Þjóðin - 09.01.1915, Qupperneq 1

—— ----0'----- --- " ' -------------------------------------------------------=-----
l.árg, |j Reykjavfk laugaidaginn 9. janúar 9915,
Gatnall kunningt.5
Jeg var að lesa málgagn „Sjálf-
stæðisins" hjerna á dögunum, og
rak þá augun í grein nokkra (21.
f. m.), þar sem þvi er haldið
fram, að íslendingar sjeu fúsir
til þess að halda málum sinum í
ríkisráðinu danska.
þarna fanst mjer gamall kunn-
inði „gægjast“ fram.
þegar „Valtýskan" sáluga var
trúarjátning þessa sama málgagns,
þá minnir mig ekki betur, held-
ur en að það byggi um sig í
tvcimur vigjum, sem þurfíi að
hrekja málgagnið úr, áður en það
skifti um þá meiningu.
Annað vígið hlóð málgagnið
sjer til varnar með því að þræta
fyrir það, að í þögn valtýska
frv. um ríkisráðsframburðinn fæl-
ist viðurkenning um það, að
málin ættu að berast fram í rtkis-
ráðinu.
það vígi var skotið niður í
rústir. Landshöfðinginn sjálfur
tók þar í strenginn og þá þurfti
að leita hælis í því næsta. það
var bygt á þeirri fullyrðing, að
sjermálín væru óháð dönskum
yfirráðum / ríkisráðinu, og hjelst
málgagnið alllengi við í því, en
varð þó loks að flýgja þaðan —
fyrir fordæmingardómi þeirra, sem
vissu hvað ríkisráð er.
En nú er Valtýskan aftur að
koma fram á sviðið. Hún var
málgagninu löngum hjartfólgin.
Og eftir að hafa veriö í fylgd
með Álberti fyrst og síðan hopp-
að upp á háhest á Landvörn og
lifað um stund á því, að „endur-
snæða“ þar sitt eigið góðgæti
frá fyrri tíma snúningum á póli-
tísku lykkjuleiðinni — þá iieldur
málgagnið að nú sje loksins kom-
inn tíminn til þess að „vekja upp“
þá þjóðfrægu stefnu sem bar er-
indi Dana inn á alþingi 1897.
Og ekki er nóg með þetta.
það er fullyrt í sömu grein, að
ráðherra Sig. Eggers fylgi því
máli (að láta sjer nægja kröfuna
um það „sjálfstæði“(!), sem sjer-
málin geta fengið í ríkisráðinu).
Jeg hefi hvergi sjeð eða heyrt,
að ráðherrann hafi borið þetta
af sjer. En það er ekKi rjett af
honum vegna þeirra sem unna
honum alls góðs fyrir frammistöð-
una á ríkisráðsfundinum. þaó
eitt hefur hingað til orðið póli-
tiskur baui hvers einasta stjórn-
málamanns hjer á landi, að láta
sjcr nægja „skrifstofustöðuna“ í
ríkisráði fyrir íslandsmálin. Og
að „heimtaa sjermálastöðu þar,
eftir íslenskum-lögum, er aðeins
tekið fyrir gott og gilt af Sig.
Eggerz, að því leyti, að það varð
fyrirsláttarhneykslinu til falls, og
að þaö heldur lifandi þeirri skýr-
ingu á þjóðarsamþýkkinu um rík-
isráðsákvæðið 1903, sem alþingi
bygði á vegna tálþagnar Albertis
á sínum tíma. En þar fram yfir
er það ekki tekið gott nje gilt af
neinum, nú eftir að öllum er
orðin opinber málameðferðin í
ríkisráðinu.
Nú heimta allir góðir íslend-
ingar, að Danir ómerki tálsamn-
ing Albertis um ríkisráðssetuna,
enda virðist svo sem konungur
vor sjálfur vilji ekki byggja á
honum um innlimun eða lögfest-
ing sjermálanna í ríkisráðinu.
Dani sjálfa virðist vanta ný,'a,
hreinskilna viðurkenning um það,
að vjer viljum hafa mál vor bor-
jn fram í ;: c ni
undir samráði Dana af íslensk-
um „ríkisráðherra(l).
Og þessa játning býður hið
gamalkunna landstrygga múlgagn
vel fram, fyrir sitt leyti. Hún er
„valtýsk“ enti þá.
En er ráðherrann með því?
Um það spyr jeg, og um það
spyr þjóðin.
Landvarnarmaður.
Drepinn Amundi
Svo skal dreng lofa
að lasta ekki annan.
Dr. Guðm. Finnbogason hefur
skrifað mjög hjartnæma grein til
stuðnings samskota héðan af landi
til handa Belgum.
Það er í sjálfu sjer göfugt verk
að hvetja þá sem aflagsfærir eru
til að gefa bágstöddum og það
eins þó í fjarlægð séu og er jeg
doktornum þvf þakklátur fyrir
t i 1 g a n g greinar sinnar, en að
öðru leiti virðist mér greinin
nokkuð athugaverð. Sjái menn nú
upphaf hennar.
»Af öllum níð ngsverkum sem
Sturlungasaga hermir frá, hefir mér
jafnan verið minnisstæðast það, sem
Þorvaldur Vatnsfirðingur lét vinna
í einni atför sinni að Hrafni Svein-
bjarnarsyni. Frá því segir svo:
Kolbeinn hét fylgdarmaður Þor-
valds. Hann sendi Þorvaldr til fund-
ar við einn fátækan bónda, erÁmundi
hét; hann var ómagamaðr mikill ok
þingmaðr Hrafns. Þorvaldr mælti
svá við Kolbein ok hans förunauta,
at þeir skytdi beiða Ámunda at fara
með þeir ok vera í heimsókn með
Þorvaidi tll fundar við Hrafn; en ef
hann vildi eigi þat, þá mælti Þor-
valdr, at þeir skyldi taka hann af
lífi. Þeir Kolbeinn fundu Ámunda
á heyteig, þar er hann sló, en kona
hans raxaði ijá eítir honum, ok bar
reifabarn á baki sér, þat er hon
fæddi á brjósti. Þeir Koibeinn beiddu
Ámunda, at hann færi til Fyrar með
þeim. Ámundi kveðsk í engi þeiri
för mundu vera, er Hrafni væri til
óþyktar. Þá vágu þeir Kolbeinn
Ámunda, og fóru síðan t:l funuar
við Þorvald ok sögðu honum vígit.
(Sturlunga saga 1, Rvík 1908, bls.
320).
Varla var uní að hugsa sérátak-
anlegri mynd: Öðrumegin auðmað-
urinn, sem keppir um mannaforráð,
en þykist aldrei hafa efni á því að
halda orð né eiða, og gerist því
níðingur, hvenær sem hann byggur
sér stundarhag í því. Hinumegin
bláfátækur ómagamaður, sem hefir
efni á því að láta lífið fyrir dreng-
skap sinn. —«
Þessa sögu vill doktorinn auð-
sjáanlega heimfæra upp á viður-
eign Þjóðverja og Belga, en það
er mjög villandi.
Þorvaldur gat ekki búist við
nema afar litlum liðsstyrk af Á-
munda, cg var nokkurn veginn
jafnnær, hvort hann var með
honum eða ekki, þess vegna er
níðingsverkið slíkt sem það er.
Þjóðverjum var I í f s n a u ð -
s y n að fara yfir Belgíu, og
margt kemur hjer fleira til greina,
sem gerir það að verkum, að
dæmin eru alls ekki hliðstæð.
Hinn rnikli munur er svo auð-
sær, að jeg ætla að ekki þurfi
að eiða að þessu neinum orð-
um. En það er illa farið, ef máls-
metandi menn vorrar hlutlausu
þjóðar gerast til þess að affæra
svo mjög málstað strfðsþjóðar
og kemur það hjer mjög ómak-
lega niður á þeirri þjóðinni, er
oss hefir verið einna vinveittust
á ýmsa lund.
Hitt atriðið, að Ámundi sje
drepinn er ekki eins sjaldgæft og
doktorinn virðist álíta. Það er
raunar svo, að breitt er að nokkru
um aðferðina, því að nú á dög-
um er sálin ekki skilin við líkam-
ann svona samstundis, þar sem
núgildandi lög gera vegandanum
helst til þungar búsifjar eftir á,
að hann vilji vinna slíkt til. En
níðingsverkið er ekki fyrir það
orðið mildara, heldur einmitt enn
grimmara*-
Alstaðar eru níðingarnir, sem
sitja yfir sannfæringu manna, og
hika ekki við að rógbera síór
feldlega saklausa menn eða svifta
þá atvinnu, er þeir hafa dreng-
skap til að láía uppi skoðun sína,
þeim andstæða, og koma þeir
þannig drengskaparmönnum á
vonarvöl með fjölskyldu sína.
Minna má á, að meðan alþingis-
kosningarnar voru hjer opin-
berar, mátti þráfaldlega lesa í
blöðum vorum um þessi níð-
ingsverk. Það mun hver maður
fulltíða þekkja til einhvers af
þessu, og mjer er nær að halda,
að doktorinn hafi sjálfur orðið
fyrir einhverju smávegis í þáátt.
Styrkjum Belgi og aðra bág-
stadda, en verum þess ekki ó-
minnugir, að Ámundi er drepinn
hjer á landi á hverjum degi.
Arnkell.
Síðasta blað
varð nokkuð með öðru móti
en til stóð, sökum fjarveru rit-
stjórans. Meðal annars höfðu
þar fallið úr allar bæjarfréttirnar.
þær verða ekki teknar upp hjer
nema að litlu leyti, þar sem þær
eru nú úreldar.
Blaðamannavjeiag íslands.
Á sunnudaginn var, stofnuðu
5 ritstjórar hjer í bæ fjelag með
sjer, er þeir kölluðu Blaðamanna-
fjelag íslands, og hafa síðan geng-
ið í það nálega allir ritstjórar
frjettablaðanna á íslandi, en það
er einnig ætlast til, að ráðsmenn
blaðanna geti verið í fjelaginu.
Tilgangur fjelagsins er að efla
samvinnu milli blaðanna og gæta
sameiginlegra hagsmuna þeirra.
í stjórn fjelagsins eru Einar
Gunnarsson formaður, þorsteinn
Gíslason gjaldkeri og Gunnar
Sigurðsson ritari.
•j* Björn Símonarson
gullsmiður andaðist 26. f. m.
á 62. aldursári (f. 26. apríl 1853).
Foreldrar hansvoru Símon Björns-
son, er um eitt skeið bjó í Gröf
í Mosfellssveit, en síðar í Laug-
ardælum, og kona hans Guðrún
Jónsdóttir. Björn lærði gullsmíði
hjer í bæ og síðan úrsmíði í
Höfn. Hann dvaldi eftir það um
((hríð á Akureyri og síðan á Sauð-
árkrók og stundaði þar iðn sína,
en árið 1901 flutti hann hingað
til bæjarins og rak hann hjer bak-
araiðn ásamt handverki sínu.
Hann kvæntist 1891 Kristínu
Björnsdóttur, ekkju Árna Björns-
sonar fyrrum skrifara hjá Ó. Fin-
sen póstmeistara hjer, og lifir hún
hann ásamt tveim sonum þeirra:
Árna Birni gullsmið og Björn-
stjerne bakara. Sonur Kristínar
frá fyrra hjónabandi er Haraldur
Árnason verslunarstjóri.
Björn heitinn var einstakt ljúf-
menni, hjálpsamur við fátæka og
hinn besti drengur, er hans því
mjög saknað af öllum er nokkur
kynni höfðu af honum.
Jarðarförin fór fram á þriðju-
daginn.
Kristján Linnet catid. juris.
er settur sýslumaður í Dala-
sýslu, og heldur hann til sýslu
sinnar á mánudaginn kemur.
Nýtísku dansa
kennir frú Stefanía Guðmunds-
dóttir á Hótel Reykjavík tvo daga
í viku, eru það one step, Tango
Furlana o. fl. Námsmenn um 40.
Skautasvell
hefur verið hið ágætasta á
tjörninni hjer síðustu dagana, en
furðu lítið notuð.
Sögu íslands
afarstóra bók eða nær 100
arkir í stóru broti, er Jón dócent
Jónsson að semja, og byrjar hún
að koma út að sumri í mjög
vandaðri útgáfu frá „Fjallkonu-
útgáfunni*. Munu margir hlakka
til þeirrar bókar.
Alþingistíðindin.
það sem á milli bar skrifstofu-
stjóra Alþingis og afgreiðslum.
þingtíðindanna um heftatöluna,
þar sem annar sagði 14 hefti, en
hinn 25 hefti, eins og lesendur
þjóðarinnar hafa sjeð, það var
skjalahlutinn, en hann er 11 hefti.
Mænuveiki
(Börnelammelse) er kominn
upp á Akureyri og talin 6 til-
felli á börnum. Fjögur barnanna
eru mjög þungt haldin. þessi
veiki gekk fyrir fám árum í Dan-
möiku og Svíþjóð og er hin
versta viðfangs.
Ráðherrasamsæti.
Laugardaginn 2. í nýári stofn-
aði stjórn Sjálfstæðisflokksins til
samsætis á „Hótel Reykjavík“
handa ráðherra Sig. Eggetz.
Var þar samankomið fjölmenni
allmikið, svo að varla gátu fleiri
setið til borðs í stóra salnum.
Bjarni Jónsson frá Vogi bauð
menn velkomna, þá flutti Skúli
ritstj. Thoroddsen skörulega ræðu
fyrir minni ráðherra og þakkaði
ráðh. hana Bjarni frá Vogi mælti
fyrir minni ráðherrafrúarinnar,
Sveinn Björnsson fyrir minni
kvenna og var samsætið hið fjör-
ugasta.
Kvæði var sungið undir borð-
um, er ort hafði Bjarni Jónsson
frá Vogi.
Er borð voru upptekin skemtu
menn sjer við dans fram um kl.
2. Konur sóttu þetta samsæti
allmargar.
Bæjarbruni.
Á gamlárskvöld brann bærinn
að Grímsstöðum á Mýrum; var
það timburhús nýlegt.
Eldurinn kom upp uppi á lofti
meðan verið var að lesa húslest-
ur niðri og var þegar orðinn svo
magnaður, er hans varð vart, að
engin tiltök voru að slökkva
hann.
Aftur tókst að bjarga nokkru
af innanstokksmunum.
bkaðinn er metinn á 4. þúsund. i
Bóndinn á Grímsstöðum er i
Hallgrímur Níelsson, bróðir Har-
aldar prófessors, Er þetta annað
sinnið, sem eldsvoði verður hjá
honum.
Nýársræða.
Á nýársdag kl. 2 síðd. flutti
G u ð m . landlæknir B j ö r n s -
s o n ræðu af svölum Alþingis-
hússins í tilefni af því, að nú
höfðu bannlögin náð fullu gildi.
Ræða hans var hin sköruleg-
asta. Rakti hann sögu bannmáls-
ins og óskaði þjóðinni til ham-
ingju með sigur bannvina.
4. ibl.
Með „Pollux*
fóru hjeðan á mánudagskvöldið
Einar Benediktsson, Hallgrímur
Benediktsson kaupm., Carl Olsen
kaupm. og Th. S. Kjarval túlkur.
Bankavextir
hafa lækkað hjer við bankana
nú um nýárið um V»°/o> voru 7%
frá byrjun stríðsins, en eru nú
ó'Á0/..
Engey seld.
Vigfús Guðmundsson bóndi í
Engey hefur nýlega selt sinn hluta
í eynni, sem eru % hennar, Lár-
usi uppgjafapresti Benediktssyni
fyrir 48 þúsund krónur.
Lárus prestur seldi Vigfúsi um
leið húsin nr. 5 við þingholts-
stræti og , nr. 11 A við Berg-
staðastræti.
•þ Þórunn Stephensen,
systir Magnúsar landshöfðingja,
andaðist hjer á gamlársdag. Fór
jarðarförin fram í gær. Hún var
á 82. aldursári.
Bifreiðarslys
varð á Hafnarfjarðarveginum á
þriðjudaginn. Rann þá bifreið, er
Björgvin Jóhannsson stýrði, út af
veginum, þar sem hann var rúm-
ar 3 stikur að hæð. Tveir far-
þegar voru í bifreiðinni, karl og
kona, og meiddust öll nokkuð,
en ekki hættulega. Bifreiðarstjór-
inn fór úr lið á öxlinni.
Slysið var að kenna svellbunka
miklum, er lá yfir ycginn ogbif-
reiðin gat ekki haldist á.
Gamlárskveld
var hjer ekki verulega við-
burðaríkt.
í dómkirkjunni messaði Har-
aldur prófessor Níelsson. Hófst
messan um kl. 11V* og stóð fram
um kl. 1 um nóttina. Kirkjan var
svo fullskipuð sem frekast mátti
og lengi framan al stóð álíka
mannsöfnuður fyrir utan og fyrir
innan var. G.-T.fjelög nokkur
gengu undir fánum í kirkjuna.
þar var sunginn lofsöngur, er
Guðm. skáld Guðmundsson hafði
ort handa þessari viðhafnarmessu.
„Hótel Reykjavík* var líka
þjettskipað fram um miðnætti og
mátti þaðan heyra glaum og gleði.
Eflaust hafa menn drukkið þetta
kveld með mesta móti, enda ekki
seinna vænna, en hvergi varð vart
við óspektir. Aftur var manna-
ferð um göturnar allmikil nálega
alla nýársnótt. Veðrið var líka
mjög milt og tunglskin.
Holger Wiche,
danskur maður og góðkunnur
hjer á landi, hefur sótt um að
verða kennari hjer við háskólann
í dönskum fræðum, á líkan hátt
og hefur verið frakkneskur kenn-
ari og átti að vera þýskur. í
þessu skini hefur stjórn Dana
tekið upp á fjárlagafrumvarp sitt
4000 kr. fjárveiting árlega í 5 ár.
Wiche hefur góð meðmæli til
stöðunnar, meðal annars frá há-
skólaráðinu hjer, og er ekki ólík-
legt, að fjárveitingin nái fram
að ganga.
Kristján jónasson
er verið hefur næturvörður
fyrir kaupmenn bjer, er nú ráð-
inn næturvörður bæjarins.
Ábyrgðin
heitir kvæði, sem Magnús Gísla-
son hefur orkt og gefið út. Er
það allsnoturt kvæði og efnið
átakanlegt. Kverið, 16 síður að
stærð, kostar aðeins 10 aura.
Nýárssundið
var þreytt hjer á nýársdags-
morgun eins og vani er nú orð-
inn. Tóku þátt í því 5 menn.
Sundið er 50 stikur.
Erlingur Pálsson var fljótastur
eða 36 V5 sek., en næstur hon-
um Sigurður Gíslasón 38 2/5 sek.
Annars hefur hraði hins fljótasta
ve-fð þessi:
1910 Stefán Ólafsson 46 sek.
1911 sami 42 —
1912 Erlingur Pálsson 57l/3 —
1913 sami 3874—
1914 sami 33 Vs —
1915 sami 36Vb —
í fyrra hlaut Erlingur til fullr-
ar eignar bikar þann er Guðjón
Sigurðsson hafði gefið til sunds-
ins. Nú hefur Guðjón gefið ann-
an bikar, en látið það um mælt,
að 5 sinnum verði sami maður
að vinna í röð, til þess að eign-
ast hann.
Bjarni Jónsson frá Vogi afhenti
Erlingi bikarinn nýja með snjallri
• ræðu.
Samverjinn
hefur sarfsemi sína föstudag-
inn 15. þ. m. Sama forstöðu-
nefnd og áður og saiui staður.
Verður þegar farið að taka a móti
gjöfum. Má ganga að því vísu,
að þörfin verði meiri nú, en í
fyrra.
Bæjarstjórnarkosning
er nýafstaðin á ísafirði og hlutu
þessir kosningu:
Karl Olgeirsson kaupm. 106atkv.
Árni Gíslason fiskim.m. 86 —
Arngr. Bjarnarson prent. 68 —
Síríðsf rjettah raf I.
1. jan.
Óvinaiaust í Serbsu.
í hernaðarskýrslu ríkiserfingja
Serba er þess getið, að nú sjeu
engir óvinir í landinu.
Skiptapi Breta.
Flotamálastjórnin tilkynnir:
í morgun sökk vígdrekkinn
„Formidable“ í Ermarsundi, óvíst
hvort valdið hefur tundurdufl eða
kafbátur. Breskt herskip bjarg-
aði 71 manns.
(Eftir opinberum tilkynningum
frá bresku utanríkisstjórninni).
Audacious sokkinn.
National-Tidningen í Stokkholm
skýrir frá því fyrir nokkru, að
hinn mikli Superdreadnought Eng-
lendinga, „Audacious“, hafi sokk-
ið við írlandsstrendur fyrir all-
löngu. Vita menn ekki hvað
slysinu hefur valdið, en líklega
hefur skipið lent á tundurdufli
eða verið skotið af kafbát þýsk-
um. Sænskt gufuskip „Olimpic*
kom þar að sem skipið var að
sökkva og var það beðið að
flytja 250 manns af farþegjunum,
en herskip ýms ensk tóku aðra.
Með uppfestri auglýsingu var
farþegjum á Olimpic bannað að
segja frá slysinu á Englandi.
Mörg blöð hafa flutt þessa fregn,
en ensk blöð ekki, og ekki hefur
fregnin þó verið borin aftur af
Englendingum svo kunnugt sje.
Audacious var 27 þús. smá-
lestir að stærð, og gekk 22 míl-
ur, hafði 10 fallbyssur 34,3 cm;
og 16 byssur 10,2 cm. Áhöfnin
var 1100 manns.