Vínland - 01.09.1902, Qupperneq 7

John Pierporvt MorgeLn.
Eaginn niílifandi Ameríkumaður er
eins mikils metinn eins og J. Pierpont
Morgan. Hann er talinn einu hinn mesti
fjármálafræðingur, sem nokkurn tima
lrefur uppi verið, og nú sem stendur hef-
nr haun meira vald í alls konar fjármál-
efnum en nokkur annar maður fyr eða
síðar. Hann hefur lagt á ráðin og hjálp-
að til'að mynda flest eða öll stærstu iön-
aðar- og verzlunar-fálög hér í landi: hann
er helzti maðurinn meðal járnbrautaeig-
endanna og öll helztu fyrirtæki peirra
eru gerð eftir ráðum hans og sampykki;
stærstu námafélög landsins eru mynduð
og sameinuð samkvæmt tillögum hans;
hann hefur meira vald yflr gufuskipa-
félögum Ameríku og Evrópu en nokkur
annar einn maður, og er nú að reyna að
sameina þau í eit.t alsherjar félag; hann
hefur svo mikið vald á heimsmarkaðin-
nm, að í Lundúnum hafa margir auð-
menn keypt ábyrgð á lífl hans, er nemur
mörgum miljónutn dollara, til pess að
hæta sér tjón pað, er peir kynnu að bíða
af verðfalli á markaðinum við dauða
Morgans. Morgan er stórauðugur en pó
ekki talinn eius auðugur og Kockefeller,
Vanderbilt, Astor og aðrir auðugustu
meun landsins; en hann hefur meiri og
minni yfirráð yflr fé allra þessara auð-
manna, og peir fara allir mest að lians
ráðum í öllum vandamestu fjármálefnum.
Ökrifstofa hatts á W all Street svo lieitir
stræti það í New York, sem er aðsetur
hirts mesta peningamaikaðar í heimin-
um,—er alment nefnd miðdepill heims-
tnarkaðarins. Þar veitir Alorgan áheyrn
hverjum þeim, sent hefur brýnt erindi.
Hann lætur einn kotna fyrir sig i sennog
segja erindi sitt i fám orðum, hugsar
mál hans litla stund og svarar svo þægi-
lega, en í sem fæstum orðum. Þegar
hantt ltefur svarað er til einskis fyrir
leitanda að fara að ræða málið meira í
það sinn; hann verður að fara með það
svar, er liann hefur feugið, og flestir láta
sér nægja það, þvi svarið er ætíð skýrt
og ótvírættoggeflð með sannfærandi rödd
og látbragði. Ilaun segir aldrei óvið-
komandi manni fyrirætlanir. sinar, og
fréttaritarar blaðanna, semsitja um hann
nótt og dag, þekkja engan mann, setn er
verri viðfangs; hann er aldrei ókurteis
við þá, en segir þeim vanalega ekkert,
eða gerir gabb að þeim með því að
: spyrja þá sjálfur unt einhverjar fjarstæð-
ur.
Um tekjur Alorgans veit enginn nteð
vissu. Fyrir flmm árum síðan var taliðj
að hattn hefði sem svaraði 45 dollara
tekjur á hverri mínútu; eu nú hin síðustu
árin hefúr hann stundum fengið margar
miljónir á viku, þegar hann hefur verið
að rnynda ltin iniklu einokúnarfélög og
miðla málum með auðugum keppinaut-
um. Meðan líann var að myndastál- og
járn-félagið mikla, í fyrra, er ætlað, áð
liann hafl fengið sem svarar 12 miljón-
um á hverri viku fyrir það eitt, og hafðj
hann þó mörg önnur smærri járn í eldin-
um um sama leyti.
Morgan hefur geflð margar miljónir
dpllara til skóla, kirkna, bókasafna og
spítala, en oftast er það, að hann vill
ekki láta nafns síns getið er liann gefur,
og engin velgerðastofnun, er hannhefur
gefið, ber nafn hans. Hann gefur ekki
að eins til þess, að reisa nafni sínu
minnisvarða, eins og flestir aðrir auð-
menn. Hann er sagður ntjög brjóstg'óð-
ur, en fátæklingar og aumingjar sjá
hanu 8jaldan, því haun er dag og nött
umkringdur af þjónum auðvaldsins.
Hann er ákaflega skarpskygn að deila
lyndiseinkenni og hæfileika manna, eins
og allir þeir menn, sem eru góðir stjórn-
endur. Hann er hinn mesti starfsmaður:
en hinir miklu hæfileikar lians lýsa sér
bezt í því, að hann ber aldrei neinar
þungar áhyggjur, og lætur ekkert á sig
fá svo það raski jafnaðargeði hans og
líkatnlegri velliðan, og þó hann hafl
huudrað vandamál úr að leysa, sem livert
væri meir en nóg til að gera hvern
meðalmann liálftruflaðan, þá virðist það
aldrei raska ró hans hið minsta. Hann
skemtir sér á kveldum með kunningjum
sínum á klúbbnum, og þegar houum
finst andrúmsloftið i New York vera of
þungt og drúngalegt, þá f'er ltann á
skemtiskútu siuni út á haf, og hugsar
um ekkert annað en góða skemtun þattg-
að til hann fýsir að taka aftur til starfa.
Maður, sem getur stjórnað sjálfum sér
þannig, hlýtur að hafa mikla andlega
yíirburði og öbilandi siðferðisþrek.
Foreldrar Morgatts voru auðug. Faðir
ltans var bankastjóri og móöir hans var
dóttir Jolin Pierponts, skáldsins. Hann
er fæddur 18J7. Hann tók við banka-
stjóruinni af föður sínum, og varð á
skömmum tíma lielzti batikastjóri lai.ds-
ing, og völd hans fara vaxandi ár frá ári>
og það er talið vist, að enginn óbreyttur
borgari, sem ekkert er við stjórnarmál
riðinn, ltaíi nokkurn tíma uppi verið, er
hafi haft jafnmikið vald yflr mönnunt,
. félagsinálum og enda þjóðmálum sem
Morgan hefur nú. Hann er ekki að
eitts voldugur í A meríku heldur einnig
í Eviópu og öðrum löndum hins ment-
aða heims. Hann’er nú nýlega kominn
lteiin úr sex mánaða ferð um Evrópu.
I þeirri ferð keptust þjóðhöfðiugjar þar
um að hitta ltann að máli, og konungar
og keisarar sóttu ltann heim og buðu
honum lieim til síu; er það talið eins-
dæmi, að þeir breyti þannig við óbrotinn
alþýðumann.
Euginn getur annað en játað það, að
Morgan er dæmafátt mikilmenni í sinni
röð; en hitt er aunað mál, hvort liið
mikla starf hans er í sjálfu sér mikils
vertog hvort hann með því munigetasér
ævarandi otðstý. Hann beitir síuum
miklu hæflleikutn til þess, að myndaalls-
herjar auðveldi, og notar sör, nieð frá-
bæru hugviti, hinfi tniklu möguleika
rtútímans til þess, að sameina alt auð-
magn og vinnuöfl hverrar atviunugrein-
ar, og sér svo um, að skyldar atvinnu-
greinar séu í sem nánustu sambandi und-
ir einni stjórn, til þess að þær styrki
hver aðra og útrými allri samkepni.
Morgan er faðir og forráðamaður hinna
miklu einokunarfélaga, hann hefur kom-
ið þeim á fót að mestu. og það er von-
andi, að liann hafi þegar komið þeiin á
sitt. hæsta slig og þau deyi með lionum.
Þjóðirnar eru þegar farnar að rísa upp
gegn þeim, því þær sjá hættuna, og þess
verður líklega ekkilangt að bíða, að þær
rísi öndverðar gegn einokunarvaldinu og
kveði yfir þvi dauðadóminn, og þá er við
búið, að hið mikla starf Morgans fái
þann dóm, að það haö alls ekki verið
þarfaverk.
Chevrles M. Schwab.
Ilann er annar frægastur auðvaldsstjóri
hér í landi. Er t.alið að hann hafi hæfl-
leika sem leiðtogi og fjármálastjóri engu
minni en .T. P. Morgan, Hahn er nú fé-
lagsstjóri hins mikla járn- og stál-félags,
sem nú hefur einokunarvald um öll
Bandaríkin, og þegar það var stofnað í
fyrra, gerði M r. Carnigie það að skilyrði
fyrir þvi, að ganga sjálfur í félagið, að
M r. Schwab væru fengin í hendur yflrráð
þess, svo mikið álit liafði liann þá áunnið
sér hjá mesta járngerðarmanni í lieimi,
og nú liefur hnnn vald yflr vinnu og
eignum fleiri manna en nokkur atrnar
núlifandi maður, að Rússákeisara einum
undanteknum. Ilann hefur reynst full-
komlega fær um að st.jóina hinu mikla
félagi og honum verður aldrei ráðafátt
að stjórna öðrum og er talinn jötun að
andlegum og líkamiegum burðum, en
hann getur ekki stjórnað sjálfum sér eins
og Morgan. Þegarhann vill slcemta sér,
evs hann út fé á báðar hliðar og liefur
gaman af því, að ganga fram af fjár-
glæfra-möntnim í spilum og veðmálutn.
Hann er ekki óhófsmaðnrámatogdrykk,
en hann hefur eytt svo iniklu fé í stór-
veizlur í Parísarborg, að menn urðu þar
forviða, og i Vínarborg, sem er annar
óliófsinesti bær í Evrópu, íékk hatni orð
á sig fyrir að hafa veitt hinn dýrasta
miðdagsverð, sem þar hafði nokkurn
tíma verið á borð borinu; á spilabankan-
um í Monte Carlo féllust elztu spila-
mönnum kendur er hann gekk að borð-
inu og lagði fram hvað eftir anuað fé, sem
natn hundruðutn þúsunda franka. Hann
getur ekki hvílt sig, áhuginn og ákefðin
ersvomikil, og nú er hann orðinn svo
taugaveiklaður af ofratin, að lxann varð
að hætta allri vinnu og fór til Evrópu
fyrir tveiin vikum síðan til ad hvíla sig
og fá aftur heilsuna.
Æflferill hans erdæmafár. Fadirlians
var og er enn umsjónarmadur í leigu-
hesthúsi í smábæ, er Loretto heitir, I
Alleghany fjöllunum í Pennsylvania.
Þad þvkir eitt hiá fegursta í fari haus,
livad mikid liann anu foreldrutn síttum;
haun sér um, ad þau skorti ekkert, og