Alþýðublaðið - 01.02.1964, Qupperneq 7

MINNINGARORÐ:
Fritz Weisshappel
ÞEGAR Fritz Weisshappel varð
fimmtugur fyrir rúmum fimm ár-
um, þvertók hann fyrir að um sig
væru skrifaðar afmælisgreinar,
sem vinir hans þó vildu gera. Það
hefði verið létt verk. En riú er
penninn þyngri í hendi, þegar
hann er liorfinn á þá braut, sem
allir skulu eitt sinn ganga, og
minningar frá samstarfi og traustri
vináttu liðinna ára leita fram í
þakklátan huga.
Fritz Weisshappel var fæddur
18. júli 1908 í þeirri söngglöðu og
sumarfögru Vínarborg. Þar sem
hann ólst upp í foreldrahúsum var
tónlistin í hávegum höfð, enda var
faðir hans merkur tónlistarmaður
og kennari um langt skeið. Að
loknu menntaskóianámi jafnhliða
tónlistarnáminu lileypti æskumað-
urinn heimadraganum og hélt- til
Norðurlanda. Þar slóst hann í hóp
hljóðfæraleikara, sem ráðnir voru
til að leika á Ifótcl íslandi nokkra
mánuði.
Nítján ára gömlum unglingi
sunnan frá Vínarborg var það æv- 1
intýri að fara alla leið norður til
íslands til skammrar dvalar. En
margt fer öðruvísi en ætlað er.
Þegar félagar hans sneru aftur
heim, varð Fritz eftir, og hér fann
hann síðan hamingju lífs síns. Ár-
ið 1935 gekk hann að eiga eftirlif-
andi konu sína, Helgu f. Waage,
og taldi hann það þá mestu gæfu,
sem honum hafði hlotnazt. Hjóna-
band þcirra var til fyrirmyndar,
og var sem einn hugur og ein sál
væru þar sem þau fóru saman.
Betra veganesti út í lífið geta þrjú,
uppkomin og myndarleg börn
þeirra vart fengið, en fagurt for-
dæmi foreldranna, sem settu kær-
leikann og tryggðina í öndvegi á
heimilinu frá fyrsta degi til hinztu
stundar.
Meira en aldarfjórðung starfaði
Fritz Weisshappel við Ríkisútvarp-
ið, lengst af sem píanóleikari og
var nú síðustu árin að auki fram-
kvæmdastjóri Sinfóníuhljómsveit-
ar íslands, eftir að Ríkisútvarpið
tók við rekstri hennar. Hann var
trúr í starfi, vandvirkur og sam-
viskusemi hans var frábær, enda
reyndist hverju því verkefni vel
borgið, sem honum var falið.
Að hausti verða 20 ár liðin frá
því er ég kom heim frá árs-námi
vestan hafs. Þá hófst samstarf okk-
ar Fritz og síðan hef ég og fjöl-
skylda mín átt vináttu þeirra
Helgu, sem aldrei hefur borið
skugga á. Fritz var hollur vinur og
heill. Aldrei taldi hann eftir stund
til æfinga, og gilti einu hvort fórn-
að var hvíldardegi, eða langt leið
á kvöld, og ekki var spurt um
Iaunin. Hann var ófeiminn við að
benda mér og öðrum á það, sem
honum þótti mega betur fara, en
aðfinnslur hans voru jafnan á þann
veg, að maður var honum þakklát-
ur fyrir.
Fritz Weisshappel var glæsileg-
ur maður á velli og fyrirmannleg-
ur í allri framkomu. Hann var
skapmikill en stilltur vel, reglu-
samur og traustur á alla lund. En
fyrst og fremst var hann þó góður
maður. Ekki minnist ég þess að
liafa nokkru sinni hcyrt Fritz tala
illa um nokkurn mann.
Hinu gleymi ég ekki, að einu sinni,
þegar ég lét hnjóðsyrði falla um
ágætan mann og vin okkar beggja,
sagði Fritz aðeins: „Öðruvísi tal-
ar hann um þig”. Svolítið sveið
undan þessum hógværu orðum,
en þau hittu í mark, og oft hef ég
hugsað til þess atviks síðan.
Fritz gerðist íslenzkur ríkisborg-
ari strax og lög leyfðu, og íslandi
unni hann af alhug. Þegar við vor-
um í ferðum saman erlendis greip
heimþráin hann fyrr en nokkurn
mann annan, sem ég þekkti til.
Hér vildi hann vera. Hér vann
hann af áhuga mjög mikilvægt
starf á vettvangi tónlistarinnar, og
átti drjúgan þátt i viðgangi henn-
ar á síðustu áratugum. Þess er
minnzt og það er þakkað, þegar
hann í dag er lagður til hinztu
hvíldar.
Nú skilja leiðir. Mér hefur
reynzt erfitt að kveðja kæran vin,
og því eru þessi fáu og fátæklegu
orð eins og lauffok í stað þess
sveigs, sem ég vildi að síðustu
binda honum.
Guffmundur Jónsson.
☆
Á HLJÓÐLÁTRI morgunstund
barst sú fregn, að Fritz Weisshap-
pel væri látinn, eftir harða bar-
áttu um nokkurt skeið við mann-
inn með Ijáinn. Það var mikil
sorgarfregn. ísland missti ágætan
Fritz Weisshappel
son, eiginkona ágætan mann og
börn ágætan föður.
Það munu vera um 36 ár, síðan
ungur maður kvaddi foreldra sína
í Vínarborg og hélt til íslands.
Hann hafði þá verið ráðinn um
nokkurn tírna til hljómleikahalds
í Reykjavík. Það síðasta, sem for-
eldrarnir minntu hinn unga
glæsilega son sinn á, var að reyna
að halda út tímann, sem hann
væri ráðinn þarna norður á ís-
landi. Hinn ungi Vínarbúi gerði
meira en það. Hann settist að á
íslandi og gerðist íslendingur, svo
góður íslendingur, að öll þjóðin
hefur verið stolt af honum og tek-
ur nú innilegan þátt í djúpri sorg
eiginkonu og barna.
Störf Fritz Weisshappel eru
flestum kunn. Hann var undirleik-
ari fjölda kóra og einsöngvara,
píanóleikari Ríkisútvarpsins um
fjölda ára og nú síðustu árin fram
kvæmdastjóri Sinfóníuhljómsveit
ar íslands ásamt ýmsu fleiru. Ö)1
þessi störf rækti hann af einstakrl
kostgæfni. Voru þau störf í góð-
um höndum, sem hann tók að sér.
Karlakór Reykjavíkur, söng-
stjórar hans og félagar, yngri sem
eldri; kveðja liann nú með sörg í
hjarta. Þeir sakna ágætis lista-
manns, félaga og vinar. Þeir kon-
sertar, sem Fritz Weisshappel hef-
ur tekið þátt í með karlakórnum
innlands og utan, skiota hundr-
uðum. Hann var kórnum hin
styrka stoð, sem aldrei brást. Fé-
lögum hans var hann til mikillar
fyrirmyndar sem einstakt glæsi-
menni og ljúfmenni. Hann sparaðl
hvorki tíma né erfiði, ef það mætti
verða íslandi til nokkurs sóma.
Kæri vinur, þegar ég nú kveíJ
þig með trega í hjarta og þakk-
Iæti fyrir ágæta kynningu, vil ég
sérstaklega þakka þér fýrir þá
undraheima, sem þú eitt sinn opn-
aðir mér. Sú leið, sem þú vísaðir
mér á, mun eflaust eiga eftir aíi
verða mér til góðs. Sú leið mun mt
eflaust lýsa þína vegi.
Fritz Weisshappel var kvæntur
Helgu Weisshappel, listmálara,
dóttur Benedikts Waage, fyrrver-
andi forseta ÍSÍ, og Elísabetar Ein-
arsdóttur. Hún var honum ljós ög
Framh. á 10 síðt>
Frá Vöruhappdrætti S.Í.B.S.
Sögur til
næsfa hæjar
Flokkur starfsmanna í stofnun
einni í Reykjavík keypti 45 miða
í Vöruhappdrætti SÍBS. Ekki
voru númer þessi í röð, heldui-
dreifð um tvo tugi þúsunda. A
einu einasta ári gáfu þessir 45
miðar vinninga að fjárhæð sam-
tals 1.010.000.00 krónur. Þetta
mannalaun í
voru tveir vinningar á hálfa mill
jón hvor og einn á 10 þúsund.
Ekki bar á öðru en blessunin eirt
fylgdi þessum skyndilega fengnn
í Svíþjóð er nú á döfinni at-
hyglisvert nýmæli varðandi lista-
mannalaun. Svíar veiia árlega
nokkurt fé á fjárlögum til styrkt-
ar listamönnum. Á gildandi fjár-
lögum eru veittar í þessu skyni
1,2 millj. sænskra króna, en
mennamáíaráðherrann liefur lagt
til, að á næscu fjárlögum verði
í járveitingin hækkuð upp í 2
millj. sænskra króna. Svarar þetta
til um það bil 13.5 millj ísl. króna.
En þegar það er haft í huga, að
Svíar eru því sem næst fjörutiu
sinnum fjöimennari en íslending
ar, jafngildir þecta því, að hér
væri varið um 400.000 íslenzkra
króna til listamannalauna. Á fjár-
lögum yfirstandandi árs eru hins
vegar veittar 3 millj. kr. til lista-
mannalauna eða 7-8 sinnum
hærri upphæð. Sýnir þetta Ijós-
lega, að íslendingar gera vel við
listamenn sína að tiitölu, og er
vel, að svo sé. Á undanfömum
árum hefur stuðningur við ís-
Jenzka listamenn verið aukinn
mjög verulega. Fyrir 10 árum nam
fjárveitingin til listamannalauna
630.000 kr., fyrir 5 árum nam
hún 1.3 millj. kr. Og nú á þessu
ári nemur hún, svo sem
fyrr segir 3 miilj kr. Eru menn von
andi sammála um, að hér sé um
nauðsynlegan og myndarlegan
stuðning að ræða. Hift sýníst
mönnum eflaust sittlivað um,
hvort háttur sá, sem hafður hef
ur verið á úthlutun listamanna-
launann#, og reglur þær, isem
fylgt hefur verið í því sambandi, i
séu eins heppilegar og verið gæti.
En um það atriði er rætt og deil
víðar en á íslandi. Einmitt í þessu
efni er nú á döfinni í Svíþjóð ný-
mæli, sem er athyglisvert.
Menntamálaráðherra Svía hef-
ur farið fram á nýja fjárveitingu
til listamannalauna, 300.0dt)
sænskar krónur. Er henni ætlað
það hlutverk, að hækka 25 lista-
mannastyrki á ári upp í föst ævi-
löng árslaun, að upphæð 24.000
sænskar krónur á ári. Er þó górt
nemur, fá þeir ekkert frá ríkinu.
En það, sem á vantar, að tekjur
þeirra nái 24.000 sænskum kr.
á ári, á ríkið að greiða 25 fremstu
listamönnum Svía samkvæmt þess
um tillögum.
Þessi hugmynd hefur vakið
talsvei'ða athygli í Svíþjóð, og cru
ekki allir á einu máli um hana.
Höfuðrökin fyrir henni eru þau,
að með þessu móti séu viðurkennd
ustu listamönnum Svía tryggð
góð föst árslaun til æviloka, þann
ig að fjárhagsáhyggjum sé af
eftir •
Gyifa P. Gíslason
ráð fyrir því, að einkatekjur lista
mannsins dragist frá þessari upp-
hæð, þannig að hann fengi frá rik
inu aðeins mismun einkatekna
sinna og föstu ríkislaunanna. Yrði
hér þá um eins konar launatrygg-
ingu að ræða. Þeir listamenn, sem
fengju slík árslaun, hefðu þá í
rauninni fengið tryggingu fyrir
24.000 sænskra króna eða um
það bil 200.000 ísl. kr. árslaun
um til æviloka. Ef þeir hætta að
afla sér tekna sjúlfir, fá þeir alla
upphæðina frá ríkinu. Ef þeir
hafa sjálfir méiri tekjur en þessu
þeim létt. Þeir verði því óháðir
í starfi sínu og þurfi ekki fram-
ar að hugsa um að afla sér fjár
með vinnu sinni. Ef þeir kjósa að
vinna að verkefnum, sem gefa
ekkert í aðra hönd í bráð eða
lengd, þá sé það þeim kleift. Með
sliku móti gætu orðið til lista-
verk, sem aldrei yrðu til að öðrum
kosti. Þá er og á það bent, að við-
urkenndur listamaður eigi ekki
að þurfa að hafa áhyggjur af af-
komu sinni. Hann á að geta hætt
að vinna og hvílt sig um skeið,
ef honum sýnist svo. Hann hafi í
raun og veru þegar skilað ævi-
starfi, sem réttlæci laun af hálfu
samféiagsins til æviloka. Hins veg
ar segja formælendur hugmyndar
innar, að ástæðulaust sé, að ríkis-
valdið launi þá listamenn, sem
hafi mjög háar tekjur af verkum
sínum. Meðan listamaðurinn njóti
slíkra tekna, þurfi hann ekki á
stuðningi ríkisvaldsins að halda.
Aðalatriðið sé, að hann eigi
stuðninginn vísan, ef tekjurnar
bregðast eða hann kæri sig ekki
um að afia þeirra. Þá komi rík-
islaunin til skjalanna.
Sumir andmælendur hugmvnd-
arinnar segja, að óeðlilegt sé að
tryggja listamönnum, fremur on
öðrum mönnum, föst. ríkislaun
til æviloka, án hiiðsjónar af því
starfi, sem innt er af hendi. Aðrir
andmælendur gagr((.'ýna einkum
þann þátt hugmyndarinnar að
draga eigin tekjur listamannsins
frá ríkislaununum. Annað hvort
eigi listamaðurinn ríkislaunin
skilið eða ekki. Eigin tekjur hans
komi stuðningi ríkisvaldsins ekki
við.
Þannig eru ýmsar hliðar til á
þessu máli eins og fleirum. Verð
ur fróðlegt að fylgjast með því,
hvernig þessari hugmynd reiðir
af í Svíþjóð, en hún er vissulega
þess verð, að henni sé gaumur gef
inn hér á landi í umræðum um
það, livaða reglum sé réttast að
beita við úthiutun þeirrar fjár-
hæðar, sem Alþingi veitir til
listamannalauria.
fjármunum.
Nú er það svo að margir kjósa
að kaupa miða í röð til þess á&
ílýta fyrir yfiriiti í langri vinn-
ingaskrá og því má geta þess að
onn fást miðar i röð í nokkrum.
umboðum happdræ.ttis SÍBS.
Ungum manni, búsettum í
þorpi út.i á landi tók að leiðasfc
bið eftir ,þeim stóra‘ í happdrætt
inu eða að minnsta kosti sæmile^
um glaðningi. Að morgni útdrátfcc-
ardags hitti hann umboðsmaim
Vöruhappdrættisins að máli og"
sagðist ekki mundu hirða um að*
endurnýja framai'. Þessi miöi var,
um hádegið, lagður i póst og senct
ur skrifstofti happdrættisins í
Reykjavík. Um kvöldið heyrði
þessi ungi maður, um útvarpið,
að númer hans hefði hlotið næsfc
hæsta vinninginn..
Ekki er kunnugt hversu lengi
hann nagaði sig i handarbakiðí
en miðann sinn keypti hann aít-
ur í næsta flokki__Furðusögur-
um happdrætti eru margar og
sem betur fer flestar ánægjuleg:
ar.
Dregiff vcrður í 2. fl. Vöruhapiv
drættis S.Í.B.S, á miðvikudaginn.
Enn fást miðar keyptir i nokki-
um umboðum.
Mft
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 1. febr. 1964 JT