Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1896, Blaðsíða 70
70
Ýmsir fyrirburðir í náttúrunni, svo sem sól-
myrkvar og tunglmyrkrar, halastjörnur eða eldgos,
ætluðu menn að boðuðu einhver býsn, eiukum reísi-
dóma Drottins, svo sem sóttir, grasleysi, harðindi
og peningsfelli. Þá þóttust menn og sjá alls konar
forynjur, svo sem orminn í Lagarfljóti og ókind-
urnar i Hvitá i Arnessýslu. Getur Jón Egilsson
þess, að fyrir bóluna 1555 hafi sjezt eia lykkja af
orminum í Lagarfljóti, en 3 lykkjur fyrir manníell-
inn 1594. Þá var og huldufólkstrú eigi all-lítil,
og trú á steinum, og ljet Guðbrandur biskup áminna
þá harðlega, er sjerstaklega urðu berir að slikri trú, .
og setja þá út af sakramentinu, ef þeir eigi bættu
ráð sitt. En slikar áminningar komu þó fyrir litið,
því að öll hjátrú og hindurvitnatrú óx og margfaldað-
ist mjög, er fram liðu stundir, og varð að slíku hinn
mesti ófögnuður á 17. öldinni.
3. Harðindi og fellir. Sóttir. Eldgos. Verzlun.
Förumennska. Efnahagur. Klœðnaður. Höfðingjar.
Yfirlit.
Á fyrri hluta 16. aldar virðist efnahagur og
búnaðarhættir laudsmanna hafa verið í góðu lagi.
Fyrir 1519 getur Jón Egilsson þess, að i öllum
Biskupstungum hafi að eins tvær kerlingar farið um,
og fátækra-tíundin hafl þá verið lögð mönnum, er
sjálfir tíunduðu 12 hundruð. En 1519 kom fellivetur,
svo að menn eptir sögn sjera Einars Olafssonar,
afa Jóns, misstu fjórða hluta af útgangs-fjenaði sín-
um þar, sem hann þekkti til. En 6 árum seinna
1525 hafði efnahagurinn náð sjer aptur eptir felli
þenna. I Grímsnesi t. d. tiunduðu þá tveir þeir fá-
tækustu 14 hndr. hver, og voru þeim lagðar fátækra-
tiundir. Var þar þá ekkert það kot, að eigi væri