Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1885, Blaðsíða 61

61
að þeir treysti um of á sitt hyggjuvit, finnast sannir
trúmenn, svo sem Kepler, Herschel og Brewster, og
af vorum eigin löndum Björn Gunnlaugsson. J>að verðr
í eitt skipti fyrir öll að taka það fram, að þegar
mannleg hugsun, þó rétt sé, lendir í andstæðum, eða
sem Kant kallaði „antinomium“, þá er það viðurkennt
bæði af honum sjálfum, Aristoteles i fornöld og jafn-
vel Herbert Spencer á vorum tímum, að hér komi
fram sá annmarki, er loði við mannlegan anda, með-
an hann er bundinn í holdinu; því, eins og postulinn
segir, „hér lifum vér í voninni, en ekki fyr en síðar
meir i skoðuninni11. Er það því sá mesti ógreiði, sem
heimspekinni hefir verið gjörður, þegar sumir, svo sem
t. d. Hegel, hafa verið svo hrokafullir, að ætla hugs-
uninni einni að gripa allan sannieika. Ríki hugsunar-
innar er nógu stórt fyrir því, þótt það sé ekki fært út
inn i landareign trúar og reynslu. Ekki fyrirverður
Aristoteles sig að kannast við, að margt sé vafasamt
og verði ekki sannað; brúkar hann opt orðið máske
(‘tffuf), orð, sem Hegel þekkir ekki, og þorir ekki að
fullyrða. þ»etta hefði Hegel, sem þó setur hann allra
heimspekinga hæst á undan sér, mátt læra af hon-
um.
Að heimspekin sé gagnslaus, er nú ar.nað mál.
þeir, sem við hana fást, eru máske bærastir um að
dæma um það. Eittt veit maður, að loptið er hreinna
og léttara, þó það sé kaldara og þynnra, upp til fjalla,
en á láglendinu, að það lítið, sem þar sprettur, er
kjambetra, þó það sé sneggra, en gróðurinn í dalnum.
Hvannstóðið er fegurst upp til jökla, og Alpafjallarós-
in ber af öllum rósum. Fornmenn, sem margur nú vill
slá af, dæmdu ekki háleiti vísindanna eptir smjó'r-gagn-
inu, ef svo mætti segja, heldur kölluðu þeir hina efstu,
fyrstu speki (‘7] TrpMvri cpi.Xoc;ocpta) hugsun hugsunarinnar,
skilninginn á skilningnum (‘yj voTjaif ttjcj votjjsuc); það er: