Þjóðin - 16.01.1915, Blaðsíða 1

1. árg,
1
Reykjavík Eauga daginn 16. janúar 1915,
,Efíiriit
Dana með sjermálunum.
I.
það var bæði ilt og broslegt,
hvernig Alþingi tók undir það, er
Alberti sveik það eða kúgaði, eða
þó öllu heldur hvorttveggja, árin
1902 og 1903. Allir urðu að játa
það, að ákvæðið um uppburð
sjermálanna í ríkisráðinu væri
þveröfugt við óskir og kröfur
allra íslendinga fram að þeim
tíma, og margir ljetu svo fyrst,
sem þeim væri meinilla við á-
kvæðið, og var það annaðhvort,
ekki lengra en þá var liðið síðan
„ríkisráðsfleygurinn" svonefndi
hafði verið rekinn í stjórnarskrár-
frumvarpið. En sú dýrð stóð
ekki lengi. þessi þingár voru
nokkurs konar meðgöngutími ís-
lenskra stjórnmálamanna, þá var
að skapast fóstur allrar þeirrar
flónsku, sem síðan hefur verið
sögð og framin í því máli, og
stökk fuliburða út úr höfðum
feðra sinna þegar á þingi 1903.
Enda þótt til væru á þingi 1902
svo miklir spekingar, að þeir vissu
að þetta ákvæði myndi hafa meiri
„theoretiska" en „praktiska“ þýð-
ingu (Guðl. Guðm.), teldu það
vera „beina afleiðingu af búset-
unni“ og annað ekki (Guðj.
Guðl.), lofuðu guð fyrir það, að
nú væri ekki verið að „fleyga“
(E. Pálss.) og vonuðu helst, að
stjórnin hætti við þenna skratta
áður en langt liði — þess var nú
helst að vænta! —, þá voru þó
ekki einu sinni þessir menn á-
nægðir með það þá, og aðrir því
síður, t. d. H. þorst., sem sagð-
ist hafa orðið „bæði hryggur og
reiður", en þó einkum Sighv.
heitinn Árnason. það var meira
en meðalskömm fyrir alla lög-
fræðinga þingsins, að hann einn,
ólærður karlfauskurinn, skyldi
verða til þess, að segja rjett til
um það, hvað um var að vera,
eins og vikið mun að síðar, þótt
ekki hefði hann þrek til þess, að
brjótast móti straumnum og greiða
atkv. á móti frv.; en hann var
líka eldri en þeir árgangar manna,
sem landið hefur versta átt síðan
á Sturlungaöld.
En á þingi 1903 er vitleys-
an aftur á móti búin að fá á sig
fastara form og orðin magnaðri
miklu. Gegn rökum landvarnar
manna dugði ekki að samþykkja
ósómann með opinberum sam-
viskunnar mótmælum, ems og
gert hafði verið árið áður, og því
var það nú fundið upp alt í einu,
að svikaákvæði Albertis væri eig-
inlega alveg eðlilegt og jafnvel
heppilegt, og sökum skorts á
öðru illindaefni rífast þá flokkar
þingsins um það, hvorum þeirra
beri heiðurinn fyrir það, að hafa
höndlað þetta hnoss fyrir fóstur
jörðina! þá vill landshöfðingi
helst svara sem fæstu landvarn-
arræðu Sig. Jenssonar í efri deild,
og ber það fyrir sig, að hún sje
„kritik á nefndarálitinu", en fram-
sögum. nefndarinnar, Kr. Jónsson,
vill komast hjá því, að svara
henni, með því að hún hafi verið
„spurningar til landshöfðingja".
En sjálfir eru þessir tveir menn
ósamdóma um smáatriði eins og
það, hvort íslandsráðherrann verði
nú eiginlega meðlimur ríkisráðs-
ins eftir stjórnarskrárfrv., eða
ekki! þegar hjer er komið sög-
unni, er þingið komið svo langt
á leið, að það hrífur ekki einu
sinni, þótt Valtýr gefi því það
inn í „matskeiðum", að það geti
orðið „bagalegt og jafnvel stór-
hættulegt", ef einn maður o: ís-
landsráðherrann tilvonandi, komi
fram hverju sem hann vill hjá
konunginum, og þvi sje það al-
veg rjett, að danskir ráðherrar
hafi eftirlit með og áhrif á með-
ferð sjermálanna í ríkisráðinu !!
þarna setti Valtýr nefið á krakk-
ann, þetta var fylling tímans fyrir
íslenskt stjórnmálaóvit, því að
þessi „eftirlits“-kenning ersenni-
lega hið danskasta, sem nokkurn
tíma hefir verið haldið fram gegn
rjetti íslands, og skal það nú at-
hugað nokkuð nánar. Meira.
Lög Islands,
2. hefti
kemur út í dag.
Landsbankinn
með
útbúum hans
hefir nú sett á stofn
nýja deild við sparisjóðinn, þar sem ávísa má
á innistæðuna.

Geta þeir sem óska, fengið sér ávísana bækur hjá Landsbankanum
og útbúum hans, og lagt fé sitt í þá deild.

Landsbankinn tekur því við fé til ávöxtunar:
1. í venjulegar sparisjóðsbækur
2. í sparisjóðsbækur, sem ávísa má á
3. á innlánsskírteinl
4. á hlaupareiknlng og
5. gefur úi sparimerki fyrlr bðrn.
Stjórn Landsbankans.
Einkennilegur maður
andaðist úr lungnabólgu 18. f m.
að Arnarvatni víð Mývatn, Sig-
urður Einarsson að nafni. Hann
var fæddur í maí 1854 að Haga-
nesi og ólst þar upp til ferming-
araldurs, en eftir það var hann á
ýmsum stöðum í fjórum syslum
hjer norðanlands. Var því víða
þektur og víst alstaðar að góðu,
því hann var hrekklaus, nollur
og trúr sem hjú, einkar velvirk-
ur á alt, sem hann lagði hönd á
og hlúði sjerstaklega vel að öll-
um skepnum, sem hann hirti.
Móður sína misti hann, þegar
hann var á öðru ári, en er hann
var 19 ára misti hann föðursinn
voveiflega. Systkini Sigurðar, sem
á legg komust, voru 9 og lifa nú
4 af þeim: Gamalíel bóndi á
Sjávarlandi í þistilfirði, Guðfinna
gift kona í Skagafiröi, Ólöf kona
Sveinunga í Ásbyrgi og Guðrún
sagnfræðiskona á Húsavík.
Sigurður sál. var einkennilegur
að ýmsu leyti, sjerstaklega hvernig
hann hagaði orðum sínum. það
var eins og hann drægi upp rósir
með málinu okkar „tiijúka og
ríka“ og það svo meistaralega,
að unun var á að heyra. Vakti
hann á þann hátt margan hlátur.
Enda runnu ættarstoðirnar að hon-
um til þess á báða bóga, því
langamma hans í föðurætt var
Ólöf systir Benedikts Gröndals
eldra, og amma hans í móður-
ætt var alsystir Sigurðar Brennis,
sem mesta orðkringi tamdi sjer
á sinum tima. — Eró þvi big-
urður misti föður sinn var hann
einstæðingur alla æfi og aldrei við
kvenmann kendur. Hann var
jarðsunginn á Skútustöðum 22. f.
m. af sjera Sigurði á Ljósavatni
að viðstöddu fjölmenni. þar hjelt
og Jón Stefánsson á Litluströnd
(þorgils gjallandi) minningarræðu
eftir hann, einkar sannorða og
hugljúfa og Sigurður Jónsson á
Arnarvatni flutti kvæði. St. St.
Norðurland.
Hagenbeck
og bresku blöðin.
Bresku blöðin hafa fengist tals-
vert um hungrið, sem ríkja ætti
í Hamborg, og sagt um það ýms-
ar sögur. En fregnir þær, sem
ameríkanskt blað flytur um þetta
(eftir enskum skrifum), eru þó
hvað hroðalegastar:
Hungursneyð átti að ríkja í
Hamborg, brjóstmylkingar deyja
þúsundum saman af mjólkurskorti.
Til ritstjórnar „Hamb.Freindenbl.“
áttu að koma daglega tugir þús-
unda af beiðnum um brauðbita,
og það kæmi út með sorgarrönd
til þess að vekja heldur með-
aumkun hinna efnuðu.
Breska blaðið „Standard" hef-
ur sjerstaklega skýrt frá ástand-
inu í dýragarðinum í Stellingen.
Segir blaðið, að breskur maður,
sem unnið hafi í dýragarðinum,
hafi sloppið til Lundúna og hafi
blaðið þær upplúsingar frá hon-
um, að bræðurnir Heinrich og
Lorenz Hagenbeck sjeu báðir
fallnir í ófriðnum, og dýragarð-
urinn sje nú sem auðn ein. Flest
dýrin sjeu annaðhvort dauð úr
hungri eða hafi verið slátrað, og
að í þeim sárfáu ljónum og tígris-
dýrum, sem enn sjeu lifandi, sje
lífinu haldið með því að gefa
þeim til átu mjög sjaldgæfar og
dýrar antílóputegundir, og slöng-
ur og höggormar æii ívað annað.
Nú hat'a bræðurmr Hagenbeck
líst yfir því, að þeir sjeu enn i
tölu iifandi manna og dvelji í
Stellingen eins og áður við bestu
heilsu og vellíðan. Andmæla þeir
því harðlega, að nokkur svelta
sje í dýragaröi þeirra, heldur hafi
þvert á móti verð á æti handa
rándýrunum læxkað síðan ófrið-
urinn hcfst og miklu hægra að
afla þess, og hafi þeir getað trygt
sjer fóðurbirgðir, svo að svelta
sje alveg útilokuð. Dýrin fái
daglega sitt venjulega fóður. Eina
breyúngin, sem sje orðin, sje, að
aðsóknin að garðinum sje minni.
Akureyri i gær.
Bæjarstjórnarkosning á Akur-
eyri er ný farin fram og hlutu
kosningu:
Erl. Friðjónsson trésm. 140 atkv.
St. Stefánsson skólam. 112 —
Erlingur er bróðir Guðm. á
Sandi. Stefán var endurkosinn.
Björn Líndal fékk 100 atkv.
Bæjárstjórnarkosuing á Seyð-
isfirði,
Eyólfur Jónss. útib.stj. 130 atkv.
Sig. Jónsson framkv.stj. 108 —
Söngskemtun
hjelt hr. Kr. Möller frá Blöndu-
ósi á Akureyri nýlega. Söng
hann þar gamanvísur um ráð-
herra.
Jafnaðarmenn
á Akureyri eru að' koma upp
með sjer fjelagsskap tii þess að
hafa áhrif á alþingiskosningar.
Raflýsing Akureyrar
kostar eftir áætlun Jóns þor-
lákssonar 120 þús. krónur.
Veikindi
ganga mikil á Akureyri og
grend, er það hettusótt, kláði,
lungnabólga o. fl. Mænubólgan
hefur ekki útbreiðst meir.
•j* Soffía Jónsdóttir
elsta kona á Akureyri, er ný
dáin.
Steinkudys.
Undanfarið hefur verið tekið
allmikið af ofaníburði hjá Steinku-
dys, og fór því Matthías forn-
menjavörður nýlega þar upp eftir,
að sjá hvort ekkert sæist til kistu
Steinunnar. Var þá búið að grafa
að henni og gaflinn farinn úr.
.Ljet nú Matthías grafa kistuna
upp, var 1 7i alin niður á hana.
Var hún flutt niður á Fornmenja-
safn.
Svo segir frá í Vísi í gær:
Nú hefir kistan verið opnuð,
og kom þá í ljós, að bein Stein-
unnar voru orðin mjög rotin, en
sást þó vel fyrir þeim flestum,
og mátti af þeim sjá, að Stein-
unn hafi tæplega verið meðal-
kvenmaður að vexti og kemur
það heim við sögu Sjöundaármála.
Einnig mátti sjá af lögun höfuð-
kúpunnar, að hún hafi verið fríð
kona yfirlitum, — tannsmá hefir
hún verið með afbrigðum.
Strax sáu læknar þeir er bein-
in skoðuðu, að lík Steinunnar
hafði verið krufið. Hafði höfuð-
kúpan verið söguð sundur rétt
fyrir ofan augnabrúnir.
Viðvikjandi því atriði, var leit-
að í skjalasafninu og fanst þá í
dagbók landlæknis Klog, skýrsla
um að lik Steinunnar hafi verið
krufið 31. ágúst 1805, kl. 3 e.
h., 6 stundum eftir andlát hennar,
Er s;<ýi‘slan uifíaneg i , c-
skoðunina og þess get ö, a)
ert hafi sést á líKinu, annað sn
blóð mikið á heiia þess og nokk
uð í brjóstholi; og er að síðustu
sú ályktun gefin, að Steiuunn
hafi dátið úr slagi, er hafi or-
saksat af geðshræringu.
Hár ránst ekkert, en eftir sög-
unni átti Steinunn að hafa verið
hárprúð kona Bendir það til.
að annaðhvort neíir hár verið
klift af henni, þá hún var orðin
fangi, eður af líki hennar er
krufið var.
Nú hefir verið ákveð ð að jarða
beinin ásamt kistunni, sem mjög
var orðið fúin. Hefir kasoa ver-
ið slegið saman utan um hana
og lokað.
Ljósmyndir voru teknar af kist-
unni og beinunum.
Hrafnkell.
Vélbátur ferst í Eyjiun.
Vélbáturinn „Fram“ fórst í :
Vestmannaeyjum áfimtnd.meðallri
áhöfn. 5 menn druknuðu. For-
maður skipsins var Magnús þórð-
arson, lætur eftir sig konu og
4 börn ung. Hann var dugnað-
armaður hinn mesti, ættaður frá
Ámundakoti í Fljótshlíð. Háset-
ar voru Ágúst Sigurhansson úr
Vestmannaeyjum, Björn Eyjólfsson
frá Skála undir Eyjafjöllum, Arn-
kell Thorlacius frá Bakkafirði og
Helgi Halldórsson ættaður úr
Hafnarfirði; lætur eftir sig konu.
Báturinn var vátrygður fyrir um
6000 krónur i vátryggingarfélagi
Vestmannaeyinga, en samábyrgð- ;
in ábyrgist helming upphæðar-
innar.
Slys þetta vildi til við Sléttu-
Klöpp svo nefnda, sem er skamt
frá landi, en lending þar er ill
mjög og skall brotsjór yfir bát-
inn og fylti hann. Flekar og
brot af bátnum rak í gærkvöld,
en engir af mönnunum voru
fundnir í morgun kl. 10, er vér
áttum tal við Gísla Johnsen kon-
súl, og taldi hann tvíbent að lík
in ræki, þar sem straumur mik-
ill væri við Sléttuklöpp er skola
mundi líkunum út.
Menn telja að slysið hafi með-
fram stafað af því, að bátnum
hafi verið siglt of nærri landi.
Smávegis,
(Úr þýsku tímariti).
Verðlag á ambáttum ÍMarokkó.
Svartar ambáttir, sem opinber-
lega eru seldar á torgum í Mar-
okkó, fást fyrir 100—150 kr. eftlr
gæðum. En Ijótar eru þær flest-
ar og lítið eigulegar. — þess
vegna verða þeir, sem vilja ná í
úrvals vöru, að fara heim til
þrælasalanna. þar fást negrastúlk-
ur, sem rænt hefur verið á her-
ferðum og jafnvel talsvert af hvh-
um konum austan úr Tyrkjalönd-
um. — þrælasalinn veitir kaup-
andanum te og ganga ambáttir
þær um beina, er til sölu eru,
til þess að kaupandinn eigi ‘nægra
með að átta sig á þeim. Ein kem-
ur með teið, önnur rjettir sykur,
þriðja kökur, fjórða kemur með
handlaug, sú fimta með hand-
klæði o. s. frv. — Verðið er þetta
frá 400 til 1200 krónur venjulega,
en úrvals Tyrkjastúlka kemst þó
stundum upp í 1500 kr. og er
hún þá ekki einungis falleg held-
ur líka vel upp alin, kann heil-
6. ibl.
n r greinir úr Kóraninum og
ia í el ýmislegt fleira.
Ónæðlssöm fegurð.
Flestar stúlkur vilja vera sem
fallegastar, en sumar hafa þó
fengið nóg af því góða.
Á átjándu öld voru á Englandi
P' j r systur að nafni E 1 í s a b e t,
María og Kitty Gunning,
þær komu 1750 frá írlandi og
voru svo fallegar, að þærætluðu
að gera Lundúnarbúa alveg óða.
Ekki skorti göfug tilboð um eig-
inorð, og giftust að minsta kosti
tvær þeirra lávörðum. E.i hvar
sem þær gengu úti urðu her-
menn að vera á hælunum á þeim
og verja þær fyrir hnýsni fjöld-
ans, sem einlægt safnaðist utan
um þær.
þá hafði hin fagra grelfafrú
C a s t i g 1 i o n i frá Florenz eklcl
vakið litla aðdáun. þegar hún
kom inn á hirðdansleik hjá Napo-
leoni III. vakti hún slíka eftir-
tekt, að allur dans hætti sam-
stundis og hljóðfærin þögnuðu í
miðju lagi. Gestir, þjónar og
hljóðfæraleikarar þyrptust að til
þess að skoða fegurðina. — þeg-
ar hún kom til London, þá hjeldu
menn njósnum fyrir það, er hún
færi í leikhúsið og slógust þá um
aðgöngumiða sem óðir væru. í
leikhúsinu stóðu á henni allir
kíkjar og menn klifruðu upp á
stóla og bekki til þess að koma
auga á hana.
Stúlka nokkur í Marseille á
Frakklandi að nafni J u 1 i e Dur-
r i e r var svo fögur, að það var
einlægt heil halarófa á eftir henni
hvar sem hún gekk. Veitinga-
maður nokkur náði í hana, því
að hún var ekki mikils um kom-
in og rjeð hana til þess að standa
á bak við borðið hjá sjer í veit-
ingasalnum. Fyrstu dagana gekk
alt vel, aðsóknin óx og veitinga-
maðurinn hlakkaði yfir þesaarí
ágætu hugmynd sinni. En hann
fjekk brátt ofmikið af því góða.
Aðsóknin varð alveg hamslaus,
menn ruddust inn og settu alt
um koll, stóla og borð. þegar
farið var að varpa út þeim áfjáð-
ustu, lenti alt í uppnámi og alt
var nú brotið og bramlað. Stúlk-
an slapp út um bakdýr, en iög-
reglan kom og ruddi salinn og
lokaði veitingahúsinu.
Miklar sögur ganga af stúlku í
Toulouse, sem kölluð var „PauU
hin fagra“, og var uppi í lok 16.
aldar. Menn og jafnvel konur
líka eltu hana á röndum og lentí
oft í skæðu handalögmáli út af
henni og komst hún sjálf oft
með nauraindum undan. — Lög-
regian varð að blanda sjer í mál-
ið og bannaði henni að sýna sig
á götum úti nema á vissum tím-
um, og varð þá það fólk, sem
vildi fá að horfa á hana, að raða
sjer meðfram götunni, þar sem
hún gekk. það var að eins tvisvar
í viku, sem þessi sýning fór fram
og stúlkan var sjálf sú eina, sem
ekki var hrifin, fullyrtu menn.
Mokafli í Eyjum
Ógrynnin öll af fiski eru nú
upp undir landssteinum í Vest-
manneyjum,
14,þ.m. fékk einn mótorbáturinn
hátt á 3. hundrað, þrátt fyrir of-
viðrið. Gæftir hafa verið mjög
stirðar, en í dag er þar þó all-
gott sjóveður.