Eimreiðin - 01.01.1898, Page 41

4i
og gangi þá á afvikinn stað. Þau vilja ekki afla öðrum óþæginda
með þjáningum sínum. En þarna uppi í sveitinni höfum vjer
siðar fundið hann, og reist honum fagran minnisvarða. A þeim
varða stendur mynd hans, og er annað augað stærra en hitt.
Hvað jeg man vel eptir honum með annað augað tindrandi og
vott af eldfjöri, en hitt dregið inn eins og hikandi, með hæðni
og hlátur á hraðbergi. Við kvæði eptir Vinje hefur Edvard Grieg
samið sum sinna fegurstu laga. Lofsöngur Vinje til »móðurinnar«,
fagnaðaróp hans, er hann leit háfjöllin aptur og kveðja hans til
vorsins, hafa lokkað fram tóna, sem eru jafnódauðlegir og kvæð-
in sjálf. Þannig munum vjer muna hann, sveipaðan dýrðarljóma
sönglistarinnar.
Ivar Aasen heitir fjársjóðagrafarinn, sem dró fram úr fylgsn-
unum og fágaði upp aptur gangsilfur gamla málsins, er lá í hirðu-
leysi á við og dreif um bóndabýlin. Til þessa hefur hinn hæg-
láti, trygglyndi maður varið lífi sínu. Jafnframt hefur hann raulað
fyrir munni sjer kvæði og kvæði, ættjarðarkvæði, náttúruóð, heil-
ræði, með svo djúpri tilfinningu, svo látlaus að efni og búningi,
að teygja mætti heilar bókmenntir á glapstigu; þá glapstigu að
klæða tilfinningar sinar í búning, er áratug tæki að sníða, svo að
listaverk þjóðarinnar í heild sinni yrðu örfáir undragripir til að
setja á eitthvert heimssafnið. Hugsið ykkur hvernig það væri, ef
samtíðin ætti ekki fleiri myndir af hinu fjölbreytta mannlifi, og
hefði því ekki annan styrk af bókmenntum og listum en þann,
sem þeir fáu rithöfundar veita, er lifa hjá komandi kynslóðum?
Nú, þessi tvö skáld voru það þá, sem komu fram og ortu á
nýnorska málinu; þannig auðguðu þeir málið enn að nokkrum
ódauðlegum kvæðum. En síðan? Ekki eitt einasta, að því er jeg
fæ sjeð.
Það hefur komið fram sitthvað snoturt, með næmri tilfinn-
ingu og fögru formi; en lítilfjörlegt er það. Mjer liggur við að
segja, að fram á þennan dag sjeu þessir tveir einu frumlegu skáld-
in á »landsmálinu«, þ. e. einu sjálfstæðu skáldin.
En því auðugri eru hinar nýju bókmenntir á þessu máli af
snotrum eptirlikingum; að fást við nýtt mál, æfir ósjálfrátt fegurð-
artilfinninguna; einn þeirra skálda er jafnvel snillingur.
En svo er upptalið, — aptur á móti hefur hinn málsþátturinn
samtímis getið af sjer hvert skáldið á fætur öðru, og rit þeirra
hafa fjallað um allt milli himins og jarðar. Meira að segja, bænda-