Vestri - 30.04.1910, Page 1

0
IX. árg.
Harðindi.
Nú er kalt á Norðurst.röndum;
næðir kvíði’ í mavgri sál;
ýmsir sitja auðum höndum,
iðja bregst, og von er tál.
Heilsar vorsól hlýrri löndum,
en hér eru daufleg sumarmál.
Öldur hvítna, öldur brotna
upp við svellspöng fram við strönd,
harðfengar á haflnu drotna;
hamast vinda-skýin pönd;
öfl þau sýnaft aldrei þi'otna,
örðugt gera þau sjómanns hönd.
Hádagsgeisla himin-ranna
hylur kölga’, um bygð og mar.
Allar viija bjargir banna .
blindviðrin og hrannirnar;
sólbros dyljast sjónum manna
og silfurbjartar næturnar.
Bregðast gæftir, bjargir þverra;
bág eru kjör um strönd og sveit.
— Uppheims vorsól! ís-tár þerra!
ættarlandi skín þú-heit!
Láttu’ h’ana glæða, ijóssins herral
lifandi .von í hjartans reit!
Syngur á þökum sumarljóðin
sólskríkjan, er minka él;
blítt. er lagið, blíð eru hljóðin,
bæði syngur hún lengi og vel,
þylur hún nú sinn unaðs óðinn,
ef eitthvað rofar i fagrahvel.
fegar hræðir harður vetur,
og hótar vorið kaldri tíð,
gleðja mun þá batinn betur,
blítt er leiftrar sólin frið;
vetrar sárin grætt húu getur
og geislana sent við endað stríð.
L. Th.
Blaðamenskan.
Nú á tímum eru dagblöðm
stórveldi, í hvaða iöndum scn
þau eru. Þau hufa mjög miVil
áhrif á stefnu flestra mikilsvaið-
andi mála Og á undirtektir al
menmngs.
Þetta er viðurkendur sartn-
leikur, sem ekki þarf að færa
ástæður fyrir hér á þessum stað.
Og vald og áhi if bJaðanna eru
engu minni hér á landi en víða
annarstaðar.
Stefna þeirra hefir oftast orfúð
stefna fjöldans. Þau hafa ráðið
afdrifum mjög margra stórmála-
i seinni tíð.
Þetta er líka mjög edlilegt.
Þau eiga að vcra og eru máls-
vati ijoldans; allir geta birt þar
ÍSAFJÖRÐUR,
50. APRÍL
1910.
26. tbl.
og skýrt skoðanir sínar — og
dreift þeim þannig inn á fjölda-
mörg heimili á landinu.
Blöðin eru eggjárn, sem hví-
vetna bítur, en af því leiðir, að
þau geta líka orðið voði í hönd-
um þeirra manna, sem misbeita
því.
Allstaðar finnast dæmi þess,
að valdi blaðanna hefir verið
misbeitt. — Óhlutvandir menn
hafa oft og tíðum notað þau til
þess að verja og berjast fyrir
málum sínum, málum, sem hafa
verið þannig vaxin, að engir
höfðu gott af þeim nema þeir
sjálfir og nánustu fylgifiskar
þeirra.
Þvílík blöð eru ekki einungis
skaðleg fyrir almenningsálitið og
almenningsskoðanir, heldur hafa
þau einnig stórmikil áhrif á alla
blaðamensku landanna — draga
hana ofan í saurinn, gera hana
óheiðarlega og óhæfilega.
En þá fyrst kastar þó tólfun-
um, er stjórnarblöðin leggja inn
á þessa braut.
Þá verður ósóminn að þjóðar-
ósóma, er málsvarar stjórnanna
— blöðin þeirra — fylgja þeirri
reglu að skeyta engri heiðarlegri
blaðamensku, skeyta engu hvort
þau segja satt eða ósatt, nota öll
meðul, ill og góð, til að verja
stjórnirnar og gylla athafnir
þeirra.
Þegar svo er ástatt hlýtur öll
blaðamenska að meira eða minna
leyti að fara út um þúfur, komast
á villigötur, æsingar og skammir
að koma í staðinn fyrir rólega í-
hugun og sæmilegan rithátt.
Og þá hljóta einnig umræð-
urnar að snúast mestmegnis um
þau málefni ein, sem stjórnirnar
eru að fást við, án tillits til þess,
hvort það eru mál sem þá í bili
varða mestu fyrir heill og gagn
þjóðanna.
Um þau málin snýst sóknin
og vörnin. Þ.ið vinst ekki tími
til þess að ræða hin, og stund-
um gleymast þau með öllu í
ærsiunum.
Margir hafa kvartað um það
fyrirfarandi, og ekki að ástæðu-
lausu, að blöðin væru yfirleitt
þann veg úr garði gerð, að al-
menningur hefði þeirra ekki hálf
not, þau væru full af ónotum,
lygum og skömmum, og sum
þeirra væru næstum siðspillandi
— umræðurnar snerust mest um
eitt eða tvö mál, en önnur mál,
sem þjóðina varðaði miklu og
nlytu að verða aðalmál næsta
þings, væru alveg órædd og
óundirbúin. *
Mikið er satt í þessu — því
er ver.
Ed hver er orsökin?
Hafa deilurnar verið að á-
stæðulausu?
Hafa þær ekki snúist um vel-
ferðarmál þjóðarinnar?
Af því, sem sagt er hér að
framan, mun allur fjöldi manna
geta svarað spurningum þessum,
og svörin munu nú verða nokkuð
á einn veg.
Deilurnar eiga uppruna sinn
í rithætti, fullyrðingum og rang-
færslum stjórnarblaðsin5!.
Hin blöðin hafa haft knýjandi
ástæður til þess að hnekkja og
reka aftur allan þann óhróður,
sem þar hefir verið borinn á
borð. Annars hefði blaðinu því
tekist enn á ný að villa mönn-
um sýn og gera blekkingar sínar
að sannfæringu annara.
Og þetta hefir verið heiiög
skylda blaðanna af því að málin
voru svo mikilsvarðandi fyrir alla.
Velferð fjöldans var koinin undir
afdrifum þeirra.
Það hefði verið óverjandi og
stór ábyrgðarhluti fyrir blöðin,
að láta orðalaust brjóta og virða
að vettugi skýlausan rétt þings-
ins, traðka ákvæðum tjárlaganna
og stofna ,fjöreggi þjóðarinnar*,
Landsbankanum, í stórvoða. Af
því einu hefði það getað leitt, að
tjöldi manna hefði orðið örsnauð-
ur og peningalegu sjálfstæði þjóð-
arinnar hefði verið gereytt. —
Eða hefði það verið rétt að líða
erindreka þingsins — ráðherran
um — óátalið að vera sí og æ
skríðandi og knékrjúpandi fyrir
þeirri þjóð og stjórn, sem oss
ríður á að sýna einurð og stað-
festu?
Deilurnar hafa ekki verið að
»
ástæðulausu.
>Það þarf ekki nema einn
gikk í hverja veiðistöð«, — og
íslenzku blaðamennskunni hefir
orðið að því.
»En öll él birta um síðirr, —
og svo mun um þetta.
— Það er ástæða til þess að
ætla, að nú sé það versta búið.
Þessi mál hafa dú verið skýrð
svo og rædd, að allur þorri
manna getur dæmt um þau, og
sá dómur einn mun nægur til
þess að afstýra voðanum. —
Blöðin geta þvt farið að snúa
sér að öðrum málum, sem óhjá-
kvæmilegt er að ræða og und-
irbúa til næsta þings.
Vér viljum benda á tvö mál;
stjórnarskármálið og skatta- og
tollamálið.
Það eru stórmál — einhver
stærstu mál hverrar þjóðar sem
er.
Og það hefir tekið og hlýtur
að taka langan tíma enn að
undirbúa þau.
Því betur sem þau eru rædd
og undirbúin, þess auðveldara
verður fyrir þingið að fjalla um
þau og ráða þeim til heppilegra
lykta.
Vér munum innan skamms
minnast á þau hér í blaðinu og
vonum, að margir góðir menn
verði til þess að taka til máls
um þau.
Og vér vonum einnig, ,að hin
blöðin fari nú að sinna tnálum
þessum meira en verið hefir. —
Vér viljum vona að þeim vinnist
tími ti4 þess, að það sé nú búið
að sópa svo miklu af óhroðanum
burtu, að alt verk blaðanna þurfi
ekki að lenda í því. En bágt
er þó að vita, nema nýjum ó-
hroða kuani að verða safnað, —
það virðast vera þau kynstur til
af honum. r
Þá getur blaðamenskan aftur
farið að verða heiðarleg- og til
uppbyggingar fyrir þjóðina, og
þá þarf ekki alt verkið að lenda
í því að verjast fyrir vávopnum
þeim, sem sífelt hefir verið að
henni beÍDt á þessum »síðustu
og verstu tímum«.
Fregnir með póstiuum, nú í
byrjun vikunnar, sögðu auða jörð
suður um Borgarfjarðar* og Mýra-
sýslur nema tram til dala, en fé
varla beitandi vegna kuldanæð-
inga. í Dalasýslu vfðistnægar
heybirgðir, og í sumum sveitum
góð jörð. í Barðastrandarsýslu er
heyknapt sumstaðar, en fé þar í
góðu standi og líkur til, að alt
komist af, ef vorið verður ekki
því harðara. Sama má segja um
sveitirnar kringum Djúpið, enda
er stöku maður svo birgur að
geta hjálpað þeim, sem verst eru
staddir.
Það er gleðilegur vottur um
vaxandi tyrirhyggju bænda, ef
alt bjargast vel í svona óvana-
lega löngum jarðbannsvetri, en
menn voru líka óvanlega vel
undir hann búnir, — víða miklar
fyrningar trá árinu áður og grasið
gott. einkum töðutengur mikill.
Nú verða hey hér um bil alstaðar
gefin upp.ogþá verða bændumir
ad kappkosta að reyna að kom ist
yfir íyrningar sem fyrst attur.