Eimreiðin - 01.01.1898, Page 24

24
daga í röð á undan þretn af helgidögum ársins, nefnilega allraheilagra-
messu og tveim af imbrudögunum. fann náttverð sinn og heimilisfólks
sins, þess er skylt var að fasta, sem bóndanum sparaðist næstu þrjá
föstudaga á undan þessum helgidögum, eða með öðrum orðum jafnmikið
og hann og heimilisfólk hans mundi hafa neytt, ef fastan hefði ekki
verið, átti hann að gefa þurfamönnum í hreppnum, og mátti það ekki
vera »fiskanáttverður«, heldur annar betri matur. Eins og þurfamanna-
tíundin vóru matgjafirnar inntar af hendi beinlinis til þurfamannanna
sjálfra, samkvæmt þeim reglum, er hreppstjórnin setti á hreppsþinginu
hvert haust. Færðist einhver bóndi undan þvi að inna af hendi þurfa-
mannatíund eða matgjafir, mátti neyða hann til þess með lögsókn, og
vóru þá tveir rjettir sakaraðilar gegn honum, annaðhvort einn af sóknar-
mönnunum (hreppstjórunum) eða sá þurfamaður, er átti að fá þessi gjöld.
Varð þá bóndinn í stað matgjafa þeirra, er hann hafði þverskallazt við
að inna af hendi, að greiða skaðabætur, er kölluðust matgjald.
En auk þessara föstu og vissu gjalda eða styrks til þurfamanna i
hreppnum, var og á ýmsan hátt búið svo í haginn fyrir þá, að þeim
gæti á stundum áskotnazt aðrar lausatekjur. Það var þannig lögákveðið,
að menn skyldu gefa þurfamönnum hinn fimmta hlut af öllu því kvik-
fje, er færist af slysum, og eigi væri beinlínis slátrað, og eins af kálfum,
er skornir vóru áður en þeir urðu þriggja nátta gamlir, en kjöt þeirra
mátti þó því að eins nýta, að þeim hefði verið matur gefinn. f*á áttu
menn og að gefa þurfamönnum % af öllum afla og veiði á helgidögum
og eins af rekavið þeim, er menn þá fundu eða björguðu á land. Stæði
svo á, að menn yrðu að vinna á helgidögum til þess að bjarga skipi
sinu eða vörum undan sjó, áttu menn og að greiða þurfamönnum eina
alin vaðmáls eða ullarreyfi, þeirra er 6 gerðu hespu.
■ Auk þessara föstu og lausu gjalda til þurfamanna, var þeirn þurfa-
mönnum, er höfðu mikla ómegð, ívilnað á ýmsan hátt um fram aðra
betur megandi. Þannig var þeim leyft að róa til fiskjar á helgidögum,
eins þá, er öðrum var bannað, og þeir máttu setja upp hærra kaup fyrir
vinnu sina, en öðrum var leyfilegt að taka. Enn fremur var svo ákveðið
i lögum, að allar þær gjafir, er menn gæfu slíkum þurfamönnum ótil-
kvaddir og af frjálsum vilja, skyldu skoðast sem sálugjafir og gefnar fyrir
guðs sakir.
Til framfærslu sektarómaga og þeirra annara ómaga, er þing-
sóknin eða fjórðungurinn átti fram að færa, skyldi verja þeim helm-
ingi fjár hinna seku fjörbaugsmanna og skógarmanna, er dæmt hafði
verið þingunautum eða fjórðungsmönnum að fjeránsdóminum, þegar fje
þeirra var gert upptækt. En hrykki þetta sektarfje ekki til þess að
greiða meðgjöf með ómögunum, var eldi þeirra jafnað niður á þá