Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1896, Blaðsíða 9
9
annac. Önnur byrðin, sem skáldskapurinn hefur
haft að dragast með upp á síðkastið, er bú myrka
lifsskoðun, sem ríkjandi hefur verið í bókmenntum
Norðurálfunnar — lífsskoðun, sem í raun og veru á
álíka vel við skáldskapinn eins og vatn á við eld —
allt vonleysið, öll forlaga- og viljaófrelsis-trúin, allt
trúleysið á það, mjer liggur vjer að segja öll fyrir-
litningin fyrir því, sem bezt er i manneðiinu og ger-
ir lífið þess vert, þrátt fyrir allt og allt, að það sje
litað. Auðvitað höfum vjer á þessu tímabili getað
hresst oss við Björnson og Tolstoi, en langmest hafa
oss, þrátt fyrir al!a listina, verið boðnir steinar fyrir
brauð, enda eru menn átakanlega farnir að finua til
þess. Hver verður glaðari, ánægðari, hugrakkari
við að lesa *Frú Bovary« eptir Flaubert? Hver
verður kærleiksrikari eða fær sannari og víðtækari
skilning á mönnunum við að lesa »Jörð« eptir Zola?
og nefni jeg þar eingöngu höfunda, sem kunnað
hafa að koma vel fyrir sinum »lýsingarorðum«. Og
mundi ekki mega segja hið sama um hin síðari rit
Ibsens æði mörg og vel flest atinað, sem mest hefur
borið á, að minnsta kosti í augum manna hjer á
landi?
Slíkar bækur lesurn vjer — þegar bezt lætur;
því að auðvitað lesum vjer þó, frá þvi er vjer fyrst
lærum að skilja einhverja útlenda tungu, og þangað
til vjer, einhverra hluta vegna, hættum að lesa
fagurfræðileg rit, miklu meira af þvf, sem ekki
hefur einu sinni þann kost, að »Iýsingarorðunum«
sje fyrir komið af neinni sjerlegri snilld. En eldri
höfundana, miklu, ódauðlegu höfundana frá fornöld-
inni Qg frá nýrri tímum, höfundana, sem heimurinn
hefur fengið tíma til að koma sjer saman um, höf-
undana, sem mest og bezt hafa mótað hugsunarlíf