Alþýðublaðið - 29.04.1921, Blaðsíða 1

Bankamálin.
(Niðurl.)
IV.
Andstætt skoðunum meirihluta
peningamálsnefndanna hljóta að
koma aðrar. Er þá fyrst að at
huga hvort landsmenn mundu taþa
á því, ef tslandsbanki leysist upþ}
og hvort ríkið reisir sér ekki
hurðarás um 'óxl með því, að
eetla að reisa hann við. Ef slík
npplausn á banka fer fram á löng-
«m tíma, eins og altaf hlýtur -3
werða, þá þurfa heilbrigðir við-
skiftamenn bankans ekki að taþa
einum einasta eyri; en það hefir
auðvitað líka í för með sér, að ef
einhverjir viðskiftamenn eiga sér
engrar bjargar von, þá hljóta þeir
að falla f valinn, sem einnigyrði,
hvort sem væri, fyr eða síðar.
Inneigendur í bankamm þurfa
heldur ékki að tapa neinu, og
eru þess mörg erlend dæmi. Við-
skiftin flytjast eingöngu yfir f aðra
banka.
Það er því Ijóst, að það er ekki
aðalatriði fyrir hag þjóðarinnar,
hvort banki eins og Islandsbanki
íeysist upp eða ekki. Aðalmálið
er þetta: Hvort er betra að hafa
prívatbanka eða þjóðbanka? Hvort
er betra að hafa einn eða fleiri
bankai
Fyrri spurningunni hefir reynzl-
an skorið úr greiniiega hér á iandi.
Prfvatbanki hugsar um hag hlut-
hafanaa, þjóðbanki um hagsmuni
atvinnuveganna og þjóðarinnar.
Hvort sem eru einn eða jieiri
bankar er því heþþilegast að þeir
séu þjóðbankar.
Síðari spurningunni, hvort sé
heppilegra að hafa einn eða fleiri
banka, er ekki eins auðsvarað.
Áreiðanlegt cr þó, að bankavið-
skiftin eru svo mismunandi, að
í. d. fasteignabanka er bezt að
hafa sérstæðan' í öðru lagi þykir
mörgum heppilegt að seðlabanki
sé einaig sérstæður banki, sem
hagar viðskiftum sínum sérstak-
lega varlega; hugsar um gjaldeyr-
isþörflna út á við, seðlaútgáfuna
inn á við og er til taks þegar
kreppa skellur á. Slíkur banki er
Landsbankian og ætti hann að
hafa alla seðlaútgáfuna. í þriðja
lagi getur komið til mála að
heppilegt væri að hafa sérstæðan
útgerðar- og stórverslanabanka,
þar sem þjóðin hefði yfitráðin,
svo að bankastjórarair hugsuðu
fyrst og fremst um viðgang at-
vinnuveganna, en ekki brask íyrir
hluthafana, og haldið væri f rétt-
um skorðum af seðlabanka lands-
ins; þannig gæti íslandsbanki verið.
Þessar ástæður leiða til þess,
að heþþilegt geti verið að hafa
fleiri en einn banka, þó að þjóðin
eigi þá alla. Mundi þá liggja
nærri að gera íslandsbanka að
slfkum viðskiftaþjóðbanka, þarsem
oft er betra að byggja á gömlum
grundvelli en stofna nýjan banka.
Seðlaútgáfunni yrði hvort sem væri
að koma í það horf, að Landsb.
fengi allan seðlaútgáfuréttinn á
t. d. S árum. íslandsbanki fengi
fyrsta árið að halda 4 milj. kr.
seðlaútgáfurétti, sem minkaði með
jafnri upphæð árlega, en Lands-
bankinn hefði alla seðlawtgáju
umfram þetta.
Þá kemur til álita hvort ríkis-
sjóði sé ekki um megn að hjálpa
íslandsbanka ti! þess að hefja sfn
fornu viðskifti. Með tilliti tií láns-
trausts iandsins og þarfa Lands-
bankans væri ógerningur að út-
vega íslandsbanka 14—16 milj kr.
lán. Það mesta, sem um gæti ver-
ið að ræða, væru 4.—5 milj. kr.
En áður en það væri Iagt inn sem
hlutaýé þyrfti nákvæma rannsókn
á hag bankans og vissu fyrir þvf,
s.ð slíkt innlag mundi stoða bank-
ann nokkuð ti! áframhaldanái við-
skifta. Þangað til slík rannsókn
væri gerð ætti því ríkissjóður ein-
ungis að lána þetta fé gegn því,
að fá ýramseld frá bankanum
fyrsta flokks veð hans fyrir láas-
upphæðum. Mundi þá vera heppi-
legast, eins og L. Kaaber banká-
stjóri leggur til, að sérstök nefnd,
kosin af alþingi, ráðstafaði þessu
Iáni, veldi úr veðum bankans og
segði um tii hvers gjaldeyri hans
skyldi nota. Jafnframt ætti að setja
það skilyrði, að landið gœti sii-
ar, þegar rannsókninni et full-
lokið, lagt inn þetta fé sem for-
gangshluti í Islandsbanka og nái
þannig ydrráðum hans. Með þessu
væri sú tilraun gerð til að hjálpa
bankanum, sem samrýmanleg væri
við hagsmuni þjóðarinnar. Ef þetta
reyndist ekki nægilegt, yrði bank-
inn að sigfa sinn sjó og ríkissjóð-
ur að halda sfnum veðum. Láns-
traust ríkissjóðs er takmarkað, og
fyrst og fremst verður að nota
það til þess, að gera Landsbank-
ann að eina seðlabanka og öflug-
ustu peningastofnun landsins, sem
geti staðið straum af atvinnuvtg-
unum, nú og í framtiðmni, þegar
viðskiftákreþþur skella á.
Héðinn Valdimarsson.
PnaSarsýningia.
Búnaðarsýning sú sem Búnaðar-
félag ísiands hefir verið að undir-
búa sfðastliðið ár, verður haldie
hér f Reykjavlk um mánaðamótin
júnf og júlf.
Sýníngin verður haldin í Gróðr-
arstöðinni og Kennaraskólanum,
og verður sýning á allskonar bús-
áhöldum, útlendum og inniendum,
svo sem allskonar jarðyrkjuáhöid-
um (plógum, herfum, dráttarvélura
og handverkiærum), heyvinnutæki,
svo sem sláttuvélar, rakstrarvélar,
snúningsvélar, ýtur, hrífur, orf,
Ijáir o. fl. Ennfremur flutninga-
tæki, s. s. tvf• og fjórhjóla vagsi-
ar, sleðar, bifreiðar og dráttvélar
til flutninga, aktýgi, hnakkar, söðl-
ar, reiðingar cg allskonar reiðver.
Garðyrkjuáhöld ýmiskonar; mjólk-
uráhöld margskonar til smjör- og
ostagerðar o. fl. Ýmiskonar raí-
vinnutæki til ijósa, hita og suðu;