Eimreiðin - 01.05.1901, Side 24

104
með því að baða til rófunni og hringa sig líkt og állinn. Pau geta
lifað sjálfstæðu lífi í marga daga, ef þess er gætt, að hitinn hald-
ist jafn og sæðisvökvinn gufi ekki upp.
Pegar sæðið kemst í náið samband við eggið, frjóvgast það,
og fósturmyndunin byrjar. Petta verður hjá lægri dýrum, t. d.
krossfiskum, kröbbum, fiskum og froskum, með þeim hætti, að
kvenndýrið verpir eggjunum (hrognunum) og karldýrið gýtur sæð-
inu (svilunum) yfir þau. Hjá æðri dýrum: skriðdýrum, fuglum og
spendýrum frjóvgast eggið meðan það enn er í æxlunarfærunum.
Fóstur spendýranna eru samvaxin líkama móðurinnar í fóst-
urleginu, unz þau hafa fengið sína fullkomnu mynd og fæðast.
Pannig verða þau aðnjótandi sömu næringar og allir aðrir líkams-
hlutar gegnum blóðrásina, og þurfa því eigi að halda á öllum
þeim næringarefnum, sem fuglseggið og egg ýmsra lægri dýra eru
útbúin með, sem ungast út eftir að þeim er orpið og þau eru
losnuð úr næringarsambandi við móðurina.
Ef vér nú með góðri smásjá athugum alt, sem skeður, þegar
sæði karldýrsins snertir eggið, þá sjáum vér, að alt frá hinum
lægstu til hinna æðstu dýra verður það með líkum hætti. Auð-
veldast er að taka egg, sem frjóvgast í vatni fyrir utan líkamann,
t. d. egg krossfisks, fiskhrogn eða froskegg, og hella yfir það
sæði eða svilum, meðan maður skoðar það í smásjánni. Vér sjá-
um þá fyrst, að eggið liggur kyrt í sæðisvökvanum og umhverfis
það aragrúi af sáðdýrum, sem eru þar á flakki með spriklandi
sporði og stefna í allar áttir. En eftir stutta stund hafa þau öll
breytt stefnu, fyrst þau, sem næst eru egginu, en síðan hin, sem
fjær eru, jafnvel þau sem tiltölulega mega heita í mílna fjarlægð.
Pað er eins og eggið dragi þau að sér með einhverju huldu segul-
afli. Pau synda öll með hálfu meiri ferð en áður, og virðast kepp-
ast .um sem í veðhlaupi, hvert verða muni fýrst að egginu. Pau,
sem næst voru,. ná auðvitað fyrst marki sínu, en hin koma fljótt
á eftir og nú gjöra þau öll áhlaup að egginu úr öllum áttum,
stanga það eins og hrútar og reyna að bora sér í gegnum himn-
una, sem er utan um það. Himna þessi er í samanburði við hin
litlu sáðdýr tiltölulega þykk og gjörir sóknina því erfiðari. —
Meðan þessu hefur farið fram um hríð, liggur eggið grafkyrt og
lætur sáðdýrin spreyta sig sem mest þau mega. Eitt af þeim
er ötulast og lengst komið, virðist aðeins eiga eftir spölkorn, til
að komast inn í helgidóminn, en kraftarnir eru hins vegar farnir