Vínland - 01.06.1906, Blaðsíða 4

Vínland - 01.06.1906, Blaðsíða 4
28 V í N L A N I). 5 VÍNLAND 5 Mánaðarblað. Yerð §1.00 árg. Utgefendur: Vínland Publishing Co. B. B. Jónsson, Manager. Ritstjóri: Th. Thordarson. Entered at the post-oflice at Minneota, Minn., as seoond-class matter. Einokunarfélög í Hreinsunareldi. Eitt félag ræður að heita má allri kjöt- verzlun og sláturstörfum í Bandaríkjunum, allur markaður fyrir kvikfénað er á valdi þess félags, og flestar járnbrautir hér í landi eru f>ví undirgefnar. Félag petta hefir lengi rekið hina verstu einokunarverzlun. Við pað tjáir engum að etja kappi í verzlun, Jjað fær allar vörur fluttar á járnbrautum fyrir miklu minna burð- argjald en nokkur keppinautur geturfengið; Jjað ræður verði á lrvikfénaði um iand alt og kaupir alt með iægsta verði, og svoselur J>að kjötið með hæzta verði, sem hægt er að fámeð góðu móti. Ekkert einokunarfélag í landinu hefir verið voldugra en petta — nsma olíufélagið — og ekkert peirra hefir verið ver liðið af f>jóð- inni síðustu árin. Margítrekaðar klaganir og kvartanir um yfírgang og ójöfnuð pessarar einokunar, hafa til þessa orðið árangurslausar að mestu, og lögsókn geturenginn beittgegn slíku auðveldi meðan réttarfar er hér í landi eins og Jjað hefir verið til pessa. Hið eina, sem getur orðið pess háttar auð- félögum hættulegt, er pað, að pjóðinni allri risi svo hugur við athæfi þeirra, að hún í einu hlóði hrópi J>au niður. t>að er nú uppvíst orðið um félag petta að pað hefir svikið alla skiftavini á vörum sínum. t>að var alment sannfæring manna að félag petta vandaði vörursínar, léti verka- menn sina umgan<jast altá slátrunarhúsunum samkvænt ströngum varúðarreglum um prifn- að og vandvirkni, og pess væri nákvæmlega gætt, að óhrein kjötvara eða skemd yrði aldrei paðan send og seld almenningi. En nú er pjóðinni orðið kunnugt að félagið hefir svikist um alt petta og par af leiðandi eru vörur pess óholl fæða og hættuleg. Maður sá heitir Upton Sinclair, er fyrstur varð til að koma upp um félagið svikum þessum. Hann var margar vikur í slátrunarhúsunum í Chicago sem verkamaður, í þeim tilgangi að kynnast þar og sjá hverju framfæri, Hann er sósíalisti og naut aðstoðar flokksbræðra sinna,er þar voru verkamenn félagsins, tíl pess að haga svo veru sinni þar, að hann gæti farið mjög milli manna og kynst flestum greinum slátrunarstarfanna og einkum niður- suðuliúsunum, sem sjaldan stóðu almenningi opin. Legar veru hans par var lokið ritaði hann allmikla bók um það er fyrir hann hafði! borið. Ritháttur hans er fjörlegur og skemti- legur, en til pess að bókin yrði enn J>á aðgengilegri fyrir alpyðu að lesa, J>á skrifaði hann hana í söguformi, og hún hefir nú verið lesin um land alt. Síðan hefir Sinclair ritað mikið um mál petta fyrir yms dagblöð os tfmarit og, eins og gengur, hafa nú margir aðrir tekið undir með honum, svo að nú sem stendur, er um mál petta meira rætt og ritað, en nokkurt annað nauðsy njamál, sem nú or á dagsskrá í Bandaríkjunum. Fyrst eftir að Sinclair fór að rita um þetta lék á Jjví illur grunur, að hann væri ein- hver óráðvandur orðhákur, er tekið hefði Jretta til bragðs til pess að vekja eftirtekt á sjálfum sér og verða víðfrægur fyrir. En pað er nú kunnugt orðið, að maður þessi er e’kki af sama tagi og t. d. Lawson og hans nótar; og þó hann með köflum riti nokkuð gapalega, pá er það alls ekki frekara en vanalegt erírithætti sósíalista, og annars er talið víst aðtilgangur hans sé hreint og beint sá, að skyra rétt og satt frá öllu um athæfi félagsins, án nokkurs sérstaks tillits til pess, hver laun hann sjálfur muni úr byturn bera. I>ó hefir sambands- þingið ekki viljað taka vitnisburð hans gild- an í máli þessu, en óefað urðu sögur þær, er hann sagði orsök til pess, að Roosevelt lét hefja rannsókn í máli þessu. Nú er mál petta komið inn á sambands- pingið, og fast er lagt að Jjingmönnum, bæði af pjóðinni og forseta, að seraja hiklaust pau lög, er afstyri pví framvegis að nokkurt félag geti haft því líka óhæfu í frammi. Aður en petta kom fyrir tók félag Jretta öllum ákærum með kæruleysis brosi, en nú er pví orðið svo volgt undir uggum, að pað beitir öllum brögð- um til pess að hrinda af sér ámæli þessu, og telja pjóðinni trú um að það sé óverðskuld- að, pví nú léydir pað sér ekki, að þjóðinni er full alvara áð láta Jretta ekki lengur afskifta- laust, og pess vegna sór pað sér hættu búna. Nýdáinn íslendingur. Blöð frá íslandi, nykomin vestur hingað, segja frá því slysi, að einn hinn nafnkunnasti prestur á landinu var á ferð að næturlægi, féll niður um ís og fanst par druknaður eða helfrosinn næsta morgun. Maður pessi var séra Þorvaldur Björns- son prestur á Mel í Miðfirði, einn hinn ein- kennilegasti íslendingur á sinni tíð, bæði í sjón og reynd. Hann var fram úr skarandi gáfum gæddur og fræðimaður mikill. Sér- staka hæfileika hafði hann sem málfræðingur; varla er nokkur prestur á íslandi einsfróður í tungumálum og hann var; til þess náms hafði hann næmi, minni og skarpan skilning, sem fáum er gefið. Hann var enginn ,,grúskari“ °g Jjurfti sjaldan að afla sér fróðleiks með langri yfirlegu, en var J>ó fróðari mörgum, sem altaf liggja í bókum, og ]>að voru víst fáar fræðigreinar er hann ekki var betur heima í en alment gerist meðal sveita presta, nema stærðfræði, við hana gat hann aldrei átt. Lunderni hans og skapsmunir voru engu siður einkennileoir en sráfurnar. Hann Var allra manna raunbeztur og svo góðhjartaður, að hann mátti ekkert aurut sjá svo hann ekki reyndi að líkna. Ilann var örlátur, gestrisinn og frábærlega skemtinn í viðræðum; en hins vegar ákaflega skapbráður, ógætipn og óvæg- inn í orðum við hvern, sem í h-lut áiti. En hreinskilni og drenglyndi skein út úr öllum orðum hans, svo fáir eða engir gátu reiðst hon- um stundu lengur, hversu ómjúkum orðum, sem ]>eir urðu fyrir frá honum; allir hlutu að finna til Jjess að hann var cvo hreinhjartaður maður, að liann gat aldrei yfir neinu illu búið. Þessi maður lærði guðfræði, sem vissu- lega var honum aldrei hugðnæm fræðigrein; svo varð liann prestur og bóndi. Óhentugri stöðu gat hann varla fengið. Hann kunni o o aldrei að búa, en var fjörmaður og ákafa- maður mikill, sá það glögt, að landbúnaður er helzti atvinnuvigur pjóðarinnar og vildi pví vera atkvæðabóndi, en skorti alla forsjá, kunni aldrei með fé að fara, og hafði Jjví tneira tjón en hag af öllu sínu búskaparbraski. En erfiðleikar og efna skortur bugaði hann aldrei, og að J>ví, er oss er kunnugt, var hann enn í fullu fjöri andíega og líkamlega pegar hann freklega hálfsjötugur lét líf sitt svo hörmulega og hjálparlaus. Æfi hans er sorglegt dæmi pess, er alt of oft á sér stað í mannlífinu og ekki hvað sízt á fslandi. Hér var maður yflrburða hæfileikum gæddur, sem aldrei fékk peirra notið, og varð alla æfi að gegna Jreim störfum, er honum var helzt ósynt um. Umhugsun um petta hlytur að vekja þá spurning í huga manns: Hvílíkur skaði er J>að fyrir land og pjóð er pví líkir menn lenda svona á rangri hyllu í Jifinu? — Nú er pessi maður fallinn frá; maður sem var afbragðs fróður, pryðisvel ritfær og skrifaði móðurmál sitt svo hreint og fagurt að snild mátti heita, en eftir hann liggur ekkert, sem teljandi sé, nema ein bók, erfáir pekkja og færri lesa. Nýtt Tímarit. Breiðablik. Mánaðarrit til stuðnings íslenzkri menning. Ititstjóri: Friðrik J. Berffmann. Útgefandi: Ólafur 8. Thorgeirsson. Fyrsta heftið af riti J>essu munu flestir Vestur-íslendingar nú hafa séð og lesið; ÓJjarft er því að lysa pví hér. Tvent er það, sem sérstak'ega vekur eftirtekt á riti þessu. Annað er erindi J>að, erþví er ætlað að flytja, sem vissuloga er svo parflegt að með réttu má segja, að timarit pettaeigítil vorerindi. Hitt er frágangur og ytri búningur allur á riti pessu, sem er frábærlega v a n d a ð og smekklegt.

x

Vínland

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vínland
https://timarit.is/publication/219

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.