BFÖ-blaðið - 01.03.1967, Qupperneq 9

stað í bíl, hleðst hann hreyfiorku eins
og hið fallandi lóð. Munurinn er bara
sá, að hreyfiorka bíls getur orðið geysi-
lega mikil. Fólksbíll, 1000 kg. að
þyngd, sem ekur með 100 km/t hraða,
hleðst um 40.000 sinnum meiri hreyfi-
orku en lóðið, sem við minnmmst á.
Væri þessi hreyfiorka tæmd á svo til
einu augnabliki, t.d. með því að aka
á klett, stórt tré o.s.frv., yiðu afleiðing-
arnar hræðilegar.
„Lifandi kraftur" bíls, hreyfiorkan
er komin undir þunga hans, en þó að-
allega undir hraða þeim, sem hann er
á. Hreyfiorkan eykst með kvaðratinu á
hraðann. Hún er þess vegna ekki helm-
ingi meiri við 100 km/t hraða en við
50 km/t hraða, heldur fjórum sinnum
meiri. Hún er ekki þrisvar sinnum
meiri við 90 km/t hraða en við 30
km/t hraða, heldur níu sinnum meiri.
Hún fimmfaldast ekki við fimmfaldan
hraða, heldur tuttugu og fimmfaldast
o.s.frv. Þetta er skýringin á hinum
voðalega slysum við mikinn ökuhraða.
Ef við höfum veitt bílnum okkar
mikla hreyfiorku, þá erum við rtrax
komin í vanda. Við gemm ekki stanz-
að fyrr en hreyfiorkan er tæmd til
síðasta kílógramm-meters. Vanalega
gerist þetta þannig, að hreyfiorkan
breytist í hita í hemlum, börðum og
vegi. En þetta tekur sinn tíma og því
lengri, því hraðar sem ekið er. Sé
þessi tími lengri en sá tími, sem við
höfum til að forða slysi, skeður það.
Óheppni? Sjaldan, heldur afleiðing
tangrar ökumennsku.
Það er ekki aðeins bíllinn, sem er
hlaðinn hreyfiorku, lifandi krafti. Mað-
ur, 80 kg. þungur, sem ekur með 100
km/t hraða, er hlaðinn lifandi krafti,
sem 3.200 meiri en lóðið, sem minnst
var á. Með þessu afli þeydst hann í
framrúðu, stýrishjól eða mælaborð,
ef hreyfiorkan tæmist á svo til einu
augnabliki.
Hreyfiorka bíls lýsir sér einkum á
tvennan hátt. Annars vegar vinnur hún
að því að halda bíl á sama hraða, hins
vegar að því að bíllinn renni beint á-
fram. Hið fyrra getum við haft á.'arif
á með benzíngjöf og hemlum, hið
síðara með stýrinu. Þó dugar þetta á
stundum ekki til þess að ráða við nátt-
úrulögmálin. Ýmislegt hefur áhrif
á hinn lifandi kraft, brekka upp,
brekka niður, vindur (loftmótstaða),
núningsmótstaða o.fl. Þetta kannast
ökumenn við.
Mikill lifandi kraftur gerir stjórn-
ina erfiða. Á litlum hraða er svo auð-
velt að stýra. Annað kemur í ljós við
mikinn hraða, allt þar til svo er kom-
ið að bíllinn virðist vera stýrislaus.
Hinn lifandi kraftur verkar í
þyngdardepli bílsins. Verði núnings-
mótstaða hjólanna engin, keyrir hann
þyngdardepilinn beint áfram. Bíllinn
snýst þá oft um línu, sem hugsast dreg-
in lóðrétt gegnum þennan depil.
Ameríkanar segja: „Þegar þú ert
kominn á 90 mílna hraða, þá ekur þú
ekki lengur bíl, heldur er það bíllinn,
sem ekur þér." Þetta er vafalaust rétt.
Of mikil hreyfiorka bíls er mjög hætt-
ulegur „farþegi", sem getur tekið
stjórnina alveg af ökumanninum.
Miðflóttaaflið.
Hinn lifandi kraftur knýr bíl beint
áfram. Væri ekki hægt að hafa áhrif
á þetta lögmál, væri ekki hægt að aka.
Hugsum okkur beygju. Við verðum að
geta haft áhrif á bílinn, annars færum
bfö-blaðið
9