er vana-
lega mikill ys og þys og margt
um manninn niðri á olíu-
bryggju. Þar eru fyrst og fremst
samankomnir skipverjar og ýms-
ir aðstandendur þeirra. Þar eru
þeir menn, sem vinna að frá-
gangi skipsins, afgreiðslu á olíu,
kosti og fleiru. Sé gott veður eru
líka yfirleitt þó nokkur aðskota-
dýr, en æðsti prestur safnaðar-
ins er annar forstjóri Ú. A.
Stundum eru þeir báðir, og þá
er mikið um dýrðir á olíu-
bryggjunni.
Mannskapurinn er misjafn-
lega fyrirkallaður. Menn voru
yfirleitt að skemmta sér kvöldið
áður, og sumir eru ósköp þunnir
á vangann. Á öðrum má sjá, að
þeir hafa gripið til þess meðals,
sem fljótvirkast er og öruggast,
og sumir hafa kannske ekki tek-
ið notkunarreglurnar of bókstaf-
lega.
Það er komið fram yfir ákveð-
inn brottfarartíma, og menn eru
farnir að spyrja hver annan: Á
ekki að fara að fara? Eftir
hverju er beðið?
Það kemur í ljós, að tvo menn
vantar. Og enn er beðið um
stund. Djöfuls hangs er þetta,
segir einn. Eg fer upp í bæ aftur,
segir annar. En of seint, því nú
rennir bíll niður á bryggjuna og
er með vanskilagemlingana inn-
anborðs.
Allir kveðja og stökkva um
borð. Landfestum er sleppt, og
togarinn siglir hægt (og tignar-
lega) frá bryggju. Fólk veifar
framhjá á 11 mílna hraða, og
brátt eru Gjögrunmn gerð sömu
skil. Gamall og reyndur togara-
jaxl segir mér, að nú ætli „kall-
inn“ á Vesturkantinn.
Vesturkanturinn liggur austan
Eyjafjarðaráls, allt norður fyrir
Grímsey, en þar beygir hann til
austurs, og er þar nefndur Nafir.
Á Vesturkantinum er góður botn
og oft gott fiskirí yfir sumarið.
Klukkan er orðin sex, og frí-
vaktin er „ræst út“. Þeir eiga
að fara á vakt klukkan hálf sjö
og standa til hálf eitt tun nóttina.
lausum kili, nema bátsmaður.
Hann stendur uppá „grind“ og
stjórnar mannskapnum og
„kvörninni“, þ. e. a. s. spillínu.
Á hinni vaktinni gegnir 2. stýri-
maður samskonar hlutverki. —
Grindin er upphækkunin aftan
við spilið.
Trollið kemur upp, og allt er
stráheilt. Enda þarf snilling til
þess að rífa á Vesturkantinum.
Það er steittur (fullur) poki í,
en það eru um 2 tonn í poka.
Það er mikil sómableiða Vestur-
kanturinn. Þarna erum v.ið í
ið kemur upp, er „allt í hengl-
um“. En það er „slöttungur" í
(ca. IV2 tonn), svo „hann er
við.“
Stjórnborðstrollið var úti, en
nú er „skipt yfir“ og bakborðs-
trollið látið fara. Það er togað
í rúman klukkutíma og 3 pokar
í af þessum fína þorski.
Þá hefst aðgerð. Aðgerðar-
borðið er sett upp, menn rífast
um stund um það, hver eigi að
rista, hver að slíta. Allir vilja
slíta. Einn er sendur aftur í vél
með hnífana til þess að láta véla-
liðið draga þá. Það er eitt af
því fáa, sem hægt er að nota
vélaliðið til.
Og svo er „híf upp“, fiskur,
aftur „híf upp“, og meiri fiskur.
En líf er eftir þetta líf. Ein-
hverntíma verður komið að
landi.
ARALIF
uppi á bryggjunni, og við veif-
um um borð. Sumir syngja líka,
því það tilheyrir. Loks er stefni
snúið til norðurs, flautað þrisv-
ar sinnum, full ferð, og ný veiði-
ferð er hafin.
Þegar komið er út fyrir Hjalt-
eyri, er oftast búið að skipta nið
ur á vaktir, sem eru tvær: stýri-
mannsvakt og bátsmannsvakt.
Þeir, sem vakt eiga, fara þá út
á dekk (eða eiga að fara) til
þess að gera klárt fyrir veiðar.
Og það er mikið að gera á
stóru heimili. Menn stilla upp
dekkkössiun, þ. e. a. s. hólfa dekk
ið sundur, hífa bómurnar út og
gera gilsana klára. Gils! Vel á
minnzt. Það er vír, sem þræddur
er í gegnum blökk uppi í mastri,
liggur annar endinn aftur að
spili, og er nefndur hlaupari, en
í hinn endann er lásað krók,
sem eðlilega er notaður til þess
að krækja í það, sem hífa þarf.
Hlauparanum er aftur á móti
brugðið á spilkoppinn, og svo er
hífað fúll spítt! Þeir, sem þann
starfa hafa að hífa í þessa víra-
flækju eru vitaskuld nefndir gils
arar.
Stundum koma líka nýir tog-
vírar um borð, og þá er víraslag-
ur. Það er ákaflega hollt að
svitna, og þeir, sem lenda í víra-
slag, njóta þeirrar hollustu í rík-
um mæli. Menn berjast um með
melspírur, meitla og hamra þang
að til nýju vírarnir hafa verið
splæstir við endana á gömlu tog-
vírunum.
Læknum til leiðbeiningar læt
ég þess getið, að víraslagur mun
vera áhrifaríkasta timburmanna
meðal til sjós. Aftur í borðsal
situr frívaktin, og sé til lögg
er hún drukkin, en svo tínast
menn í koju einn af öðrum.
Hrísey og Hrólfssker hverfa
Það eru pylsur á borðum, því
kokkurinn var víst líka að
skemmta sér í landi. Og það er
fátt sagt yfir borðum, en þó
koma einstaka óprenthæfar at-
hugasemdir við pylsurnar, kall-
inn, eða það, sem hendi er næst.
Kallinn er auðvitað skipstjórinn.
Það er sama þótt hann sé um
þrítugt, kall er hann samt.
Nú kemur sá, sem var við stýr
ið, og kallar yfir mannskapinn:
Láta það fara! — Það „læðist
kurr um kappaskarann,“ en þó
fara menn að tínast út, fara í
sjóstakka o. s. frv. Það er hringt
á stopp, og hlerarnir eru hífað-
ir útfyrir.
Síðan fara bobbingarnir sömu
leið. Hlerunum er lásað í og
byrjað að „skvera“, þ. e. a. s.
beygt er að trollinu og keyrt í
hring, þar til trollið er klárt frá
skipssíðunni.
Þegar búið er að skvera og
komið á togstefnuna, er sett á
fulla ferð, og togvírarnir hverfa
af trommunum, faðmur eftir
faðm. Þegar 350 faðmar eru úti,
er slegið af og tekið í blökkina,
en það gerir pokamaðurinn.
Bátsmaðurinn gengur aftur að
blökk og tekur hendi um vírana.
Þegar titringurinn á vírimum
sýnir, að trollið sé komið til
botns, snýr hann sér við, þenur
út brjóstið og æpir: Olræt! Því
íslenzkan dugar skammt, þegar
svona mikið er í húfi.
Þessi athöfn minnir dálítið
óþægilega á Tarzanmyndirnar
og siguröskur karlapanna.
Allt er nú tíðindalaust í einn
og hálfan tíma. Þá er hífað. All-
ir fara á sinn stað: Forhleramað
ur og aðstoðarmaður hans, for-
gilsari, rónagilsari, fram- og aft-
urleysismenn og pokamaður með
sína aðstoðarmenn. Hinir eru á
rúman sólarhring, en þá tekur
undan.
Kallinn prófar á Nöfunum og
á Vesturgrunninu við Kolbeins-
ey, en á hvorugum staðnum er
neitt að hafa. Þá er farið vestur
á Sléttugrunn. Menn bölva kann-
ski pínulítið, því þar má búast
við „rifrildi“, en þar er þó líka
von á fiski.
Trollið er látið fara, og þegar
búið er að toga í ca. korter, ískr
ar í bremsunum og víramir þj óta
út af trommunum. Hann er kol-
fastur. Það er slegið á fulla ferð
aftur á bak og hífað. Þegar troll-
Og dagarnir líða. Við erum
komnir með yfir 100 tonn, svo
að þetta sýnist ætla að verða
sæmilegur túr. En menn eru líka
farnir að spyrja kokkinn, hvort
hann hafi nokkuð heyrt á kall-
inum, hvenær eigi að vera inni,
öruggt merki þess, að þá er far-
ið að langa í land. En hann má
ekki vera inni á miðvikudaginn,
segir einn, það er þurr dagur.
Menn hugsa málið. Nei, á mið
vikudaginn má hann alls ekki
vera inni. Það sér hver heilvita
maður.
Og loks kemur hin langþráða
skipun: Taka það innfyrir.
Það er keyrt af stað heimleið-
is með 150—160 tonn eftir 10
daga útivist. Á dekkinu er troll-
ið bætt og bundið upp á síðuna,
gengið frá gilsum, og allt gert
klárt fyrir löndun.
Klukkan hálf sex að morgni
er springnum kastað í land á
togarabryggjuna á Akureyri. —
Menn fara frá borði, hver til
síns heima. Þeir eru léttir upp
á fótinn og ánægðir. Þetta á að
verða skemmtileg innivera.
En á morgun geta bæjarbúar
farið niður á olíubryggju og séð
togarann snúa stefni til norðurs,
setja á fulla ferð og flauta þrisv-
1/9 1964
Á næstunni kemur til Akur-
eyrar Valgarð Runólfsson
og sýnir kvikmyndir:
1. Jökulheimar ó Græn-
landi.
2. Ulú-heillandi heimur.
eftir danska rithöfundinn
og landkönnuðinn Jörgen
Bitsch.
Myndin fjallar um frum-
skógaför um f I jótaleiðir
Borneo og dvöl hjó dverg-
þjóð, sem aldræmd er fyrir
eiturörvar sinor.
Sérstaklega follegar og
fróðlegar litkvikmyndir
eftir ánton Friðþjófsson
Föstudagur 4. september 1964
Yerkamaðurinn — (3