Eimreiðin - 01.01.1898, Blaðsíða 38

38
ur, lýsir hlutunum með sterkari einkennum. Þegar jeg tala um
einkennislýsing, á jeg ekki við hið óendanlega fimbulfamb um
smámuni, sem opt verður að annars konar þoku; jeg á við hæfi-
leika til að setja persónuna í eðlilegt samband við landslagið, og
landslagið í eðlilegt samband við persónuna. Það er trú mín, að
sem stendur taki enginn norsku bókmenntunum fram í þessu efni.
Skerin og sundurleitu fjallaklungrin í vesturhluta Noregs, til dæmis
að taka, dutlungasömu hvirfilbyljirnir i fjörðunum, hið titrandi sól-
gráð á vötnum eða jöklum og snæþöktum tindum, hin drunga-
lega lognmolla, hinn forynjulegi fellibylur — allt þetta, sjer á parti
og í sameiningu, er nú í norsku bókmenntunum orðið að örlög-
þáttum mannanna. En til þessa útheimtist að nokkru leyti nýtt
form, og nýtt forrn nýtur sín að sumu leyti aðeins hjá nýjum les-
endum. Ofsaddur og þrekaður blaðaritdómari kemst ekki fram
úr því öðruvísi, en að skilja helminginn eptir sem »þoku«, —
og það sem á skilninginn vantar, gefur hann svo bókmenntun-
um að sök.
Ljetu menn sjer nægja að kvarta um, að norsk skáld hefðu
eigi öll náð hagleiksíþrótt hinna stóru menningarlanda, — en sá
ágalli er sem móða á gluggarúðu í augum þeirra, sem öðru eru
vanir —, ja, þá hefðu þeir satt að mæla. En þegar t. d. er talað
um »þoku« hjá Elenrik Ibsen, sem dregur þó svo skýra drætti, og
aldrei skeikar í meðferð efnisins, þá kemur það af því, að hjer er
nokkuð nýtt; formið er þrungnara af efni, og þarf því að lesa það
tvisvar. Satt er það að vísu, að Henrik Ibsen bregður opt visvit-
andi upp myrkri, álíka og andatrúarmenn þurfa til þess að vofur
þeirra komi í ljós. Vjer getum látið oss þessa framsetningu efnis-
ins miður líka, en það myrkur, sem brugðið er yfir af frjálsum
fullvilja og með ásettu ráði listarinnar vegna, verður eigi með
rjettu talið óskýrleiki höfundarins; að segja þvíumlíkt, sýnir aðeins
óskýrleik lesandans sjálfs.
Hið annað sem nýnorskum bókmenntum er brugðið um, er,
að þær sjeu ekki frumlegar. Þegar maður les ritdóma sumra
franskra gagnrýninga, skyldi maður ætla, að ekki væri til nema
ein skapandi þjóð, nefnilega franska þjóðin. Að endurfæðing listanna
hafi ekki átt rót sina að rekja til Italíu, nje siðabótin til Þýzka-
lands, heldur hafi báðar þessar hreyfingar komið frá Frakklandi.
Að Frakkland, en ekki England, hafi fundið upp þingbundna kon-
ungsstjórn. Að frelsisstríð Niðurlandanna hafi endað með sigri,