Verkamaðurinn - 02.10.1964, Blaðsíða 4

„AÐ STRITA MEÐ VITI“
Háttvirtu erlendu gestir.
Heiðraða samkoma.
Eg vil strax í upphafi máls
míns þakka Stjómunarfélagi
íslands fyrir að hafa efnt til
þessarar ráðstefnu um hagrœð-
ingu í íslenzku atvinnulífi.
Það gefur ráðstefnu þessari
að mínu áliti stóraukið gildi, að
„Landsorganisasjonen i Norge“
og „Norges Arbeidsgiverfor-
bund“ brugðust vel við þeim til-
mælum, að verkfræðingarnir
Egil Ahlsen og Jon Andrésen
tækju sér ferð á hendur til ís-
lands og gerðust aðalfyrirlesar-
ar ráðstefnunnar um hagrœðing-
armál, þróun þeirra mála hjá
frændum vorum, Norðmönnum,
og um starfsemi heildarsamtak-
anna á norskum vinnumarkaði
til eflingar á v.innurannsóknum
og hagræðingu í atvinnulífinu.
Fyrir hönd Alþýðusambands
Islands fagna ég komu þessara
góðu gesta og býð þá hjartan-
lega velkomna til íslands og
hingað á ráðstefnuna.
Markmið ráðstefnunnar er að
kanna, hvar við íslendingar sé-
um á vegi staddir í hagræðingar-
málum almennt í samanburði
við grannþj óðimar, einkum
Norðmenn. — Raunar vitum við
fullvel fyrirfram, að á þessu
sviði erum við sorglega langt á
eftir grannþjóðunum. En við
höfum áreiðanlega gott af því,
að þessi mynd sé gerð sem skýr-
ust. Það gæti é. t. v. orðið til
þess að ýta við okkur — orðið
til þess að við tækjum okkur
saman og ásettum okkur að vinna
upp hið vanrækta.
Að vísu á það, að við stöndum
á algeru byrjunarstigi í þessum
málum, sér að mörgu leyti eðli-
legar orsakir: Þróunarsaga ís-
lenzkra atvinnuvega er ekki löng.
Það eru ekki nema ein 90 ár,
síðan Islendingar urðu fjárráða
með stjómarskránni 1874, og
okki nema 46 ár síðan ísland
varð frjálst og fullvalda ríki með
sambandslögunum 1918. Og á
þessum vordögum fögnum við og
höldum hátíðlegt 20 ára afmæli
lýðveldis á íslandi.
íslenzkt atvinnulíf við frelsi
og fullnægjandi þroskaskilyrði
er því enn ham í reifum, van-
burða og valt á fótum á mörg-
um sviðum, þó að nokkrir þætt-
ir þess standist nokkurn veginn
samanburð við sams konar at-
vinnugreinar með öðrum þjóð-
um.
En samt er það að verulegu
leyti sjálfskaparvíti, að við erum
slíkir eftirbátar annarra þjóða í
hagræðingarmálum, vinnurann-
sóknum og verkvísindum hvers
konar, sem raun ber vitni, hvert
sem litið er.
Fyrir um það bil 50 árum
starfað.i hér á landi ungur, gáf-
aður vísindamaður með eldleg-
um áhuga fyrir því að kynna
löndum sínum og fræða þá um
niðurstöður og árangur annarra
þjóða í vinnurannsóknum, sál-
arfræði og þjónustu atvinnulífs-
ins og almennum verkvísindum.
Þetta var dr. Guðmundur Finn-
bogason. Hann reit hverja grein-
ina á fætur annarri, hélt fyrir-
lestra fyrir alþýðufræðslu stú-
dentafélagsins, Háskólann, Verka
mannafélagið Dagsbrún, Verk-
fræðingafélag íslands og yfir-
leitt hvern þann, sem heyra vildi
hinar nýstárlegu kenningar verk
vísindanna, og hann gaf út bæk-
ur um þessi efni.
Viðfangsefnin, sem hann fjall
aði um voru m. a. þessi: Erfiði
— Þreyta — Vinnuhugur — Eft-
irlíking — Kapp — Vinnulaun
— Tímabrigði — Vinnugleði
— Vinnunám — Andleg vinna
— Sálarfræðin og vinnan —
Orkunýting og menning —
Verkamaðurinn — Vinnuvísindi
o. m. fl.
Enginn var snjallari en Guð-
mundur Finnbogason í að setja
fram kenningar sínar á Ijósu og
lifandi máli, jafnvel er hann
fjallaði um vísindaleg efni, sem
lítt eða ekki hafði verið ritað
um á íslenzku fyrir hans dag.
En þessi fræði hans um verk-
vísindi gengu illa í landa hans.
Guðmundur hélt því fram að
tœpast vœri til svo einfalt verk,
að unnt sé að fullyrða, hvernig
bezt sé að vinna það, fyrr en
eftir meir eða minna flóknar
rannsóknir, sem fjarri færi, að
hver maður gæti gert.
Þannig taldi hann að rann-
saka þyrfti, hvemig náð yrði
beztum árangri á teignum við
sláttinn, við fiskþurrkun, við
að moka með skóflu o. s. frv.
Og hann greindi nákvæmlega
frá, hvernig slíkum rannsóknum
skyldi hagað.
Ymsir sáu, að þetta var rétt.
En hinir hygg ég að hafi þó
verið miklu fleiri, sem töldu sig
kunna að slá, breiða fisk, og
taka saman, moka o. s. frv. og
töldu sig ekki þurfa að læra
þetta vísindalega hjá Guðmundi
Finrtbogasyni. A. m. k. skellti
allur þorri þjóðarinnar skolla-
eyrum við kenningum hans. Guð
mundur Finnbogason studdi mál
sitt fjölmörgiun dæmum um er-
lendar vinnurannsóknir, er
sýndu undraverðan árangur, þeg
ar vísindalegum aðferðum var
beitt við störfin. Vitnaði hann
t. d. oft í niðurstöður ameríska
verkfræðingsins WirisLow Tayl-
or. Sá maður hafði t. d. gert
vísindalegar tilraunir með jafn
mWKKMWMt'KUn
einfalt verk sem mokstur. Góðir
verkmenn voru valdir til tilrauna
mokstursins.
Þunganum á rekunni var
smám saman breytt og allar að-
stæður við starfið athugaðar ná-
kvæmlega á hverju stigi vikum
sarnan. Sú varð reyndin, að góð-
ur mokari afkastaði mestu dags-
verki með því að hafa 9þ^ kg.
á rekunni. Hafðar voru misstór-
ar rekur til skipta eftir því,
hvaða efni mokað var, svo að
þunginn yrði æ hinn sami.
Tilrauninni var haldið áfram
í þrjú ár við alls konar aðstæð-
ur. Og þegar henni var lokið
og búið að ákveða hvíldirnar
eftir vinnuþolinu, voru hinar
nýju aðferðir reyndar í stórri
verksmiðju. Eftir þrjú ár voru
niðurstöður þessar:
Það, sem 500 menn mokuðu
að meðaltali með gamla iaginu,
mokuðu 140 með því nýja. Áður
mokaði hver maður að meðal-
tali 16 smálestir á dag, nú 59.
Meðaldagkaup manns var áður
1.15 dollari, nú 1.88. Moksturs-
kostnaður við hverja smálest
var áður 0.072 dollari, nú 0.033
dollari, og var þó í þessum lága
kostnaði við moksturinn á hverri
smálest einnig innifalinn allur
aukakostnaður við verkfæri, um
sjón, tilraunir o. s. frv., sem
þetta nýja fyrirkomulag hafði
í för með sér. Verksmiðjan
græddi, og verkamenn báru
meira úr býtum en áður og
töldu sig þó ekki erfiða meira
en áður.
Guðmundur skýrði frá fjölda
slíkra tilrauna, er leiddu í Ijós
glæsilegan árangur við breytt
vinnubrögð, breytt verkfæri,
breytta aðstöðu við framkvæmd
o. s. frv.
En Islendingar hófu ekki
vinnurannsóknir. Þeir töldu sig
kunna að moka.
í einum fyr.irlestri sínum
sagði Guðmundur, er hann hafði
lýst mörgum dæmum vinnurann-
sókna við margvísleg störf og
ágætum árangri þeirra:
„Þetta hafast Ameríkumenn
að. Getum vér ekkert af því
lært? Kemur þessi hreyfing oss
ekkert við? Mundi oss vera
minni þörf á vinnuvísindum en
Ameríkumönnum? Þurfa þeir,
sem eru fámennir og fátækir
síður hagvirkninnar með en hin-
ir, sem eru fjölmennir og auð-
ugir? Eða mundu vinnubrögð
vera betri hjá oss en Ameríku-
mönnum? Eða mundum vér
vera svo heimskir, ólagnir eða
þverlyndir, að vér tækjum engri
tamningu, þó að reynt væri?“
„Ég held,“ sagði hann, „að
engu af þessu verði játað í al-
vöru“. Og svo bætti hann við:
„Hvað eigum vér þá að gera
í þessu máli?“
Ég skal segja, hvað ég mundi
gera, ef ég væri svo efnum búinn,
að ég gæti það.
Eg mundi strax fara að gera
vinnurannsóknir. Ég mundi
byrja þœr á þeim störfum, sem
mest munaði um á landi hér, ef
vinnubrögðin breyttust til batn-
aðar.“
Þetta voru orð Guðmundar
Finnbogasonar. Og þau standa
í fullu gildi enn í dag.
Guðmundur Finnbogason trúði
því, að hinir ötulu útgerðar-
menn okkar mundu fljótt sjá
sér hag í því að taka upp á sínu
sviði þœr vinnuaðferðir, sem
rannsóknir sýndu, að væru bezt-
ar.
En um það varð honum ekki
að trú sinni. Þeir voru í flest-
um tilfellum bundnir fjötrum
rótgróins vana. Og svo er því
miður enn um margan atvinnu-
rekandann.
í fyrirlestr.i, sem Guðmundur
Finnbogason hélt í Verkfræð-
ingafélagi Islands um áramótin
1914 og 1915 um vinnuvísindi,
sagði hann m. a.:
„Ráðin til að finna beztu að-
ferðina við líkamlegt starf eru
talin þessi:
1. Að finna nokkra menn, t. d.
10—15, helzt sinn úr hverri
áttinni, sem eru sérstaklega
leikirnir í því starfi, sem
rannsaka á.
2. Athuga nákvæmlega allar
hreyfingar og tilburði hvers
þessara manna við verkið,
sem rannsaka á, svo og verk-
færin, sem hann notar.
3. Athuga með markúri tímann,
sem hver þessara hreyfinga
tekur, og velja svo úr fljót-
ustu aðferðina við hvert at-
riði verksins.
4. Fella niður allar rangar
hreyfingar, seinar hreyfingar
og gagnslausar hreyfingar.
5. Þegar öllum óþörfum hreyf-
ingum hefur verið sleppt, þá
er að safna í eina heild fljót-
ustu og hagkvœmustu hreyf-
ingunum og beztu verkfœr-
unum.
Þessi nýja aðferð, sem hefur
í sér fólgnar fljótustu og hag-
kvæmustu hreyfingarnar, kemur
svo í stað þeirra aðferða, sem
áður voru notaðar. Hún verður
fyrirmynd, unz önnur betri er
fundin. Aðalnýjungin í öllu
þessu er tímamælingin. Sé hún
nákvæm, má reikna út, hve lang-
an tíma ákveðið verk muni taka.
Með athugunum og tilraunum
er fundið, hve miklar hvíldir
þarf við verkið og hvernig því
verður bezt hagað að öllu leyti.
Þegar þessi þekking er fengin,
er hægt að ákveða það, sem ég
vil kalla ,;málsverk“ á íslenzku.
Málsverk er starf af tilteknum
vöxtum og gæðum, sem rann-
sókn hefur sýnt, að vinna má
með tiltekinni aðferð á tilsettum
tíma.
Málsverk er hnitmiðað þannig,
að verkamaðurinn geti unnið
það dag eftir dag, án þess að
verða eftir sig, og ár eftir ár, án
þess að spilla heilsu sinni.“
Þannig kynnti dr. Guðmundur
Ávarp forseta AlþýSusambands íslands, Hannibals Valdimarssonar, flutt á
róðstefnu Stjórnunarfélags íslands um hagræðingarmól, er haldin var í Bifröst
í Borgarfirði 7.—9. júní í vor.
4) Verkamaðurinn
Föstudagur 2. október 1964