Eimreiðin - 01.09.1921, Blaðsíða 56

312
RÓMANTÍK
[EIMREIÐIN
sú, að láta blátt áfram eins, og veruleikinn væri alls ekki
til, fara algerlega með hann eftir geðþótta og snúa öllu
við í honum eftir dutlungum sjálfs sín. í Lucinde hafði
hann þegar af ásettu ráði forðazt alla röð og reglu og
leitazt við að framleiða »reizende Venvirrung« (töfrandi
ringulreið), og smátt og smátt varð Goethe að eins stig á
leiðinni upp að hinni hæstu kímni, en Tieck taldi Schle-
gel mestan, einkum í æfintýraleikritum hans, sem leika
sér með veruleikann og hafa endaskipti á öllum venjuleg-
um hugmyndum.
»Geðþóttinn er hið eina lögmál skáldsins«, kendi Fr.
Schlegel, og þessu boði var hlýtt af fúsum vilja; alt sem
manni gat í hug dottið, hver smásál kom fram og lét á
sér bera með vaxandi ófeilni; heilaspuninn óx bæði í
skáldskap og málaralist, svo að úr varð eintóm vitleysa.
Goethe segir t. d. frá því, að á Berlínarsýninguna hafi
verið send mjmd, sem málarinn lýsti sjálfur á þessa leið:
Mannsmynd í fullri stærð með grænt hörund; höfuðið er
höggvið af, og úr hálsinum stendur blóðbogi; hægri hand-
leggurinn er útréttur, og höndin heldur í hárið á höfðinu;
höfuðið er upp ljómað að innan og er eins og Ijósker,
sem varpar birtu á myndina«.
Það er kenning Fichtes, meira og minna rétt skiiin,
sem er grundvöllurinn að hinu rómantíska gerrœði, er lælur
ímyndunaraflið eða einberan geðþótta rázka með veru-
leikann, en náttúrulignunin rómantíska á rót sína að rekja
til hugardrauma Schellings; — algyðistrúin hefir á öllum
tímum verið trú skáldanna.
Átjánda öldin hafði, eins og kunnugt er, litið á náttúr-
una sem ágætlega smíðaða vél, og náttúrugleði aldarinnar
hafði alt fram að Rousseau, og hjá flestum rithöfundum
jafnvel löngu eftir hans daga, aðallega borið þann nytja-
blæ, sem var á siðaheimspeki aldarinnar: Menn dáðust
að ökrunum, hinum frjósömu sléttum; sá hluti náttúr-
unnar var talinn fagur, sem var mönnum til gagns, en
gróðurlaus fjöll og hrikaleg héruð voru talin Ijót.
Rómantíkin þráði að finna andardrátt heimssálarinnar
í öllum fyrirbrigðum tilverunnar, og fyrir henni opn-