Vestri - 17.06.1905, Qupperneq 2
130
33- tbl.
V E S T R I.
um kennsluáhöld, er yfirstjórnin
heimtar.
3. að hver kennari skólans sje
ráðinn af skólanefr.d með hæfi-
legum uppsagnarfresti af beggja
hálfu — með skriflegum samn-
ingi, og hafi aðal-kennarinn að
minnsta kosti 18 króna laun fyrir
hverja viku, er hann kennir, og
aðstoðarkennari eigi minna enn
12 kr. um vikuna, er þeir kpnna
4—5 stundir á dag.
Styrknum úthlutað eptir tölu
barna og lengd námstímans.
Fleimavistarskóla veitist styrk-
ur úr landsjóði eptir sömu reglum
og öðrum föstum barnaskólum,
ef hann fullnægir ýmsum skilyrð-
um, svo sem:
1. að yfirstjórn lýðskólanna hafi
samþykkt skólastað, tilhögun
skólahússins og stærð og tak-
mörk skólabjeraðsins.
2. að yfirstjórnin samþykki reglu-
gerð skólans.
3. að aðal-kennari skólans hafi
að minnsta kosti 25 kr. laun,
fyrir hverja viku, er hann kennir.
auk húsnæðis ljóss og hita, ef
ekki færri börn enn 30 njóta
tilsagnar í skólanum í senn, en
að því skapi minni laun, sem
nemendur eru færri, þó aldrei
minni enn 18 kr.
V. kafli.
I hreppi hverjum og kaupstað
skal vera skólanefnd, og sitja í
henni 5 menn. Kennarinn sjálf-
kjörinn í nefndina, þar sem fastur
lýðskóli er í hreppnum.
Ætlunarverk skólanefndarinnar
er, að. sjá um, að menntun barna
í hreppi hennar, eða kaupstað;
nái því takmarki sem lög þess'
ákveða. Hún annast um að
kennsluherbergin sjeu sæmileg og
velur kennslustaði. Hún útvegar
kennara, og skulu þeir sem hafa
kennarapróf, jafnaðarlega ganga
fyrir öðrum. Hún hefir umsjón
með prófunum. Hún sjer um
byggingu skólahúsa eptir upp-
drætti, er yfirstjúrnin hefir sam-
þykkt, og um útvegun kennslu-
áhalda; semur og undirritar beiðni
um styrk úr landsjóði o. s. frv.
Yfirstjórn lýðskólanna setur
nánari ákvæði um skyldur og störf
skólanefnda.
VI. kafli.
Yfirstjórn lýðskólanna og um-
sjón hefir stjórnarráð íslands. —
Umsjónarmann skipar ráðherra
íslands stjórnarráðinu til aðstoðar
með 2,500 kr. árslaunum.
VII. kafli.
Með lögum þessum eru úr gildi
numin: konungsbrjef 2. júlí 1790
og lög 9. jan. 1880 um uppfræð.
ingu barna í skrift og reíkningi.
Lög þessi öðlast gildi 1. okt-
1906.
Þetta eru þá helztu atriði frum-
varpsins; en ýmsum smærri fyrir-
mælum er hjer sleppt, þeim er
minna varða, til að spara rúm.
Eins og hver maður sjer, er hjer
eigi um all-litla framför að ræða
frá því sern nú er, og má þb svo
að orði kveða, að aðal-mergur
frumvarpsins sje að setja lög-
skipuð fyrirmæli um þá kennslu
sem nú fer fram víða á landinu,
og iryggja það, að það fje, sem
veitt er til lýðtræðslu, komi að
betri notum. Má til þess telja
meðal annars það, að eptirlitið
verður tryggara, kennslutími fyrir
hvert barn, er farkennslu nýtur,
lengri,/Og fyrirkomulag umferðar-
kennslunnar, yfir höfuð að talu,
betra.
Aðal-nýmœlin eru; x) meiri
kröfur úl unglinga-menntunar;
2) fræðslu-skyldan til 10. árs, lögð
á heröar foreldrum og vanda
mönnum barnanna; 8) lögboðin
fræðslu-skylda — (þó með tak-
mörkum) — barna frá 10.—14.
árs; 4)ráðgerðir heimavistarskólar
með vissum skilyrðum; 5) heppi-
legri ráðning kennara og bætt
kjör þeirra; 6) skipun skólanefnda
í hverjum hreppi til eptirlits og
umsjónar með kennslunni; 7) skip-
aður kennslu-umsjónarmaður til
aðstoðar yfirstjórn lýðkennslunar;
8) nauðrynleg ákvæði um kennslu-
áhöld og skólahús.
1. Meiri kröfur lil unglinga-
mennlunar var engin vanþörf að
gera. Svo hagar til hjer á landi,
að allur þorri manna verður að
búa að þeirri bókfræðslu alla æfi,
sem hann hefir hlotið um 14 ára.
aldur. Líeiri fjarstæða hefir því
ekki verið sögð í þessu máli enn
sú, að barnamenntunina megi
að ósekju slá slöku við, bara ef
sjeð verði fyrir nægilegri sjer-
menntun. Þeir, sem halda slíku
fram, sýnast ekki einu sinni geta
skilið það, að sjermenntun öll
verður að byggjast á aimennri
menntun. Frumvarp það, er hjer
ræðir um, stefnir með rjettu að
fcar/KZ-fræðslunni. Hún er sá
grundvöllur sem fyrst þurfti að
leggja. - Sú hugsun hefir verið
töluvert algeng hjer á landi, að
sá unglingur sje talsvert >mennt-
aður,« sem kunni að skrifa og
reikna svo lítið. Til skamms tíma
hafa sumir >lærðu< mennirnir
haldið því fram, að >alþýðan«
þurfi ekki á annari menntun að
halda; þegar hún sje læs og skrif-
andi, geti hún aflað sjer frekari
menntunar sjálf, beztu kennararnir
sjeu bækurnar o. s. frv. En sú
speki! — Vitanlega hafa árlega
verið fermd börn seinustu 25 ár,
sem hvorki hafa verið læs, skrif-
andi nje reiknandi; að minnsta
kosti ekki svo læs, að þau gætu
haft nokkur veruleg not bóka.
En svo lagaða lýðmenntun vilja
menn nú ekki lengur láta sjer
nægja. Frumvarpið setur markið
hærra, og kemur þar til móts við
vilja og tilfinning landsmanna,
og bersýnilega þörfþjóðarinnar.
2. Þáð sýnist í alla staði eðli-
legt, að heimilin annist kennslu
barna til 10. árs. Þeim á ekki
að vera það of vaxið; sízt þegar
stundir líða. i feimilis-fræðslan
er holl og nótadrjúg, þar sem
hún er í nokkru lagi; en um það
hefir verið kv .rtað, að úr heníii
hafi heldur dregið síðari árin,
einkum síðan farkennslan fór að
tíðkast. Þetta er illa farið, og
stefnir frv. að því að halda heim-
ilunum til þess að rækj i börnin
betur á eigin hönd. (Framh.)
Þingio og sjávarútvegurinn.
Aðal-atvinnugreinar íslendinga
má áreiðanlega telja tvær, land
búnað og fiskiveiðar.
Vitatekuld er það, að all-mikill
hluti þjóðarinnar hefir atvinnu af
ýmsum öðtum atvinnugreinum, en
þessar tvésr atvinnugreinar eru
hyrningasteinarnir undír allri þjóð-
fjelags-byggingunni. A þeim fivíl
ir aðal-gjaldhyrðin og á þeim eru
allar aðrar atvinnugreinar byggðár
að meiru eða minna leyti.
Fað segir sig því sjálft,. að það
er skylda þjóðfjelagsins gagnvart
sjálfu sjer, framtíð sinni og framför
að hlúa að þeim á alla lund. Með
vexti þeirra, velmegun og gengi
þróast og vaxa allar a.ðrar atvinnu-
greinar sem á þeim eru byggðar,
Petta hefir og veiið gert með
aðra þessa atvinnugrein. landbúu-
aðinn, én því miður ekki með sjáv-
arútveginn.
Er það þá af því, að laudbún
aðurinn sje þeim mun meira árið-
andi, a.ffarasælli og afðsamai'i en
sjávarútveguriun, sem þingið hefir
gert hann að óskabarni sínu?
Ekki get jeg álitið það, og til
þess eru dæmin deginum Ijósari;
sjávarútvegur eykst ár frá án þrátt
fyrir alla örðugleika meðan land-
búnaðinum hnignar, eða aðminnsta
kosti tekur mjög' seinfara framför.
á móts við.yilit sem til hans er lagt.
Bændurnir taka sig upp og flytja
af bújörðunum til sjóþorpa og kaup-
túna, til þess annað tveggja að
stunda sjó eða daglaunavinnu við
fiskþurkun -og aðra atvinnu sem
a.f sjávarútveginum leiðir.
Og unga fólkið og upprennandi
þyrpist að sama skapi enníremur
til sjóarins, af því þar finnst því
meiri von í aðra hönd — betur
borgað erfiði og átvinnugreinin arð-
vænlegri.
Yfir höfuð að tala, allir virðast
hafa, opin augu fyrir því að ísland
á gullnárau í sjónum og keppa
að því að nota hana sem bezt,
fieina — þingið. Það virðist varla
taka eptir þeirri atvinnugrein.
Flettum upp alþ.t. 1903 C. bls.
877 í fjárlögunum; öll sú blaðsíða
er um styrkveitingar til landbún-
aðarins. Á þessari einu blaðsíðu
eru veittar 178,400 kr. fyrra árið
og 103,900 kr. síðara árið, eða
samtals 282,300 kr. Það er lagleg
upphæð, ef henni v#ri vel varið.
En hvað fær svo sjávarútvegurinn
í þess stað.
Fað er hægt að týna það upp:
' Til stýrimannaskólaus samtals
bæði árin 12,5,00 kr. Til tveggja.
yfirmatsmanna bæði árin samtals.
3,200 kr. l’il dráttarbrautar í
Reykjavík 10,000 kr. Til skipa
kvíar við Eyjafjörð 15,000 kr. Til
stórskipabryggju í Stykkishólmi 4,
700 kr. Til vita bæði árin sarn-
tals 21,237 kr.
Það verður ekld svo erfitt að
leggja það saman. í>að éru einar
00,637 kr. og hjer er þó allt til
týnt. — Munurinn er auðsær.
En til frekari athugunar mætti
benda á, að gert er ráð fyrir að
af sjávarútveg sje borgað 140,000
kr. bæði árin samtals í útflwtnings-
gjald af fiski og lýsi en fiil land-
búnaöarins er veitt 10,000 kr. til
verðlauna fyrir útflutt srrijör. :
Jeg hefi ekki tekið þennan sam-
anburð hjer í því skyni, að telja
eptir fjárveitingar til landbúnaðar,
eða til að mælast til að úr þeim
væri dregið á nokkum hátt; heldur
að eins til að sýna að það virtist.
engin’ óhæfa.' þótt farið vætá 'frain
á, að sjávarútvegurinu væri líka
studdur á einhvern hátt.
Mjer hefir verið sagt, að á þing-
málafundar-mynd þeirri, sóm haldin
var hjer um daginn, hafi einn
iundarmanna minnst á, að farið
væri fram á að bingið veitti báta-
ábyrgðarsjóð ísfirðinga einhvem
istyrk; en þingmaðurinn hafi tekið
mjög illa í það má.l og tjáð að
liann hafi einu sinni verið með að
veit.a 4,000 kr. úr landssjóði til
Tskipa-ábyrgðarsjóðs hjer Vestan-
lands, sem nú væru runnar inn í
báta-ábyrgðarsjóðinn og hartn gæti
ekki lagt á samvizku sína, aðbiðja
um intira tiJ stuðnings eða trygg-
ingai sjávarútv'eginum. Er sagt
að þingmaðurmn háfi orðið svo
ygldur á brún, að fuudarmönnum
hafi fallist alliir ketill' í eld, óg
bliknað yfir að' hafa verið svo
djarfir, að hefja rnála á slíkri óhæfu.
E11 hverjir eru það sem ættu að
hefja máls á þvi, að þirigið styrkti
sjávarútveginn, ef það eru ekki
einmitt þeir sem þá atviunugrein
stunda. I’að sýnist þvi ekki nema
eðlilegt þótt raddir í þá átt heyrð-
ust úr þeim kjördærnum, er aðal-
lega reka sjávarútveg; og hyggilegra
sýndist að leiða hugann að slíku,
en að láta hann sifellt og eingöngu
dvelja við flokkserjur, róg og rifrildi.
Jeg hafði hugsað mjer að íá
ástæðu til að hreyfa þessu máli á
þingmálafundi hjer í bænum i vot,
en hafði hvorki ástæðu til að mæta
á þingmálafundar-nefnunni um dag-
inn, nje ga.fst tírai ti.l að sjá um
að þetta mál yrði flutt inn á fund-
irm, sem kom eins ogþjófur á nóttu.
Jeg vildi því biðja „Véstra11 fyrir
línur þessar, svo þær gætu þó þrátt
fyrir allt borist. þinginu til eyrna.
Jeg gat þess áðan að órjéttlátt
væri ög óeðlilegt, að leggja ekki
méira tje til sjávarútvegs en gert
hefir verið á undanfarandi þingum.
En til hvers ætti að veit.a það fje,
svo það kæmi að sem beztum
noturn 7