Eimreiðin - 01.01.1898, Side 48

48
ljúfa löð sem fyr. Kýmnin er þar ekki síður en ylurinn, en hvoru-
tveggja er miðlað jafnt og þægilega innan um hitt allt.
Ar eptir ár um sama leyti, rjett fyrir jólin, komu þessar sögur
siglandi til vor handan um haf (Jonas Lie dvelur jafnan erlendis).
Þær heimsóttu hverja höfnina eptir aðra fram með ströndinni okkar
löngu, og var tekið á móti þeim með vaxandi gleði af hinum
mikla mannfjölda, er streymdi að og fjölgaði líka ár frá ári; því
að hver átti von á sínu.
En sú iíka undrun og vonbrigði þegar ein jólin, í stað þessara
viðkunnanlegu frásagna, sem lesnar voru meðan verið var að
steikja eplin á pönnunni, kom bók full af hrikalegustu og fárán-
legustu æfintýrum, um tröll, drauga, undraskipið og stórfugl með
mannsviti; margstækkuð endurspeglun af oss í lopti, sjó og jörðu!
Og næstu jól önnur af sama tæginu.
Það voru mikilfenglegir, kynlegir frumdrættir að stórkostlegum
skáldritum. Enginn, sem las þessi æfintýri með skynsemd, var
lengur í efa um það, að utanað komandi þungi hefði einhvern
veginn haldið honum æfilangt föstum í einhverju lítilfjörlegra,
haldið honum fösturn við starfa, sem honum veitti erfitt, þar sem
hann einmitt var upplagður til að lifa veiðilífi upp til fjalla, þar
sem víðsýnt er og lifa má og dreyma nær hjarta náttúrunnar, sem
er jafnheilbrigt á öllum tímum árs og hvernig sem viðrar. Hve
öflugt hefur það hlotið að vera, sem bælt var niður, er það brýzt
fram svo seint á hausti með öðru eins vaxtarmagni! Og er ekki
sorglegt til þess að vita, að hjá lítilli þjóð er það þannig undir
tilviljun komið, hvort skáld með ágætum gáfum finnur þann bún-
ing, sem liggur bezt fyrir gáfum þess. Að sönnu fellur á frásögu-
stíl þann, sem hann með erfiðismunum varð að mynda sjer, þessi
ljósi bjarmi, þessi frjálsi andblær frá hæðunum, sem hann þráði;
en hve miklu betur mundi sá blær hafa leikið um oss, ef hann
frá æsku sinni hefði fengið oss með sjer upp á hæðir hugsjóna-
skáldsins; þvi að hann hefði átt að vera hugsjónaskáld (romantiker)
þessa tímabils, óljós í fyrstu, en lýsandi þeim mun skærar á eptir;
að hann, hátt yfir hinu sveitandi ruðningsstarfi náttúruhyggju-
manna, mundi þá hafa verið lævirki loptsins í eyrum þeirra, sem
morguninn rennur nú upp yfir, — um það getur enginn efazt
framar! Hin auðuga skarpa hugsun, hið mikla ímyndunarafl, sem
setur sjer takmark og lyptir á flug í þessum furðulegu æfintýrum,
hefur þó ekki náð lengra en að sýna frumdrættina. Aðeins ein-