Alþýðublaðið - 28.06.1964, Blaðsíða 10

gséfSaepM’prr
Hinn afdrifaríki mánuður
(Framhald af 7. síðo).
rússneski sendih. niður en hann
þjáðist af hjartsjúkdómi. Fyrst
varð hann sótrauður í andliti,
siðan náfölur. Giesl þreif ótta-
sleginn til bjöllunnar, hringdi
henni og lét senda eftir lækni.
En það var um seinan. Lækn-
irinn, sem flýtti sér sem mest
hann mátti til sendiráðsins, gat
aðeins staðfest andlátið. Og ekki
lelð á löngu þar til eftirfarandi
orðrómur komst á kreik í Bel-
grad: Austurríski sendiherrann
hefur komið rússneska sendiherr-
anum fyrir kattarnef.
Stærri atburðir.
Þessi atburður hverfur þó í
skugga annarra og stærri við-
burða. í Vín voru samdir úrslita
' kostir á hendur Serbum. Sendi-
■ herra Austurríkis-Ungverjalands
' í Þýzkalandi, Szöyén greifi, af-
; henti Vilhjálmi keisara bréf frá
Franz Jósef keisara í Potsdam:
l „Tilræði það, sem sýnt hefur
•jVerið vesalings frænda mínum, er
íbtín afleiðing þess undirróðurs,
seoi russneskir og serbneskir fylg-
ismenn slavnesku sameiningar-
stgfnunnar reka, og hefur það
eina markmið, að veikja Þrívelda-
bandalagið og eyða ríki mínu. ..
Það er til einskis að hugsa frekar
,um að jafna þann ágreining, sem
ríkir milli okkar og Serba, — og
friðarstefna allra konunga og
keisara álfunnar er í hættu, fái
iþessi gróðrarstía glæpsamlggs
undirróðurs að dafna áfram ó-
fefsað í Belgrad ...“
[• Vilhjálmur keisari svaraði
eamdægurs:
i j.Afstaða Rússlands verður
jjándsamleg, hvernig sem fram
yíndur. .. Ef til styrjaldar kem-
milli Austurríkis-Ungverja-
jtands og Rússlands, þá geta menn
i Ivín verið sannfærðir um, að
ÍÞ«zkaland mun af venjulegri
tryggð við bandalagið standa við
hlíð keisararíkisins.....”
Enn höfðu úrslitakostirnir ekki
afhentir Serbum.
Ungverski forsætisráðherrann,
István Tisza greifi, er ekki sam-
mála stefnu ráðamanna í Vín. —
Ungverski greifinn, hugvitssam-
asti gáfumaður keisararíkisins,
lætur atburðina ekki hafa áhrif á
sig.
Hann varar sífellt við árás á
Serbíu og reynir að leysa málið
eftir diplómatiskum leiðum. Svar
Krobatins hermálaráðherra er
stutt og laggott:
— Stjórnmálasigur er einskis
virði.
Það var sannkölluð kaldhæðni
prlaganna að hryðjuverkamenn
úr hópi kómmúnista Bela Kuns
myrtu István Tisza greifa í skraut-
hýsi hans í Búdapest fimm árum
seinna. Þeir héldu því fram, að
hann hefði átt sökina á 1 því, að
styrjöldin brauzt út.
En enn var ekki svo langt
komið. Hinir afdrifaríku úrslita-
kostir höfðu enn ekki verið af-
hentir, en um margt var vitað
eftir diplómatiskum leiðum, m. a.
í St. Pétursborg. Þróun mála
vekur hvarvetna ugg, m. a. á
Norðurlöndum.
„Deutsche Tagezeitung” í
Stokkhólmi sagði:
„Eins og vænta mátti, hefur
það valdiö alvarlegum áhyggjum
á Norðurlöndum, áð ástandið í
stjórnmálum Evrópu hefur skyndi
lega versnað. Ef Norðursjór og
Eystrasalt verða vígvellir, þá
mundu Norðurlönd einnig drag-
ast inn i þessa atburði, af frjáls-
um vilja eða gegn vilja sínum,
svo að ekki sé minnzt á Dan-
mörku, sem liggur rétt við' sigl-
ingaleiðirnar milli Norðursjávar
og Eystrasalts og hefur mjög
slæm samskipti við Þýzkaland og
getur þetta haft afdrifaríka þýð-
ingu fyrir landið sjálft í Evrópu-
styrjöld.”
★ Úrslitakostimir.
Síðan voru úrslitakostirnir af-
hentir 23. júlí 1914. Þetta voru
harðir úrslitakostir.
í orðsendingunni sagði, að fram
hefði komið í játningum ódæðis-,
mannsins, er sýndi erkihertogaii-
um og konu hans banatilræði, að'
morðinginn hefði fengið vopn og
sprengjur hjá serbneskum liðs-
foringjum og embættismönnumf
að serbnesk samtök á landamær- ,
unum, sem hefðu sig mikið 4
frammi, hefðu séð um að flytjq •?nei® vissum fresti.
glæpamenhina og koma vopnuii-
um áleiðis. Þess var krafizt í orðr
sendingunni, að serbneska stjórn
in sku’dbyndi sig til að bæla nið-
Serbía tók úrslitakostina ekki
Sih greina.
m
ur hinn glæpsamlega áróður með Snánuði eftir morð ríkisarfahjón
„Þessa úrslitakosti getur eng-
in ríkisstjórn tekið til gi-eina,”
sagði hann við utanríkisráðherr-
.qrm ausiurríska, Berchtold greifa.
— Afsakið, yðar hágöfgi sagði
Berchtold kurteislega og leið-
jrétti kanzlarann. Þetta eru ekki
jirslitakostir heldur orðsending
Hinn 28. júlí 1914
einum
;anna, sagði Austurríki-Ungverja-
and Serbíu stríð á hendur. Hol-
land, Belgía og Frakkland treystu
varnir sínar á landamærunum
með herútboði. Hinn 30. júlí var
haldínn mótmælafundur fyrir ut-
an þýzka sendiráðið í Kaupmanna
höfn. Hinn 31. júlí lýsti danska
stjórnin yfir hlutleysi í styrjöld
Austurríkis-Ungverjalands og
Serbíu. Sama dag var franski
jafnaðarmannaforinginn Jean
Jaurés ráðinn af dögum í Par-
ís. Þýzkaland hervæðist. Rúss-
land hervæðist. Enski flotinn her
væðist......
1. ágúst 1914 lýsti Ítalía ýfir
hlutleysi. Þýzkaland segir Rúss-
landi stríð á hendur.
★ England bætist við.
Enn er stríðið aðeins bundið
við Austurríki-Ungverjaland, —
öllum tiltækilegum ráðum, — og
gefa út viðeigandi yfirlýsingu,
sem birtast mundi í hinu opin,r
bera málgagni og í dagskipan tll
hermanna.
Ennfremur var þess krafizt í
orðsendingunni, að „Narodná
odbrana” (Svarta höndin) yrði
tafarlaust leyst upp, að liðsfór-
ingjum þeim, sem gerzt hefðu
sekir um áróður gegn AustUV-
ríki, yrði vikið úr embætti, áð
fulltrúar austurrísk-ungversku
ríkisstjórnarinnar tækju þátt'í
því að brjóta á bak aftur hreýf-
ingu þá í Síberiu, sem væri sek um
yfirgang á landamærum Austur-
rikis-Ungverjalands, að fyrir-
skipuð yrði réttarrannsókn í máil
þeirra manna, sem þátt tóku í
samsærinu 28. júní og austurrísk-
ungverskir fulltrúar tækju þátt
í þessari rannsókn, að fólk, sem
viðriðið væri samsærið, yrfii j Þýzkaland, Serbíu og Rússland.
handtekið, að gerðar yrðu ráðstaf-
anir gegn smygli vopna ,‘og-
sprengja, að vissu fólki í landa-
mæralögreglunni yrði strangiéga;
refsað og veittar yrðu upplýsing-
ar um ummæli, sem háttsettíf
serbneskir embættismenn hefðu
látið falla um tilræðið.....? ■;/'
Og strax daginn eftir komu:
viðbrögð Rússa í ljós:
„Keisarastjórnin, sem hefuf
miklar áhyggjur af hinum óvænfu
(sic!) atburðum og úrslitakostumf
þeim, sem Austurríki-Ungverja-
land hefur sett Serbíu, fylgist af.
eftirtekt með framvindunni f
deilu Serba og Austurríkismanriá,
en þá deilu geta Rússar ekki lát-
ið sig engu varða.“
★ Skriðan fellur.
Þetta var byrjunin, fyrsta merjki,
þess, að deila Austurríkis og Ser-
bíu gæti þróazt í Eyyópustyrjöld^
Skjóta verður þó því inn í, áð
allir þessir atburðir gerðust fýrq
ir 50 árum, þegar diplómatískar,
pólitískar og ekki sízt siðferði-
legar hugmyndir voru öðru vfsi
en í dag. Hve barðir þessir úr-
slitakostir gegn Serbum voru, má
gera sér í hugarlund með því að
hugleiða, hvað gerast mundi ef
annar valdamesti maður Sovét-
ríkjanna og kopa hans væru myrt
í litlu grannríkL Keisararíkið
Austurríki-Ungverjaland var þá
stórveldi.
Enski utanríkisráðherrann, Sir
Edward Grey, reyndi að miðla
málum. Englendingar höfðu alls
engan áhuga á þessari deilu, og
höfðu ekki mikla samúð með
Serbum.
Jafnvel þýzki kanzlarinn, Beth-
mann-Hollweg, reyndi að „leið-
rétta” úrslitakostina.
Voldugasta stórveldi álfunnar,
England, vildi halda sér langt
utan við þessa styrjöld.
En Sir Edward Grey sagði
þýzka sendiherranum í London:
„Ástandið hríðversnar með degi
hverjum. Ráðamenn í Vín eru ekki
viðmælandi. Við höfum ræðzt við
af vjnsemd eins og ávallt áður, með
an þér hafið dvalizt hér. En ég vil
ekki vekja með yður tálvonir. Með
an deilan takmarkast við Austur-
ríki og Rússland getum við haldið
okkur utan við. En ef Þýzkaland
Og Frakkland dragast inn í átökin,
þá verður England að geta tekið
skjótar ákvarðanir“.
í Belgiu eru menn elnnig enn í
vafa. Þýzki sendiherrann fullviss-
ar Belga um, að ef til styrjaldar
komi við Frakka og Belgíu gætir
hlutleysis, verði Eelgum veittur
landaauki á kostnað Frakka.
En belgísku ráðherrarnir segja
einróma nei. Þegar sömu nótt til-
kynnir þýzki sendiherrann belg-
ísku stjórninni:
„Franskir flugmenn hafa varp-
að sprengjum, riddaralið hefur far
ið yfir landamærin, án nokkurrar
striðsyf irlýsingar! “
„Hvar vildi þetta til, yðar há-
göfgi?“
„í Þýzkalandi, hr. barón!"
„Þá skil ég ekki, hvers vegna
þér ómakið yður hingað um hánótt
til að skýra frá þessu einmitt í
Briissel”.
„Því að þér getið dregið þá álykt
un af þessu broti á þjóðarrétti, að
Frakkar munu einnig gera aðrar
svipaðar árásir".
Friðinum var enn hægt að
bjarga þessa nótt. Enginn gat það
eða var reiðubúinn til þess.
★ Húnabréfið.
Hinn 3. ágúst segir Þýzkaland
Frakklandi stríð á hendur. Vil-
hjáhnur keisari birtir hið fræga
„Húnabréf“ sitt, en' því nafni var
bréfið kallað eftir Húnakonungin-
um Attila, sem réðist á Evrópu
sem „refsivöndur guðanna“.
í „Húnabréfinu* segir:
„Hjarta mínu blæðir, en öllu
verður að eyða með báli og brandi.
Karla, konur, börn og öldimga
verður að brytja niður, hvorki tré
né hús mega standa eftir. IVIeð
þessum hryðjuverkum, sem ein
megna að brjóta úrkynjaða þjóð
eins og Frakka á bak aftur, mun
styrjöldinni Ijúka áður en tveir
mánuðir eru liðnir, en léti ég
mannúðleg sjónarmiö ráða, gæti
liún stáðið í mörg ár . . . “
Ilann sagði hermönnum sínum:
„Þið komið aftur heim áður en
laufin fa!la“.
En þeir komu ekki hehn.
Tíu milljónir manna af öðru
þjóðerni komu' heldur ekki heiin
(í heimsstyrjöldinni síðari voru
það 36 milljónir). Stríðið breidd-
ist út eins og eldur I sinu. 33 ríki
drógust inn í styrjöldina (í siðari
heimsstyr jöldinni 72). 14 lönd urðu
vígvellir (í seinni heimsstyrjöld-
inni 40). 74 milljónir manna börð-
ust (í heimsstyrjöldinni síðari 110
milljónir), Bein hernaðarútgjöld
námu 208 milljörðnm dollara (í
heimsstyrjöldinni síðari 1384 millj
örðum dollara).
Rússland zarsins féll fyrst 1917.
Árið 1918 lagði Austurríki—Ung-
verjaland og að lokum Þýzkaland
niður vopnin. í þessari styrjöld
sigraði engin'n fremur en í öðrum
styrjöldum.
Affieins fáeinum árum eftir undir
ritun friffarsamninganna skaut smá
vaxinn, sóðalegur maffiur upp koll-
inum á gistingastaffi í Vín og hélt
Iangar ræffiur og aflaði sér þar
meff engra sérstakra vinsælda
meffal syf jaffira, gesta hússins. Hann
hét Adolf Hitlcr.
Austurrísk-ungverska keisara-
ríkið hrundi til grunna. Þe'ta
stóra ríki, sem myndað hafði stór
kostlega efnahagslega heild, var
bútaffi niður í lítil þjóðríki, sem
gátu ekki staðið á eigin fótum,
hvorki efnahagslega né siðferði-
lega.
Gramur skrifaði Winston Chur-
chill forsætisráðherra 8. apríi 1945
utanríkisráðherra sínum um heims
styrjöídina síðari:
„Við hefðum aldrei fengið
þessa styrjöld yfir okkur, ef við
hefðum ekki fyrir bandarísk álirif
og áhrif nútímans hralcið Habsborg
arana frá Austurríki og Ungverja
landi . . . Meff því að skapa þessi
fómarúm veittum viö Hitlers-
ófreskjnnni tækifæri tij aff flytjast
úr göturæsinu í auðu hásætin ...“
Pússningarsandur
Heimkeyrður pússningarsandur
og vikursandu*- sietaður eða
ísigtaður við húsdvrnar eða
kominn upp á hvaða hæð sem
er, eftir óskum kannenda.
SANDSAIvAN við EHiðavog s.f.
Sími 41920
10 28. júní 1964 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ
/