Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1896, Blaðsíða 35
35
sýsluraaður eða þá biskup og sýslumaður. En á al-
þingi voru fyrir helmingadðmura, biskup og lögmað-
ur eða þá biskupar báðir og lögmenn, ef dómurinn
snerti landsmenn alla, svo sem þegar dæmt var á
alþingi 1572 um messuvins-skort. Helminga-dómarnir
voru um kirkjufje, tekjur presta og kirkna, trú-
lofanir, hjónabönd og ýmislegt annað, er að einhverju
leyti þótti snerta kirkjur eða kennilýð. Dómendur
helminga-dómanna voru í hjeraði 6 eða 12, en á
alþingi 12 eða 24.
Það sem á þessum tímum nefndust dómar voru
eigi að eins úrskurðir dómenda um dómsmál, heldur
einnig ýmsar þær ákvarðanir, er snertu hjeraðs-
stjórn eða önnur málefni landsins. Voru þær stund-
um gjörðar heima í hjeraði, og síðan staðfestar á
alþingi, og fengu þær þá lagagildi. Þá var og Stóri-
dómur, dómur um gjaftolla, um tíundar niðurfærslu
o. s. frv. beinlfnis löggjafarmál, þó að dómar sjeu
kallaðir, og verður vel að gæta þess, að gjöra grein-
armun á hinum eiginlegu dómum og ákvörðunum
þeim, er snerta löggjöf og stjórn landsins.
Ætla mætti, að dómsvaldið hafi verið mjög
tryggilegt, og dómar hefðu verið vel vandaðir, þar
sem dómendur voru bæði svo margir og dómstólarnir
að minnsta kosti þrír, og gátu jafnvel orðið 4, eptir
að yfirdómurinn var settur, þrir hjer á landi og einn
i Danmörk. En það var öðru nær, en að dómar
væru ætið rjettir eða dómendur rjettlátir. Málaferli
Guðbrands biskups bera þess ljósan vott, hversu
dómendur voru hlutdrægir, og hversu erfitt einatt
var að ná rjetti sínum hjer á landi. Þá er morð-
brjefin komu fram á alþingi, sem áttu að hnekkja
málstað Guðbrands biskups, fjekk hann eigi einu
sinni að sjá þau. Var það auðsjáanlega gjört í þeim
3*