Þjóðin - 12.12.1914, Page 1

Stærsta
stjórnmálablað
hér á landi.

Ódýrasta
vikublaðið á öllu
landinu.
1. árg,
Reykjavík, Laugardaginn 12, desember 1914,
2. tbl.
Svikin 1902-03,
Eiga íslendingar aö undir-
skrtfa falsákvæði Al-
bertis, þegar merk-
ing þess er oröin
þeim kunnug?
það er á allra vitund, að þjóð-
inní og þinginu var talin trú um
það, þegar ríkisráðsákvæðið var
sett inn í núgildandi stjórnarskrá,
að sérmál íslands yrðu alóháð
Danastjórn í ríkisráðinu.
þeir sem börðust mest á móti
Landvarnarmönnum 1903, lýstu
því hátíðlega yfir, að ef þetta
sérmálairelsi hefði ekki staðið
fast, sem óhagganlegur grund-
völlur hinnar nýju stjórnarskrár,
þá mundu þeir hafa barist á móti
rí ki sráðsákvæðin u.
En nú vita allir þessir sömu
menn að þeir höfðu rangt að
mæla, þegar þeir vefengdu skýr-
ingar Landvarnar á þesu máli.
Ríkisráðið hefir lagl spilin á
borðið.
Hvað vilja þeir nú gera —
þessir sömu menn, sem fengu
ríkisráðsákvæðinu hamrað fram
með fortölum fyrir almenningi,
sem vildi sér sjálfum auðvitað
það besta — en lét leiðast af
röngum skýringum ýmsra leið-
toga sinna?
Ætla þessir menn nú að gera
það, scm heimtab verður af ær-
legum mönnum þegar um frelsi
þeirra eigin þjóðar er að tefla
— ætla þeir, að játa sannleikann,
eða ætla þeir að halda áfram
stefnu Albertis?
SvariÖ er víst og áreiðanlegt.
Almenningur, sem sér nú hvað
satt er og var saklaus gintur inn
í svikamylnuna, mun kjósa það
rétta og sanna fyrir sig og niðja
sína á íslandi. En leiðtogarnir
munu skiftast um þetta mál.
þeir sem vissu það 1902—03,
að þeir voru að svíkja íslendinga
af sínum eigin réttindum, þeir
munu nú því að eins snúa við
blaðinu, að þeir sjái sjer hag í
því, eða óttist að nú sje ekki
lengur sama „bergmál hjá þjóð-
inni“ fyrir lygum, svikum og fals-
skýríngum um frelsismál íslands.
En hinir meðal leiðtoganna, sem
voru vitanlega gintir inn á þessa
ógæfubraut, munu væntanlega
fæstir vinna það til fyrir sakir
þrjósku og mótþróa á móti sann-
leikanum, að halda í grundvallar
lög Alberiis — um landsrjettindi
vor gagnvart erlendu valdi.
Sagan ber órækt vitni þess,
að hjer er haldið fram rjettu máli,
um upphaf ríkisráðsákvæðisins.
Hjer skal nokkuð tekið upp
af því sem fór fram — þegar
barist var af fáliðuðum, frjálslynd-
um flokki á móti fákunnáttu og
valdasýki þingflokkanna 1903. —
Sannleikurinn var þá bældur nið-
ur með lygaþögn og ofstæki, —
en nú er óhægra að koma því
fram. Nú sjer þjóðin sjálf.
Til þess að dreifa sundur þeirri
þoku af rangskýringum um rík-
isráðssetuna sem þyrlað var upp
/ þvi skyni, að breyta valdstöð-
unni hjer innanlands — var einn
af æðstu dómurum landsins (hr.
Jón Jónsson) beðinn að fara til
Danastiórnar og fá sannleikann
upplýsian.
Umboð* þáverandi, viðstaddr-
ar flokksstjórnar alþingis (Fram-
sóknarflokksins) undirritað af Birni
Jónssyni (síðar ráðherra), Birni
Kristjánssyni (bankastjóra), Jens
Pálssyni (prófasti) og Ólafi Ólafs-
syni (fríkirkjupresti) — til handa
Jóni Jenssyni yfirdómara, til þess
að leita vissu um stöðu ís/ands-
ráðherra i rikisráðinu samkvæmt
stjórnarskrárfrv. 1902—03, er dag-
sett Rvík 16. júní 1903, en birt
í „Ingólfi" 2. ágúst s. á.
Umboð þetta er eitt hið merki-
legasta skjal í stjórnmálasögu
íslendinga, því það er löglegt
sönnunargagn þess, að Dana-
stjórn hefur vísvitandi leynt ís-
lendínga þess, að hverju þeir
gengu, þá er frv. var samþykt af
alþingi.
Umboð flokksstjórnarinnar segir
meðal annars:
„Hjer í landinu á sjer stað, því
miður, meinleg óvissa um af-
stöðu og samband hins fyrir-
hugaða sjerstaka íslandsráð-
gjafa við hina aðra stjórn, eink-
anlega um það, hverjar afleiðing-
ar það kann að hafa fyrir hanra
og mál þau, sem hann á yfir að
ráða, að hann að lögum ætti að
vera meðlimur ríkisráðsins".
Á þessu sjest, hvað flokks-
stjórnin vildi fá upplýst aferind-
reka sínum, yfirdómara Jóni Jens-
syni.
Umboðsskjalið vísar ennfrem-
ur í þessu efni til yfirlýsingar
landshöfðlngja M. Stephensen
á alþingi 1897, þar sem hann
segir berum orðum, „að hann
verði eindregið að ráða alþingi
frá að samþykkja nokkurt
stjórnarskipunarfrv., sem ekki
taki það fram með berum orðum,
að vor sjerstaki ráðgjafi sje ekki
meðlimur ríkisráðsinsa.
Flokksstjórnin tekur skýrt fram
í umboðsskjalinu, að yfird. J. J.
eigi fyrir hönd flokksins „að leiða
stjórninni fyrir sjónir, hve bráð
nauðsyn sje á því, að gefa nú
yfirlýsingar, er vafalaust myndu
gera málið fullkomlega Ijóst*.
Með þetta umboð fór yfirdóm-
arinn til Km.hafnar og skýrslan
um árangurinn af viðtali hans við
Danastjórn er birt í „Ingólfi“ 19.
júlí 1903.
Hr. J. J. kom til þáverandi ís-
landsráðherra, Alberti, höfundar
ríkisráðsákvæðisins í enn gild-
andi stjórnarskipun íslands. Yfir-
dómarinn skýrði rækilega fyrir
Alberti, hvers væri óskað upp-
lýsinga um, hverir óskuðu þeirra
og í hverju sambandi erindið
stæði við löggjafarvilja alþingis
um endurmeðferð stjórnarskrár-
frumvarpsins.
Alberti neitaði fyrst að svara.
Vísaði síðan til „fyrirskipana*,
sem hann hefði gefið landshöfð-
ingja.
Hr. J. J. skýrði frá því, að
fyrsta samþykt frv. af íslendinga
hálfu væri býgð á þeirri trú, að
þáverandi vinstristjórn hefði
kastað fyrir borð öllum kenn-
ingum hægri manna um stjórn-
arlega stöðu íslands í rlkinu.
Alberti kvaðst hafa verið nógu
greinilegur í athugasemdunum
við frv. (!!!)
Ennfremur komst Alberti svo
að orði, að hann findi ekki á-
stæðu til þess að gera neitt, ein-
mitt vegna hinna „sjerstöku
kringumstœða, sem hjer væri um
að ræða‘, þá er hr. J. J. benti á
fjarlægðina milli stjórnar og þings
og hina miklu ósanngirni þess,
að neita slíku máli svars.
Alberti ljet drjúgt yfir því, að
hann bæri engan „kviðboga“ fyrir
þ\i, að frv. yrði ekki samþykt(t).
(Mun hafa hlerað það frá ís-
lenskri hlið, sem var „mál“ að
fá innlimunarfrv. samþykt). —
Alberti þverneitaði að svara
þeirrispurningu, hver„stjórnskipu-
leg nauðsyn" væri á því — eins
og athugasemdir hans komast að
orði — að sjermálin væru borin
upp í ríkisráði Dana. — Og með
þetta varð erindreki þingflokks-
ins að fara frá augliti hins vold-
uga smjörþjófs, höfundar „frelsis-
skrár-ákvæðisins nýja“, sem ís-
lendingar „fengu(!!)a — fyrir
meðhjálp hins vitra, framsýna,
þjóðdygga löggjafarþings í Reykja-
vík.
Dybdal stjómardeildarforstjóri
fylgdi í fótspor Albertis með laun-
ungarþögnina um svikráðið gegn
frelsi íslands og innsiglaði þar
með þá stjórnarathöfn Dana,
að tæla þjóð vora, við útgáfu
hinnar nýju stjórnarskrár.
Prófessor Matzen, helsti lög-
fræðingur Dana á þessa grein,
lýsti því skýlaust yfir við yfir-
dómara J. J., að Islandsráðgjaf-
inn gæti því að eins verið í rík-
isráðinu, að hann væri danskur
grundvallarlagaráðgjat'i.
þannig kom erindreki þing-
mannanna aftur til íslands — og
ríkisráðsákvæðið var barið í gegn
— undir þögn Dana um sann-
leikann.
það mundi tnælast herfilega illa
fyrir um Norðurlönd.
En hvernig mundi það þá mæl-
ast fyrir, hvar sem þekt eru mál-
efni vor, ef islenskur stjórnmála-
flokkur, sá sami, sem bygði á
sjermálafrelsinu 1903, heimtaði
ná undirskrift undir afnám þess
1914 — heimtaði af frjálsum vilja
staðfesting á svikaákvæði Al-
bertis ?
Skömm þess flokks mundi
verða uppi meðan ísland byggist.
Frá ófriðnum.
* Leturbreytingar hjer.
En hvað á nú að gera —
spyrja menn eftir að menn vita
sjálfir sjermálastöðuna í ríkis-
ráðinu.
Svarið er augljóst og einfalt.
Vjer íslendingar hötum þann
sama rjett gagnvart Dönum í
þessu efni eins og maður hefur
á móti manni í samningum sið-
aðs fjelagsskapar.
þeir samningar, sem grundvall-
ast á röngum ástæðum, er annar
aðili samninga á sök í, eru ekki
bindandi. Svikaþögn Albertis
ógildir ríkisráðsbandið, sem
lagt var á sjerniálin 1903.
Vjer viljum halda áfram sam-
vinnu við dönsku þjóðina í átt-
ina til íslenskrar, fullkominnar
þjóðmenningar og unna þeim allra
rjettlátra og eðlilegra hagsmuna
af þeirri samvinnu með oss sjálf-
um. þetta er hugsun og vilji
viturra íslendinga, sem unna von-
inni um fullfrelsi landsins — en
vjer viljum ekki að þeir beiti
falsákvæði Albertis á móti oss
í málarekstrinum um fráskilnað
sjermálanna frá ríkisráðinu.
Gamli Nellemann var ærlegur
og opinskár Stórdani. Ríkisein-
ingarkenningin um sjermál vor
frá 1871 er skilin hjer á landi —
en henni er neitað og á móti
henni mun verða barist meðan
íslendingar eiga þjóðlega meðvit-
und. Vjer viljum berjast á móti
„innlimuninnia með öllum lög-
legum vopnum — og vitum, að
vjer fáum þar sigur sje rjettinda-
afsali alþingis 1903, sem bygt
var á svikum við afskekta, fá-
menna alþýðu á íslandi, stungið
undir stól í ágreiningsmáli þessu
við Dani.
það er ósamboðið Danastjórn
og áreiðanlega gagnstætt vilja
þess konungs, sem talað hefur
svo opinskátt til vor — að beita
Alherti fyrir sig í þessu máli, og
Framsókn þýska hersins var
hnekt í Frakklandi um 6. sept-
ember. þá áttu þjóðverjar ekki
eftir nema fimtíu rastir til París-
ar og höfðu unnið flestallar víg-
girtar borgir í norðaustur hjer-
uðum landsins. Næstu daga varð
þýski herinn að hörfa til baka,
einkum miðfylkingin og hægri
armurinn, en tók sjer brátt fast
setur til varnar á hæðunum norð-
an við Aisne-fljót. þar bjuggust
þjóðverjar svo ramlega um, að
þeir hafa ekki orðið hraktir það-
an enn, þrátt fyrir sífeldar árásir.
Hátt á þriðja mánuð hefir viður-
eigm'n í Frakklandi verið látlaus
Hjaðningavíg, barist dag hvern
um endilangar fylkingar, ýmsir
sótt á og fjöldi fallið af hvorum-
tveggju, en engi úrslit orðið, enda
hefur hvortveggi herinn verið
aukinn nýjum liðsveitum í stað
þeirra, er fallið hafa.
Síðustu vikurnar hefur mest
verið sagt frá orustum í norð-
vestur-horni Belgíu við Dixmude
og Ypres. þjóðverjar hafa sótt
þar á af miklu kappi og tóku
Dixmude um síðir eftir mikið
mannfall og þráláta skothríð. Á
þessum slóðum virðist standa
mjög í sömu skorðum viku eftir
viku, eftir því, sem ráða má af
skeytunum.
í viðureign Austurríkismanna
og þjóðverja við Rússa verður
fleira til tíðinda. Leikur þar á
ýmsu um sigursældina. Rússar
hafa borið af Austurríkismönn-
um, tekið af þeim sæg hermanna,
ógrynni vopna og lagt undir sig
mikinn hluta Galizíu ásamt höf-
uðborginni Lemberg, er gefin var
upp orustulaust. Rússar hafa
tvisvar sest um borgina Premyzl,
sem liggur vestar í Galizíu en
Lemberg. Urðu þeir í fyrra sinni
frá að hörfa, er þjóðverjar komu
hinum til liðs, en síðan drógu
Rússar að aukinn her og komust
að borginni, en ekki hefur frjetst,
að þeir hafi náð henni á vald
sitt enn þá.
þá hafa Rússar komið her að
nýju inn fyrir landamæri Austur-
Prússlands og tekið þar nokkrar
smáborgir. Fara þeir hermann-
lega um bygðir, ekki síður en
þjóðverjar, og leggja herskatt á
hvert þorp, að dæmum þjóðverja
í Belgíu. Engri stórborg hafa
þeir náð enn af þjóðverjum.
í annan stað hafa þjóðverjar
sótt inn í rússneska Pólland og
stefnt her stnum til Warsjár, sem
liggur inn í miðju landi. Unnu
þjóðverjar mikinn sigur á Rúss-
um í grend við Warsjá fyrir svo
sem hálfum mánuði, en litlu síð-
ar hermdu Rússar stórsigur, er
þeir hefðu unnið á þjóðverjum
á sömu slóðum og töldu þá fara
farflótta vestur eftir landinu. —
Bardagar miklir hafa orðið
skamt frá Kraká milli Rússa og
Austurríkismanna, Borgin liggur
rétt við landamæri rússneska Pól-
lands og Galizíu, en þótt Rússar
hafi fyrir löngu sagt her sinn á
næstu grösum við borgina og
jafnvel fyrir nokkru, að hún stæði
í björtu báli af stórskotum þeirra;
þá hafa þeir ekki náð henni á
vald sitt enn.
Ókyrð hefir kviknað austur um
alla Asíu suðvestan-verða síðan
Tyrkir gripu til vopna. Eru þar
hvarvetna stórflokkar uppi, jafn-
vel austur í Afganistan við landa-
mæri Indlands. Hafa sambands-
liðar unnið nokkrar smáborgir af
Tyrkjum, en fregnir eru allar
mjög óljósar og getum vjer litia
grein gert oss fyrir tíðindum þeim,
er þar gerast. Flogið hefir fyrir,
að uppreisn mundi vera í sum-
um hlutum índlands, en ekki er
því á loft haldið af sambandslið-
um.
Skærur hafa orðið víða í Af-
ríku, þar sem þjóðverjar hafa
ráðið landskikum. Hafa Englead-
ingar þegar náð flestum þeim
löndum, sem þjóðverjar hafa eign-
að sjer, nema Suðvestur-Afríku
og nokkrum löndum í Austur-
Afríku. Hefur Englendingum orð-
ið torsótt í Suður-Afríku sakir
þess, að Búar eru öllu hliðholl-
ari þjóðverjum undir niðri og
sumir þeirra hafa gripið til vopna
gegn Bretum. í Austur-Afríku
sigraði þýsk hersveit nýlegabreskt
lið, er sent halði verið þar á land
og ljetu Bretar um S00 manna.
Engin merki sjást þess enn, að
draga taki að endalokum styrjald-
arinnar. Hitt er heldur, að segja
má að hún magnist sem eldur í
sinu.
Hákon.
Fánýt vörn.
upp
Einar Arnórsson þyrlar
ryki í „ísafold“ 3. þ. m.
Hann er að reyna að fela það
fyrir mönnum, að hann hefur
verið hafður til þess að verja ó-
verjandi glappaskotsamtakaflokks-
ins á síðasta þingi í stjórnarskrár-
málinu.
Hann er að reyna að gera „fyr-
irsláttinn" góðan — ekki með því
að sýna fram á það, hve trygt
það var fyrir landsrjettinn, (sem
E. A. játaði vera í hættuj, að
senda marklaust öfugmæli á móti
endursamþyktum lögum, — held-
ur með því að sýna fram á það,
að minni hlutinn á alþingi hafi
viljað það „sama“ sem meiri
hlutinn.
Öll þessi deila er um keisar-
ans skegg. þjóðina varðar ekk-
ert um það, hvað E. A. álítur um
minni hluta fyrirvarann — það
sem hana varðar um frá E. A. er
það eitt, hvernig hann vill verja
sinn eiginn krabbagang í þessu
máli, og hún hefur rjett til þess
að heimta þá skýrslu hans fyrir
hönd þess kjördæmis, sem hann
laumaðist inn í með brögðum og
brigðum.
E. A. þykist nú vera að „vernda
landið“ fyrir þeirri hættu, að
stjórnarskránni verði dembt yfir
þjóðina, með nýjum ráðherra, sem
konungur kynni að taka sjer á
móti ráði meiri hlutans. Og hvað
tekur E. þá til bragðs — að gefa
„ávísun á fyrirvara minni hlut-
ansa(H), sem vitanlega var knúð-
ur fram að minni hlutanum nauð-
ugum, af ótta við „fólkið“. Minni
hlutinn vildi ekkert annað en
gamla sambandsfarganið upp aft-
ur — og leiðin til þess var að
fá „boðskapinn“ úrskurðaðan og
lögleiddan samkvæmt fullnaðar-
umboði spekingasamkomunnar
1913. Fyrirvarinn þeirra var „fyrir
fólkið", en stjórnarskráin nýja
fyrir Dani.
E. A. er djarfur fyrir hönd ís-
lensku þjóðarinnar, þegar hann
er að tefla um rjettindi hennar.
Hann hengir hattinn sinn á hvern
naglann á fætur öðrum, og er
ekki að fárast um, þó ekki sje
sem haldbest. — þetta er raunar
heldur ekki að furða, því hann
sjálfur reyndist bráðónýtur nagli,
fyrir meiri hlutann að hengja hatt-
inn á — þegar hann flæmdist inn
á fyrirsláttarleiðina.
í grein sinni „Ríkisráðsákvæð-
ið“ í ísafold 14. mars þ. á. sá E.
A. að eins tvo vegi mögulega til
þess að bjarga landinu frá hætt-
unni af endursamþykt stjórnar-
skrárfrv., sem sje annaðhvort, að
fá breytt yfirlýsingu konungs
sjálfs eða að synja frv. um stað-
festingar. En þegar á þingið kem-
ur er E. A. fylgjandi fyrirvara
svokölluðum, sem bruggað var
að leggja fram sem skilning(!)
íslendinga á málinu. —
Ráðherra Sig. Eggerz hefur að
sönnu sjálfur með drengskap og
trygð við land vort og þjóð bjarg-
að þessu við ^ftir að snúist var
að því að bera fyrirv. fram á
þann hátt, sem þurfti. En hvað
sagði E. A. rjett áður en ráðherra
fór af stað ? Var hann ekkí á
því, að þegjandi framburður væri
nægilegur—?
það hefur þrátt fyrir allan nagla-
skapinn unnist á fyrir röggsemi
ráðh. vors, að konungur mun ekki
staðfesta stjórnarskrána nema vilji
íslendinga sje annaf eni sá, sem
ráðh. hjelt fram í ríkisráðínu,
En væri það unt að gera nokk-
uð frekara af hálfu meirihluta í
þá átt að stofna landsrjettindun-
um í voða, þá er það með þvi
að reyna að taka sjer minnihlut-
ann til „inntekta“ og setjast á
bekk með honum nú frammi fyr«
ir kotiungsvaldinu.
Einar Benediktsson.
Magnús Sigurðsson
yfirrétlarmálaflutningsm.
Hafnarstræti 1, uppi.
Viðtalstími kl. 11—12 og
5—6.
*
AU exu a3 bma
smivUvxv *.
3. bók
,Til gagns og'
gleði',
Dansbók
Verð 25 au