Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1896, Blaðsíða 8
8
rusl, sem bæði jeg og aðrir hafa eytt tíma í að lesa,
og þegar jeg hugsa um vanþekkinguna á öllum hin-
um æðri bókmenntum heimsins. Sú kjmslóð, sem
hcfur farið að lesa bækur á síðustu áratugunum
hefur verið óvenjulega óheppin. Hún hefur haft
sameiginlega við aðrar kynslóðir freistinguna ti) ab
lesa gamalt rusl. En svo hefur hún staðið að því
leyti lakara að vigi, að svo lítið gott hefur verið á
boðstólum nýtt. Skáldskapurinn hefur þurft að drag-
ast með tvennskonar illendi á síðustu áratugum.
Annað er kenning Flauberts og hans fylgifiska, sem
svo lengi hef ur setið f hásætinu, um að listin sje með
öllu óháð, að hún hafi engan tilgang nema sjálfan
sig, að »maðurinn sje ekkert, en verkiö allt«, eins
og Flaubert segir f einu af brjefum sínum til George
Sand, að hinu æðsta takmarki listarinnar sje náð,
þegar menn hafi lært að verka á sálina, fylla hana
allt í einu með fögnuði, eða ótta, eða ákefð, eða sorg,
eða reiði með því að setja eitthvert lýsingarorð fram
fyrir augu lesandans, eins og Flaubert kemst að
orði í öðru brjefi til sömu konunnar. Eins og listin
sje ekki ein hliðin á starfsemi mannsandans, og eins
og vjer finnum það ekki, hvað sem öllum kenning-
um líður, að með þvf er mest þroskavonin, að öll
sú starfsemi sje í sem beztu samræmi við sjálfa sig!
Vitaskuld þarf rithöfundurinn »lýsingarorð« til þess
hafa áhrif á oss ; hann getur ekki gert það með öðru
en orðum. Og enginn neitar því, að þeim þurfi að
vera haganlega fyrir komið. En það er ekki nema
annað aðalskílyrðið fyrir þvl að vera mikill og góð-
ur rithöfundur. Hitt skilyrðið er það, að maður
hafi eitthvað gott, eitthvað göfugt að 3egja með þeim
orðum. Og áhrif kærleikans, t. d. að taka, verða
enn þyngri á metunum heldur en áhrif »lýsingarorð-