Eimreiðin - 01.09.1910, Síða 53

209
Valdhafar, sem ráða stutta stund, hugsa sjaldan um framtíðina;
aðalhugsjón þeirra er að geðjast kjósendum, en þeir eru margir,
og ef hver á að bera eitthvað úr býtum, eyðist til þess mikið fé.
Prentlistin og lestrarkunnáttan eru, eða ættu að vera, aðal-
þættir í menningu þjóðanna, en eins bregðast krosstré sem önnur
tré. Prentsvertan er á vorum dögum oft hræðilega misbrúkuð,
til þess að eitra mannlífið. Einn af hinum helztu mönnum Breta,
Avebury lávarður, andvarpar undan því, hve vonir alþýðuvinanna
bregðist. Með geipikostnaði er almúga stórbæjanna kent að lesa
og skrifa, en ekki tíundi hluti notar þessa kunnáttu sér til nokkurs
gagns. Almúginn í London, og eins í stórbæjum Ameríku, vill
varla lesa annað en »eldhúsrómana« um hryllilega glæpi, og þekk-
inga sína fær hann eingöngu úr dagblöðum, um flytja tómar lygar
og róg; í París og víðar eru klámsögurnar helzta dægrastyttingin.
Blöðin, sem stórbæjalýðurinn les, virðast eingöngu ætluð til þess,
að kitla vondar tilhneigingar og æsa ímyndunaraflið. Pað vill líka
verða misbrestur á blaðamenskunni, þar sem mentuðu stéttirnar
eiga í hlut. I flestum löndum eru reyndar til allmörg góð og
heiðarleg blöð, enn mannkynið er því miður enn á lágu stigi í
siðferðislegu tilliti, og þessvegna fá þau blöð oftast mesta út-
breiðslu, sem flytja margskonar léttmeti, skrítnar fréttir, æsandi
sögur og allskonar skrum og skammagreinir. Pá hefir pólitíkin
afarmikil áhrif á blöðin. Flest blöð eru flokksblöð, berjast fyrir
einhverjum málum eða hugtökum, og er það ekki nema gott og
blessað, þegar heiðarleg meðul eru notuð; en oft vill bregða út
af því. Hver sem í útlöndum dvelur, verður þess fljótt var, að
hlutdrægni flokksblaða alloft gengur fram úr öllu hófi. Skoð-
anir mótstöðumanna eru oft rangfærðar og hártogaðar, fundar-
skýrslum er snúið við, svo andstæð blöð greina þveröfugt frá því,
sem gerst hefir. Mótstöðumönnum eru gerðar upp illar hvatir, og
að þeim dróttað allskonar skömmum og vömmum, vanalega þó á
huldu, svo ekki sé hægt að hafa á því. í ofstækisblöðum eru
oft bersýnilegar lygar um menn og málefni, sem ekki fást leið-
réttar. Ritstjórarnir skáka í því hróksvaldi, að lesendur þeirra
sjái ekki önnur blöð, og þegar þeim eru borin á brýn ósannindi,
ber það eigi sjaldan við, að slíkir menn svara blygðunarlaust:
»Hvað gerir það til, ef það gengur í fólkið!« Pá er tilganginum
náð. I sumum löndum lifa stór blöð eingöngu á mútum pólitiskra
spekúlanta og fjárglæframanna, sem vilja láta fegra ýmislegt