Verkamaðurinn - 25.09.1964, Blaðsíða 3

ALÞYÐIIBAN DALAGIÐ
Þann 4. apríl 1956 var formlega stofnaður
kosningaflokkur vinstri manna á Islandi og
honum vaiið nafnið Alþýðubandalagið. Það
var stjórn Alþýðusambands lslands undir for-
ystu Hannibals Valdimarssonar, sem ákvað að
beita sér fyrir stofnun þessa flokks með það
fyrir augum, að innan hans gœtu allir frjáls-
huga vinstri menn sameinast til baráttu fyrir
þeim málum, sem íslenzkar alþýðustéttir varð-
aði mestu hvern framgang hefðu. Orsökin til
þess, að ALþýðusarnbandið lagði út á þá braut
að beita sér fyrir stofnun kosningaflokks var
fyrst og fremst sú bitra reynsla verkalýðssam-
takanna, að ríkisvaldið tók jajnharðan til baka
með stjórnmáLaaðgerðum þœr kjarabœtur, sem
samtökin fengu fram með samningum við at-
vinnurekerulur.
1 upphafi samþykktar sambandsstjórnar
ASI frá 13. marz 1956 sagði orðrétt:
„A undanförnum árum hefur þróun dýr-
tíðar- og efnahagsmála þjóðarinnar verið sú,
að verkalýðssamtökin hafa orðið að verja
hagsmuni félaga sinna með sí-endurteknum
verkföUum. Sjaldan hefur nema skammur tími
Liðið frá lokum verkfalLs, þar til gerðar hafa
verið nýjar, stjórnmálalegar ráðstafanir, sem
tekið hafa aftur þann ávinning, sem verkfölLin
höfðu fært vinnandi fólki.
Þessi staðreynd hefur opnað augu aLLs vinn-
andi fólks fyrir því, að nauðsynlegt er, að
verkaLýðssamtökin eigi sterkari aðstöðu á
stjórnmálasviðinu, en verið hefur.“
Sú þróun, sem þarna er getið varðandi
stjórnmálalegar aðgerðir hefur síðan þetta var
samþykkt gert vart við sig í ennþá ríkari mæli,
og alLra mest nú síðustu árin. Þörfin fyrir sam-
stöðu alþýðufólks, ekki aðeins innan verka-
lýðssamtakanna heldur einnig á stjórnmála-
sviðinu, hefur því enn vaxið.
Stórsigur Alþýðubandalagsins við þingkosn-
ingarnar sumarið 1956 sannaði, að samþykkt
ALþýðusambandsins var ekki út í hött. Alþýðu-
bandalagið varð við þœr kosningar næststœrsti
stjórnmálaflokkurinn að atkvœðamagni enda
þótt þingmannatala hans yrði ekki í samræmi
við það vegna ranglátrar kjördœmaskipunar.
Eðlilegt hefði verið, að síðan hefði styrkur
AlþýðubandaLagsins enn aukizt tiL stórra
muna. En sú hefur, því miður, ekki orðið raun-
m á. Orsök þess mun nú orðið flestum auð-
skilin.
Alþýðubandalagið var í upphafi aðeins
byggt upp sem kosningaflokkur, en ekki sem
mótaður stjórnmálaflokkur, þar sem stuðn-
ingsmenn hans mynduðu félög í hverju byggð-
arlagi og héldu uppi stöðugu starfi. Afleiðing-
in hefur orðið sú, að aðeins í kringum kosn-
ingar hefur starfsemi ALþýðubandalagsins ver-
ið nokkur á landsmœlikvarða, en þess í milli
hefur starfsemi þess legið niðri að undanskild-
um störfum þingflokksins og sveitarstjórnar-
manna á hinum ýmsu stöðum.
Um stöðuga félagslega uppbyggingu hefur
ekki verið að rœða, eins og venjulegir stjórn-
málaflokkar leitast jafnan við að halda gang-
andi. A nokkrum stöðum hafa þó verið stofnuð
A Lþýðubandalagsfélög og í sumum kjördæm-
um lausleg kjördœmissamtök. En fjarri fer, að
unnið hafi verið að stofnun slíkra félaga og
samtaka svo sem þörf hefði verið á, og ekkert
landssarnband Alþýðubandalagsmanna hefur
verið stofnað. En það segir sig sjálft, að
stjórnmálaflokkur, sem ekki skipuleggur nein
heildarsamtök, er velja forystu fLokksins og
móta stefnu hans á hverjum tíma, verður alltaf
nokkuð Laus í reipum og hlýtur, þegar til
lengdar lætur, að skorta þann þrótt, sem þarf
tiL viðhalds og uppbyggingar.
En ástæður eru til aíls: Þegar ALþýðubanda-
lagið var stofnað voru hugmyndir þeirra, er
að stofnun þess stóðu aLLs ekki samrœmdar um
það, hversu haga skyldi uppbyggingu banda-
Lagsins eða hve langir Líjdagar því skyldu ætl-
aðir. Sumir voru frá upphafi sannfærðir um,
að sjálfsagt vœri, að með stofnun þess skyldi
hafin uppbygging nýs stjórnmáLaflokks í land-
inu, þar sem sameinuðust í einum stjórnmála-
fLokki þeir, sem áður hefðu verið í Sósíalista-
fLokknum eða ÞjóðvarnarfLokknum og þeir,
sem þá hurfu úr ALþýðuflokknum, ýmist af
sjálfsdáðum eða voru reknir, og til viðbótar
mátti búast við, að í hópinn bœttust ýmsir,
sem áður hefðu verið kjósendur Eramsóknar-
flokksins. Aðrir voru þeirrar skoðunar, að
ALþýðubandalagið œtti aðeins að standa yfir
þessar einu kosningar. Og í þriðja lagi má
teLja þá, sem hugsuðu Alþýðubandalagið sem
varanleg kosningasamtök, en aðeins sem sam-
eiginlegt tœki flokka, ekki sem lýðrœðislega
uppbyggðan stjórnmálafLokk.
í framkvœmd hefur ekkert af þessu raun-
veruLega orðið, en Alþýðubandalagið þó starf-
að í samrœmi við hugmyndir þeirra, sem síð-
ast voru taldir. Jafnhliða hefur það svo gerzt,
að mjög hefur dregið kraft úr þeim stjórn-
málaflokkum, sem hlutdeild hafa átt að banda-
laginu, vegna þess að þetta skipulag hefur í
reynd orðið nœr óframkvœmanLegt.
Stœrsti aðilinn, Sósíalistaflokkurinn, hefur
ekki starfað af þeim þrótti, sem hann áður
gerði, og mörg sósíalistafélögin hafa að mestu
lognast út af. Vinstri mennirnir úr Alþýðu-
flokknum hafa aðeins í Reykjavík félagsLeg
samtök, Málfundafélag jafnaðarmanna, og
starf þess félags hefur ekki verið mikið. Þjóð-
varnarflokkurinn er naumast til lengur sem
flokkur, þótt einstakir áhugamenn úr flokkn-
um hahdi áfram útgáfu á málgagni flokksins.
En frá öllum þessum aðilum heyrast stöð-
ugt hávœrar raddir um nauðsyn einingar og
samvinnu vinstri manna, og þær raddir heyr-
ast jafnvel víðar, frá vinstri mönnum í Fram-
sóknarflokknum og nokkrum hópi manna, sem
enn er flokksbundinn í Alþýðuflokknum.
Ur öLLum áttum heyrast þannig óskir og
vonir um uppbyggingu eins öflugs stjórnmála-
flokks vinstri manna, alþýðufólks á Islandi.
Þessum óskum er aðeins hœgt að svara á
einn hátt, ef vonirnar eiga að rœtast: Með
félagslegri uppbyggingu Alþýðubandalagsins
sem lýðræðislegs stjórnmálaflokks, þar sem
allir þeir vinstri menn, sem sammála eru um,
hver vera eigi aðalatriði íslenzkrar stjórnmála-
baráltu geti sameinast.
Það hefur þegar verið dregið of lengi að
hefjast handa um þá uppbyggingu. En ennþá
er tœkifærið þó fyrir hendi. Því má ekki draga
lengur að hrinda þessu nauðsynjamáli í fram-
kvœmd.
Nœstu vikur og mánuði ber íslenzkum
vinstri mönnum að nota til að byggja upp sín
stjórnmálasamtök, traust og öflug, svo að þau
megi á ókomnum tímum verða vinnandi fólki
á Islandi að sem mestu gagni. Alþýðubanda-
lagið er og verður flokkur íslenzkrar alþýðu.
Þ.
Johanncs Jónasson,
verkstjóri
Hann varð bráðkvaddur eins
og fleiri á þessum árum. Það
mun ekki fjarri slíkri skapgerð
að hverfa snögglega, hafa litinn
heimanbúnað. Hann gekk rösk-
lega að hverju því starfi, hverju
því vandamáli, sem honum bar
að leysa, hin hinzta skylda varð
innt af hendi á þann hátt er
sæmdi.
Jóhannes þroskaðist á þeim
tíma, sem einna rismestur hefur
gengið yfir þjóð vora. A árum
sjálístæðisbaráttu, ungmenna-
íélagshreyfingar, á öid hinna
beztu skálda. Hann ólst upp i
Wí KVGÐJA _
þjóðféiagi, sem var að vakna
eftir langa nótt og hann var
morgunmaður í öllum skilningi
eins og kynslóð hans. Hann var
hamingj umaður, vegna eðlis síns
og umhverfis, vegna þess að
hann fæddist með þessari þjóð,
á þessum tíma.
Hann var þátttakandi í löngu
og ánægjulegu dagsverki og
lifði það að sjá glæstan árangur
þess.
En nú er hann var 78 ára og
leit yfir ailt, var hann ánægður?
Fór allt að óskmn. Ég veit það
ekki. Þá dreymdi stóra og glæsta
drauma, aidamótamennina. Stóra
drauma um sjálfstætt Island, um
menntaða og starfsama þjóð, um
heiðarleik, bindindi og ham-
ingju aiira, um gróandi þjóðlíf
í öllum skilningi. En —- jú, það
rættist margt, en ekki alveg á
sama hátt og þeir beztu kusu.
J á, frændi sæll, þú ert genginn
á vit feðra vorra, ég viidi mega
kveðja og þakka fyrir mig.
Þú varst lengi verkstjóri hjá
K.E.A. Það mun á alian hátt hafa
verið við þitt hæfi. Þú kunnir
manna bezt að umgangast fólk
og samvinnuhreyfingin var einn
fegursti sprotinn á hinum mikla
hugsjóna-hlyni aldamótakyn-
slóðarinnar. Eg kom í flokk þinn
„Setuliðið", 1943, linur maður
og iatur, þar að auki ákaflega
kiaufvirkur. En ég var ekki mj ög
leiðinlegur þá, stundum orti ég
kannske gamanmál. Varla flýtti
það alltaf vinnu hinna. En þú
lézt mig aldrei gj alda neinna
þessara ávirðinga. Þú varst mér
góður. Ég held að það sé eitt
bezta dæmið um ágætan verk-
stjóra, að menn stökkva ekki á
fætur, er þeir eru að svíkjast xrm,
þó verkstjórinn komi, og þeir
nota heldur ekki tækifærið þeg-
ar hann fer, til að slappa af.
Þannig var það í þessum vinnu-
flokki það eina ár, sem ég var
þar. Enda fannst þar ekki þræls-
ótti, heldur virðing og vinátta,
og þarna voru sömu mennimir
árum saman, samhentir og harð-
skarpir karlar, sem gátu afkast-
að undramiklu ef á lá. Verkstjór-
inn þurfti ekki að hvetja, það
fannst hvað hann vildi. Brosandi
með gamanmál á vör gekkst þú
á milli, örfandi, gleðjandi, svo
að verkið vannst léttar.
Það segja vitrir menn, að sá
sé einn haldbeztur arður af lífi
manns að haga svo háttum sin-
um daglegum, að menn eignist
hlýhug sem flestra samferða-
manna sinna. Þetta hygg ég að
þú hafir gert, verður mér þá
fyrst hugsað til móður þinnar er
átti hjá þér öruggt skjól fram í
háa elli, mér verður hugsað tii
eiginkonu þinnar, stjúpbarna,
fóstursonar og sonar, frændliðs
þíns og allra, sem unnu undir
þinni stjórn. Ágætara veganesú
en þitt bera fáir úr hlaði hinzta.
En nú glottir þú og segir: Þú
komst ekki að jarðarför minni.
Nei, satt er það. Mér býr í grun,
að það sem þar var moidu selt
hafi ekki verið þú allur. Eg kaus
heldur að fylgjast með hinum
hlutanum upp i brekkurnar.
K. f. D.
SKOZKUR PRESTUR
Um þessar mundir dvelst hér
á landi skozkur prestur, er mælir
á íslenzka tungu. Sá heitir Hugh
Martin og þannig stendur á dvöl
hans hér, að þeir sr. Robert Jack,
prestur að Tjörn á Vatnsnesi
(íslenzkur Skoti) höfðu presta-
kallaskipti um þriggja mánaða
skeið, en sr. Martin er þjónandi
prestur í heimalandi sínu.
Sr. Martin er ungur maður en
vel menntaður. M. a. hefur hann
með sjálfsnámi lært íslenzku og
er sagður tala hana vel. — Hann
er nú á ferð hér á Akureyri og
predikar í Akureyrarkirkju á
sunnudaginn kemur kl. 10.30, og
mælir þá á íslenzka tungu.
VarkamaðHriiin — (3
Föstudagur 25. september 1964