Verkamaðurinn - 13.11.1964, Side 3

IIH BIKUR OG HEKH
Því gleymi ég aldrei, III.
bintii. Kvöldvökuútgáfan, Akur-
eyri. Gísli Jónsson bjó til prent-
unar.
Frásöguþættir af eftirminni-
legum atburðum úr lífi fjölda
einstaklinga. Skal það ekki
merkilegt viðfang? Jú, og vissu-
lega hefur margt ágætt komið í
dagsljósið í þeim þrem binduin,
sem þegar eru komin af þessu
sérstæða verki.
Tildrög þess, að Kvöldvöku-
útgáfan fór að safna liði tif að
skrifa um eftirrninnilegar stund-
ir úr lífsgöngunni, eru þau, að
útvarpið efndi til samkeppni um
slíkar frásagnir. Kristján Jóns-
son borgardómari, framkvæmda-
stjóri Kvöldvökuútgáfunnar var
einn af þeim, sem hlaut þarna
verðfaun fyrir ritgerð og fór þá
að hugsa um frekari athafnir.
Ber vissulega að þakka Kristjáni
þessa forgöngu.
Margt gott hefur okkur bætzt
í söfnum þessum og nokkrar
greinar ágætar, sem munu lifa.
Skoðun mín er sú, að þetta muni
jafnbezta bindið og þar með
engin ástæða tif að það sé það
síðasta.
Þar sem höfundum er hér rað-
að eftir stafrófsröð er fyrstur á
blað.i Arnór Hannibalsson. Gegn-
um Járntjaldið heitir greinin og
vekur forvitni. En það fer hér
sem oftar, er menn taka sig til og
stinga niður penna um Sovét, þá
verða flestir gripnir einhverju
ólæknandi sótthitaæði og hlindu,
svo að þeir sjá annað tveggja
austur þar, svartasta helvíti eða
hina engilbjörtustu paradís.
Meðalvegur hefur ekki enn fund-
izt. Arnór sér aðeins hið svarta
ríki og hefur að auki hálfgerð
vettlingatök á pennaskaftinu,
enda eru margir hitasjúklingar
skj álfhentir.
Bergsveinn Skúlason fer hér
iítið erindi: Oft eru kröggur í
vetrarferðum. En Bjarni Bene-
diktsson frá Hofteigi skapar
listaverk: Drengurinn og fljótið.
Það er mikið skúraskin eftir
hinar.
Séra Bjarni fer á kostum ein-
lægni og Jífstrúar: Frá liðnum
tíma, og ég held Bjartmar frá
Sandi hafi fyilt sæti sitt með
miklum ágæturn: Hungrar hiust
eftir hlákunið, þetta er ágætur
kafli í þjóðarsögu á þingeysku
kjarnamáli.
Ekki fæ ég betur séð en Björn
Bjarman skapi hér listaverk:
Með brotna kinn og sprungna
kúpu, það gera ekki aðrir betur
grein fyrir sinni sturlan.
Edith Guðmundsson, Guð-
mundur Daníelsson, Gunnar Dal,
Halldór Jónsson, Haraldur Halls-
son, Helga Weisshappel, Jón
Gíslason: Þetta eru allt forsvar-
anlegar tjáningar, iitríkar mynd-
ir, án íyrirferðar, en allar betur
gerðar en ógerðar.
Þá kernur Kristján Jónsson
rneð: Ba'ístapi á Þorskafirði.
Þessi grein er góð vegna sam-
leiks sáirænnar tilfinningar og
ytri atburða. Lára Kolbeins,
llagnar Jóhannesson, Sigmund-
ur Guðmundsson, Sigurður
Grímsson, Sigurður Olason,
Steinþór Þórðarson. Athugum
þessa betur: Ragnar fer á kost-
um léttleika, söngs og ásta í
skólaferðalagi til Blönduóss
með kærum skólabræðrum og
kennurum. Sigurður Ólason
segir sögu siyss, kringum það
raðast draumar, sýnir og teikn,
eins og var svo algengt með
þessari dulvísu þjóð með sín
undarlegu auka-skilningarvit.
Sagan gerist á Snæfellsnesi og
er þá ekki að sökum að spyrja.
Þetta er betur skráð en hitt.
Steinþór er ágætur með sína
Buslubæn. En ég held að Sig-
urður Guðmundsson hafi svikið
okkur um eitthvað með því að
segja aðems hina ytri atburði
í kappsundinu við dauðann.
K.
Ný Ijóðabók eftir jóhannes
úr Kötlum.
Bókaútgáían Heimskringla
hefur gefið út ljóðabók eftir Jó-
hannes skáld úr Kötlum. Þetta
er vönduð bók um 150 bls. í
stóru broti. Bókin heitir Trega-
slagur, hún er í þrem höfuð-
köflum, sem bera sérheitin: A
mörkum tveggja heima, Talað
við sjálfan sig og Stef úr glataðri
bók.
Káputeikningu gerði Gísli B.
Björnsson. Hólar prentaði.
Mál og menning hefur sent
frá sér bækurnar Forseti lýð-
veldisins, eftir M. A. Asturias.
Hannes Sigfússon íslenzkaði.
Bókin er 408 bls. Asturias er
álitinn mestur núlifandi rithöf-
unda í Suður-Ameríku og þetta
frægasta verk hans.
Þá hefur mál og menning gef-
ið út aðra útgáfu af Ofvitanum
eftir Þórberg snillinginn Þórðar-
son og þarf ekki um að ræða,
því að flestir muna fyrri útgáfu,
en þessi er endurskoðuð og má
vænta bóta ef hægt var. Hér eru
bæði bindin saman 368 bis.
Greincrgerð
Svo sem alþjóð er kunnugt,
hafa allar tiiraunir til þess að
koma festu og reiðu á íslenzk
peningamál og íslenzkar fjár-
reiður misheppnast hin síðustu
ár. Eftir síðustu styrjöld var í
fyrstu gert ráð fyrir, að mál
þessi mundu komast í horf eins
og af sjálfu sér, og þvi að-
eins leitað bráðabirgðaúrræða.
Fyrstu úrræðin til allsherjar úr-
lausnar til iangs tíma, gengisfell-
ingin 1950, entist aðeins eitt ár,
gengisfellingin var meiri, en nú
hafa þau algerlega gengið sér til
húðarinnar. Er nú þegar farið að
taka upp enn að nýju ýmis þau
úrræði í verðlags-, þar með
kaupgjalds- og peningamálum,
sem til var gripið 1945—1949
og 1951—1958, og er öllum ljóst
orðið, hvert stefnir, þó að eigi
vilji allir viðurkenna, að þeir
séu sjáandi. óhjákvæmilegt er
þó að leita nýrra úrræða, enda
er slíkt þegar byrjað, þó að enn
sé fálm eitt.
úrræðunum í verðlagsmálúm,
kaupgjaldsmálum og fjármáium
okkar yfirleitt, er aftur byrjað
að taka upp þetta vísitölukerfi í
kaupgjaldsmálum, og einnig er
gert ráð fyrir að taka það upp
við sumar lánveitingar.
Sá er helzti eðlismunurinn á
þessum tveimur verðstuðulskerf-
um, að forna landaurakerfið er
aðallega miðað við framleiðslu,
en vísitölukerfi það, sem við
könnumst við frá síðari tímum,
aðallega við lífsnauðsynjar.
Gamla landaurakerfið
í nýtízkubúningi?
Arnór Sigurjónsson, sem um f-íma hefur setið ó þingi,
hefur fluít eftirfarandi tillögu ósamt greinargerð:
Alþingi ólyktar að kjóso 7 manna milliþinganefnd
til athugurear ó því, hvort ekki sé réft að taka upp
hér ó íslandi verðstuðlunarkerfi í öllum verðlags-
og peningamólum. Skal sú nefnd leggja tillögur
stnar fyrir næsta reglulegt Alþingi.
þar til farið var að leita nýrra
bráðabirgðaúrræða með upp-
bótum og undanþágum, og var
svo um nokkur ár leitað svip-
aðra úrræða og fyrstu árin eftir
stríðið. Arið 1958 var svo aftur
leitað lausna til langs tíma með
verðlagstilflutningum, sem a,l-
mennt voru kallaðir „bjargráð-
in“, en þau voru afnumin eftir
tæp tvö ár, enda augljóst orðið,
að þau gátu alls ekki enzt nema
í mesta lagi þriðja árið. Árið
1960 komu svo „viðreisnar“-
úrræðin, sem voru i aðalatrið-
um hin sömu og úrræðin 1950,
nema hvað gengisfellingin var
miklu stórkostlegri. Örlög þeirra
hafa orðið þau, að þau hafa enzt
því lengur en úrræðin 1950 sem
420 ÞÚSUND ÚR HAPP-
DRÆTTINU
1 síðasta útdrælti Happdrættis
Háskólans kom upp á miða nr.
37043, sem seldur er í Akur-
eyrarumboði, hæsti vinningur-
inn, 200 þús. krónur. Nú vildi
svo til, að sami maður átti heil-
miða af þessu númeri bæði í
A- og B-flokki og auk þess næstu
miða við annað númerið, er
gefur samtals 20 þús. kr. í auka-
vinning.
Bækurnar eru til afgreiðslu
hjá Rögnvaldi Rögnvaldssyni.
—0—
Þá er kornið út 3. hefti 1964
af tímaritinu Rétti. Fæst á skrif-
stofu Verkam. Brekkug. 5.
Þetta er því eftirtektarverð-
ara, að fram til síðasta fjórðungs
síðustu aldar bjó þjóðin við
verðlagskerfi, er reynzt hafði
henni fulltraust öldum saman á
þann veg, að festa og reiða var
á fjármálum hennar og fjárreið-
um. Hér er átt við landaura-
kerfið svonefnda, er enn lifði
að nokkru fram á þessa öld og
eigi fékk að fullu dánarvottorð
fyrr en á síðasta Alþingi. Þetta
var eins konar verðstuðulskerfi,
að mestu leyti framleiðsluvísi-
tala hvers tíma, en verð fram-
leiðslustofnanna var þó að of
litlu leyti inn í vísitöiuna tekið.
Það varð þessu kerfi að falli
meðal annars, að hætt var að
gera það tímaborið, þannig að
það lagðaðist eftir breyttum við-
horfum.
Á síðari thnum, í báðum
heimsstyrjöldunum og á þeim
breytingartímum verðlagsins, er
á eftir styrjöldunum fóru, varð
helzt til bjargar festu og reiðu
fjármála okkar svokölluð verð-
lagsvísitala (og sú kaupgjalds-
vísitala, sem við hana hefur ver-
,ið miðuð). Verðvísitalan var
fyrst og fremst notuð sem verð-
mælir, og var henni í þeim efn-
um helzt að treysta, þó að sumar
ríkisstjórnir okkar, er þótti al-
mennt kaupgjald vilja verða
helzti hátt, reyndu með ýmsum
smábrellum að falsa hana. Þessi
verðvísitala er af erlendum upp-
runa og er talsvert notuð sem
alþjóðlegur mælikvarði á verð-
lag. Nú, þegar sýnt var orðið,
að ekki er hald „í viðreisnar“-
Flutningsmaður þessarar þings-
ályktunartillögu hefur litið svo
á að hið forna íslenzka kerfi sé
raunverulega réttar hugsað og
hagkvæmara, þegar til kemur að
skipta tekjum þjóðarinnar, og
geri einnig ljósara sambandið
milli þess að afla tekna fyrir
þjóðarheildina og fá þær í hend-
ur hvers einstaks vinnandi
manns. Einnig sé minni hætta á,
ef það er í giidi, að meiri tekj-
um sé skipt en til eru eða meira
dregið undan við skiptin. Þetta
getur þó að ýmsu leyti verið
álitamál og er því rannsóknar-
efni. Það er og viss kostur við
vísitölukerfið síðari tíma, að
það er alþjóðlegt og það er að
vissu marki unnt að nota óbreytt,
en hið gamla kerfi þarf að taka
til gagngerðra breytinga, svo
mikilla breytinga, að telja má,
að það sé aðeins hugsunin, sem
að baki býr, sem eftir mundi
standa.
Það er skoðun flutnings-
manns, að við íslendingar þurf-
um og eigum að taka upp vísi-
tölukerfi á öllum sviðum fjár-
mála okkar og skilja ekkert svið
eftir. Tvenns konar eða margs
konar verðlagning og tvenns
konar eða margs konar verð-
mælir mundi alltaf leiða til óheil-
inda í fjármálum. Hins vegar
verðum við að leggja alla alúð
okkar við að koma fjármálum
okkar á heilbrigðan grundvöll,
því að líf okkar liggur þar við.
En Alþingi og ríkisstjórn verða
að taka upp forustu í því máli.
Frá byrjun þessa þings hafa
sézt nokkur tákn þess, að ráð-
andi flokkar Alþingis vilji meiri
samvinnu en fyrr við minni hluta
þingsins. Því er hér lagt til, að
Alþingi kjósi svo fjölmenna
nefnd til að athuga mál þetta,
að allir þingflokkar geti átt full-
trúa í henni, og stefnt sé að því
að finna þá lausn, er allir flokk-
ar eigi hlut í og beri ábyrgð á.
Föstudagur 13. nóvember 1964
Verkamaðurinn — (3