Alþýðublaðið - 27.04.1921, Page 1

Gefið út af Alþýðuflokknium.
Miðvikudaginn 27. apríl.
Bankamálin.
(p,h.)
Einkeanilegt virtist það, að
bankarnir væru báðir samþykkir
þessu frumvarpi, En eftir á kera-
ur upp úr kafinu að hvorugur
bankitm er það. tsiandsbanki. er
ekki ánægður með hinar ríkulegu
gjafir, hann vill tmira. Lands>
bankinn hafði sett tvo mikils-
varðandY skilyrði fyrir sínu satrv
þykki. Fyrra skilyrðið [var, að
Landsbankinn fengi þegar igstað
3 milj. kr. seðlaútgáfúrétt, en ís-
landsbanki ákveðna seðlaýúlgu,
sem miðaðíst við seðlaþörfina|i.
júlí, Hin breytilegá'aukning sedla-
útgáfunnar á öðrum jtímum árs,
sérstaklega á haustin, félli undir
Landsbankann, og bann yrði með
því aðalseðlabanki landsinsíÞttta
kom hvergi fram f frumvarpinu.
Eitir því á íslandsbanki að hafa
„umframseðlana" og á því áð vera
aðalseðlabankinn fyrst um sinn.
Annað skilyrði Landsbankans
var að íslandsbanki vœri samn•
ingshæfur, þ. e, s. hann vœri
ekki í "raun og [veru gjaldþrota
og gæti auk þess útvegað sjálfum
sér fé erlendis, því að lítið vit
væri í því að auka réttindi bank-
ans, ef hann notaði þau eingöngu
til seðlaútgáfu hér á Iandi, og
Landsbankinn þyrfti síðan, ekki
eiauagis að annast yfirfærzlur fyrir
sína viðskiftamenn, heldur líka
fyrir viðskiftamenn íslandsbanka,
án þess að fá annað f staðinn en
seðlarusl. — Landsstjórain lét
enga rannsókn gera 'á raunveru-
legum hag íslandsbanka og um
getu hans að yfiríæra til útlanda,
fór öðruvfsi en Landsbankinn
hafði til ætlast.
Hvorugt skilyrði Landsbankans
var þvf fullnægt með stjórnar-
frumvarpinu, Landsstjórnin virðist
óneitanlega hafa tyllt helzt tll
mikið undir íslandsbanka og
gleymt hinu fyrsta boðorði í
þessura bankamálum, að þó að
íalandsbanka yrði hlýft eftir þvf
sem hægt væri, bá verði hags-
munir þjóðarinnar ávalt að sitja
í fyrirrúmi fyrir hagsmunum
bankans, cg fái bankinn hlunn-
indi hjá ríkinu þá fái það einnig
íhlutun um allan bankareksturinn.
Stjórnarfrumvarpið sefur nú í
peningamálanefndum alþingis.
11.
Tvö þingmannafrumvörp iiggja
nú fyrir þinginu, auk stjórnar-
frumvarpsins. Aanað þeirra er
borið fram f efri deild af 8 mönn-
um og er augsýnilega runnið
undan hjartarótum íslandsbanka,
en sumir flútcingsmennirnir hafa
vfst eingöngu léð nafn sitt á það
til þess að skriður kæmist á mál-
ið. Hitt frumvarpið kemur fram í
neðri deild og mun lfka vera
runnið undan rifjum íslandsbanka,
enda er annar flutningsmaðurinn
Jakob Möller.
Efrideildarfrumvarpið fer íram á
að Landsbankinn fái enga seðla-
aukninguv nú og sé íslandsbanki
því alvaldur seðlabanki til 1924,
en frá 'þeim tíma dragi hann inn
seðla sína með jafnri upphæð ár-
lega til 1933. Hvergi er þar til■
tekið að Landsbankinn eigi þá að
fá seðlaútgáfuréttinn, heldur á að
ákveða fyrirkomulag seðlaútgáf-
unnar með lögurn fyrir 1. Júní
1924, Seðlatrygging íslandsbanka
verði minni en áður. Þetta frum-
varp er því eanþá hsgstæðara ís-
landsbanka heldur en nokkurn
tíma stjórnarfrumvarpið, hvað
snertir seðlaútgáfuna. Ennfremur
á rfkissjóður, samkvæmt frumvarp-
inu, að leggja'fram hlutafé inn í
íslandsbanka, þegar fært er, og
nemi það alt að þvf eins miklu
og hlutafé það sem fyrir er. Eu
þó að ríkissjóður veiti bankanum
þessa miklu hjálp, þá eru engin
ákveeði um að þetta hlutafé haú
neinskonar forréttindi fram yfir
eldra hlutafé, og ætti það þó að
vera fyrsta skilyrðið, ef rfkissjóð*
ur rcðfst í slíkt nú á tfmum.
betta frumvarp er þvf að öllu
94. tölubl,
I
fl
leyti íakara en stjórsarfrumvsrpið
og ætti að vera andvana fætt.
Neðrideildarfrumvarp J. Möílers
fjaiiar eingöngu um seðlaútgáfuna,
en misnist ekki á veltuíjáraukn-
ingu. Það vill heldur ekki veitúx
Landshankanum neina seðlaaubt-
ingu nit, né draga úr seðlafargani
Islandsbanka, heldur á íslands-
banki, til 1. maí 1922, að haída
allri seðlaútgáfu iandsins, ngtpf..
þeim 3/4 milj. kr. sem Landsbank-
inn hefir frá fornu fari. Slakað er
mikið til á seðlatryggingu Islands-
banka, og mætti því búast viðf
ef írumvarpið næði ftam að gangar
að seðlaútgáfa bankans roiakaði
rnjög lítið, þar sem hömlurnar
fyrÍT seðlaútgáfunni, háir vextir,
muadu hafa lítið að segja fyrir
banka sem væri tæpt staddur.
Yfirfœr&hiékyldan er afnumin fýrst
um sinn. Þetta frumvarp virðist
þvf eingöngu fram komið með
hagsmuni ísiandsbanka fyrir aug-
um, án þess að tekið sé tiilit til
þjóðarinnar cg hennar banka, og
ættí þvf að vera dauðadænat,
jafnvel þó að einungis sé ætlasi
til að það gifdi eitt ár. En íslandr--
banki hefir þá veiku von, áð eftir
þann tfma getr hann haldið öllum
fornum réttsndum sínum óskertum
og hafi auk þess fengið ný í
viðbót.
Öll frumvörpin, sem fram hafa
koraið, eru þvf sama raarki brend,
að landið hlauþi undir bagga með
Íslandsbanka, bæði með auknum
réttindum hcnnm til handa og
jafnvel beinum fjárframlögum, án
þess að nokkur hlutur komi i
staðinn. Stjómarfrumvarpið geng
ur skemst, es er þó ærið varhuga-
vert, að mtssta kosti óbreytt.
Manni Iiggur við að spyija. Er
aðalmálið sem oú liggur fyrir ekki
að bjarga aívinnuvegum landsins?
Og er þá ekM aftur raergur máls-
ins hveraig eigi sem bezt aö
hlynna að Lsndsbankanum, sem
öll efnaleg véjférð landsins hvílir
nú á, og stn: áreiðanlega er á
heiIbrigðKic gyundvelli, þó að