Eimreiðin - 01.01.1898, Side 29

29
sem vóru landsofringjar með öllu, hvorki of ungir nje gamlir til að
vinna, en gengu með húsum fyrir ómennsku sakir og nenningarleysis
eða annara þeirra ókosta, að góðir menn vildu eigi fyrir þær sakir hafa
þá. Slíkum göngumönnum mátti stefna, þar sem menn vissu náttstað
þeirra siðast, og dæma þá til skóggangs, sem var sú þyngsta hegning,
er lög heimiluðu. Eigi áttu slikir göngumenn heldur neinn arf að taka
nje gátu krafizt nokkurra bóta, þótt gert væri á hluta þeirra; þeir vóru
með öðrum orðum algerlega rjettlausir. Börn þeirra misstu og að nokkru
leyti bæði rjett til arftöku og til framfærslu hjá ættingjum sínum. Hverj-
um manni var og heimilt að gelda slika göngumenn, og varðaði eigi við
lög, þó að þeir fengju örkuml af eða bana. Pá mátti og eigi að eins
lúberja að ósekju, heldur var það jafnvel álitið verðlauna vert, ef rnenn
gerðu það. Ef bóndi hafði gefið göngumanni mat og átti á hættu að
verða dæmdur fjörbaugsmaður fyrir það, þá gat hann friðþægt fyrir brot
sitt með þvi að taka göngumenn og hýða fullri hýðingu, og var það
lögvörn í máli hans, og eins rjett fyrir því, þótt þrír búendur hefðu að
því horfið að hýða einn mann.
Aptur beittu menn ekki eins hörðu við þá göngumenn, er gerðust
húsgangsmenn annaðhvort af þvi, áð þeir gátu ekki unnið fyrir sjer
sökum lasleika eða elli, eða af því að þeir áttu svo illt hjá þeim ætt-
ingjum sinum, er þá áttu fram að færa, að þeim var ekki við vært.
Við þennan flokk göngumanna virðast hörku-ákvæði þau, er áður er
getið, ekki hafa átt. Slikir göngumenn áttu rjett á sjer, en fengu þó
eigi sjálfir fullar bætur, ef gert var á hluta þeirra, heldur skyldu þeir
ættingjar þeirra, er gerðust sóknaraðilar í málinu, fá þriðjung bótanna.
Af því, sem hjer hefur verið frá skýrt, má sjá, að eins og menn
ljetu sjer næsta umhugað um, að búa svo um hnútana, að allir, sern
væru sannarlega þurfandi, fengju styrk og framfærslu, eins hlífðust menn
ekki við að beita hinni ýtrustu hörku gegn þeim, er ástæðulaust reyndu
að níðast á góðgerðasemi annara og hafa það með bænajarmi út úr
öðrum, sem þeir hefðu getað unnið fyrir, ef þeir hefðu viljað neyta
krapta sinna. Menn álitu það ekki hæfa eða hollt fyrir þjóðijelagið, að
letinginginn væri látinn liggja upp á dugnaðarmanninum og ríða hann
á slig.
[Framhald síðar.]
V. G.