Þjóðhvellur - 26.10.1907, Blaðsíða 2

58
Þjóðhvellur
Úrsmiðavinnustofa Carls Bartels,
Laugaveg 5. Telefón 137.
Frá Ameríku.
Yegagerðin mikla í New-York.
í 48. tbl. »Lögr.« er skýrt frá því,
hvernig New-York borg hefur færst í
fang eitthvert hið mesta og stórkost-
legasta mannvirki í heimi til þess að
afla sér nægilegs neytsluvatns. Er sú
grein tekin eftir »Vinlandi«, og er hin
fróðlegasta. En í 5. tbl. »Vínlands« þ.
á. er grein, sem skýrir frá öðru mann-
virki, sem nú er verið að inna af hendi
í New-York. Það stórvirki kvað vera
engu vandaminna, og felst í því, að
greiða svo úr samgöngum og öllum
flutningum í þeirri miklu borg, að full-
nægt geti þeim mikla manngrúa, sem
þar er samankominn, eða á þar leið
um. — Blaðið skýrir svo frá:
»Borgin stendurámjóu nesi, ergeng-
ur suður milli Hudson-fljóts ogsjávar.
og meginhluti hennar stendur á nesinu
framanverðu, sem reyndar er eyja, því
að Hudsonfljót rennur þvert yflr nes-
ið og myndar þannig Manhattan-ey,
sem er miðhluti borgarinnar. Bar eru
miðstöðvar hinnarstórkostlegustuversl-
unar í heimi. Stórhýsi rísa þar uþþ,
hvert á fætur öðru, tuttugu til þrjátíu
lofta há, og sum hærri en það. Ihverju
þeirra vinna margar þúsundir manna,
allan daginn, en eiga heimili í öðrum
hlutum borgarinnar, eða utanborgar,
því að í Manhattan eru nú fá íbúðar-
hús að tiltölu; hin miklu stórhýsi fyr-
ir verslun, íðnað og önnur störf, eru
búin að útrýma þeim, og allur fjöldi
vinnufærra manna í borginni verður
því að flytja til Manhattan á hverjum
morgni, og heim aftur áhverju kvöldi,
og allur sá sægur verður að fara yfir
stórfljót og flrði, er lykja um þann
hluta borgarinnar á alla vegu. Borg-
arstæðið er í raun og veru óhæfllegt
fyrir svo stóra borg. Landið er fyrir
löngu orðið of lítið, þar er ekkert rúm
fyrir fleiri hús en nú eru þar, og eina
ráðið er því að stækka þau svo og
hækka, byggja hærra og hærra í stað
þess að fjölga húsum. Og ómögulegt
er að flytja borgina þaðan á hentugri
stað, hún er fyrir löngu orðin of stór
til þess. Eina ráðið til þess er að
leggja þangað nægilega vegi, til þess að
flytja daglega fram og aftur margar
miljónir manna og dauða muni að
sama skapi.
Allar þær járnbrautir og brýr, sem
Lifsábyrgðarfélagið »Standard«^
Klapparstíg 1. Reykjavík.
að borginni liggja, eru fyrir löngu ó-
nógar orðnar, og ferjurnar og gufu-
skipin hafa ekki við að flytja fólk og
vörur. Brooklynbrúin þótti fyrir tutt-
ugu árum hið mesta furðuverk, og um
hana fer daglega mannfjöldi svo hundr-
uðum þúsunda skiftir, en nú erulOár
síðan hún hrökk ekki til, og önnur brú
miklu meiri var lögð yfir sundið litlu
ofar; nú eru þær báðar ónógar orðn-
ar. Eina ráðið, sem menn nú þykjast
sjá að duga muni, er það, að leggja
göng neðansjávar og undir fljótin í all-
ar áttir frá borginni, og stærstu járn-
brautarfélögin, sem aðgang eiga að
borginni, hafa afráðið að leggja þau
göng. Tvö þeirra eru nú byrjuð áþví
stórvirki og ætla um leið að byggja
járnbrautarstöðvar afarmiklar í borg-
inni neðanjarðar. Fjögur liundruð
milljónir dollara er ætlað að öll sú
vegagerð muni kosta. Pað er helm-
ingi meira fé en þarf til þess að gera
Panamaskurðinn. Rafmagnsvagnar eiga
að draga allar lestir um göng þessi;
gufuvagna j'rði ómögulegt að nota þar,
þvi að reykur og eimyrja mundu þá
fylla göngin svo að þar yrði engri
skeþnu lift.— Pennsylvaníu-járnbrautin,
sem er önnur mesta og auðugasta braut-
in, er liggur til borgarinnar, byrjaði á
stórvirki þessu árið 1904 og hefur nú
fullgert að mestu lej'ti göng sín undir
Hudsonfljótið. Sú braut ein leggur 100
miljónir dollara í kostnaðinn til þess
að leggja þau göng og reisahina miklu
járnbrautarstöð, er hún hefur nú í
smíðum í borginni.
Uppgöfvun.
Á sjó og vötnum er það fyrirstaða
vatnsins, er mest hindrar ferð skipa,
og mótstaða sú, er vatnið veitir, vex í
margföldum hlutföllum viðhraða þeirra
svo að hraðskreið eimskip þurfa marg-
falt aflmeiri vélar en þau, er fara með
meðalhraða, og það afl geta menn ekki
aukið takmarkalaust sakir kostnaðar
og fleiri annmarka. En nýlega hefur
Peter Cooper Hewitt, sem áður var fyr-
ir löngu frægur hugvitsmaður, gert til-
raun til þess að ráða bót á því, og
hefur hún hepnast vel. — Hann smíð-
aði skip og festi á liliðar þess þunnar
stálplötur á rönd, sem liggja lárétt
út frá skipinu, en hallast aftur með
því niður á við, svo að þær mynda
Klæðaverzlun Guðmundar Sigurðssonar.
Reykjavík. Telefón 77.
skáhalla fleti í vatninu, sem leita upp
á við þegar skipið fer áfram. Með því
móti lyftist skipíð upp úr vatninu því
meira, sem hraðinn er meiri, uns efstu
skáborðin eru alveg komin upp úr
vatninu og skipið fer að mestu leyti
ofansjávar. Pá verður mótstaða vatns-
ins svo litil, að skipið getur farið með
miklu meiri hraða, en önnur skip, og
ekki þarf meira afl til að knýja það
áfram á fullri ferð, en koma því fyrst
á stað.
Uppgötvun þessi er ekki ný. Enska
stjórnin lét gera tilraunir í þá áttfyrir
tæpum 50 árum, og síðan hafa bæði
Frakkar og Bandamenn reynt að full-
komna þær tilraunir og varð þeim mik-
ið ágengt, en þó ekki nóg til þess að
nýtilegt þætti. En Hewitt tókst að full-
komna svo tilraunir þessar, að líklegt
er, að hafskip verði innan skams smíð-
uð með því lagi, er hann hefur fundið.
Tilraunabátur hans fór 38 mílur á kl,-
stund, en mesti hraði eimskipa hefur
til þessa verið um 30 mílur á kl.st. Par
munar miklu, en þó er meira um það
vert, hve mikið afl máspara með hinni
nyjU aðferð. Eftir »Vínlandi«.
F'mgholísstræti.
Bæjarstjórnin hefur nú látið gera svo
vel við það stræti, að varla mun önn-
ur gata hér betur gerð; neðanjarðar-
ræsir undir endilöngu strætinu og frá-
renslispípur í hann frá flestum hús-
um beggja megin, svo að úr þessu mun
naumast hætt við, að óþverra-frárensl-
ispollar safnist fyrir á strætinu. Petta
er því alt gott og blessað. En þrátt
fyrir þessa góðu viðgerð, leynir það
sjer ekki, þegar litið er eftir strætinu,
að bæjarstjórnin á þátt í henni, — til
þess er bæjarstjórnarsvipurinn
reykvíski, sem ætíð er svo sáraleiðin-
legur, alt of augljós. Eða hvað segja
menn um aðra eins smekkvísi og þá,
að láta skúrinn á húsinu hans Bjarna
Sæmundssonar slíta alveg sundur
gangstéttina? Skúrinn nær sem sé jafnt
henni út í strætið. Pettaersvo dæma-
laust ófagurt, að enginn, nema bæjar-
stjórnin hefði látið sjer koma til hug-
að lofa skúrnum að standa þannig, eft-
ir þessa aðgerð á strætinu. — Má vel
vera, þótt eg hafi eklci veitt því eftir-
tekt, að tvær dyr séu á skúrnum, er
standi andspænis, og bæjarstjórnin ætl-
ist svo til, að gangandi menn fari gegn-