Vestri - 27.05.1912, Blaðsíða 1

Ritstjóri: Kr. H Jónsson,
XI. ÁT<Sfm
ÍSAFJÖRÐUR, 27. MAÍ 1912.
20. tbl.
Nýkomið
með e/s Vesta
Kolamálið.
Kolamálið er eitt af þeim
málum. sern hvað mesta eftirtekt
vekur nu á tímum og' eitt af
þvf sem mest verður deilt um
nú fyrir aukaþirigið.
,pað er þá ómaksins vert að
gera sér ljóst hvað hér er um
að ræða og reyna að gera sér
grein fyrir hvnðMiggur til grund'
vallar fynr hhögum peninga-
málanefndarinnar um einkarölu
á kolu*:.
, —^
Eins og nu standa sakir halli
ar auðsjáanlega á nefnartillög'
urnar Þ ir sem hver greinin rek.
ur aðra írá mótstöðumönnum
einkasölunnar (ThorJ ensea, B. H.
Bjarnason og fl)
pað er eins og rauðri dulu
vær* 'varpað framan í naut þegar
þessir menn heyrðu getið um
að peninganaálanefndin legði
tii að landið tæki að sér einka-
sölu eða veitti leyfi til einkasölu
á kolnlT,•
^lþingi kaus einmitt nefndina
í þeím tiigangi að vita hvort
ujundi tiltækilegt að landið tæki
að s^r einkasölu á einhverri
vörutegnnd.
pað var þvf ástæða tii að
bölsótast fiá, til
þess að varna
því að þessi hugsun kæmist inn
í heila þiogmanna. An er nátt
úrlega eina rétta ráðið að at>
huga hvernig hag landssjóðs og
landsnianna verði borgið með
sliku fyrirkomulagi.
pað vantar annars ekki að
hátt syngi f andstæðingum
kolamálsins út af þessu eina
orði, einkasölu, sem þeir kalla
einokun. Það á vera töfraorðið
til að hræða þjóðina frá einkas
sölufyrirkomulaginu.
En allir þeir sem nokkuð
þekkja til vita að hin svonefnda
frjálsa samkepni er mikið farin
að iækka seglin í heiminum nú
á síðustu árum.
Það var um og eftir miðja
síðustu öfd ad vegur hannar i
stóð sem hæðst. Eftir að ein>
veldið var Um það bil að líða
undir lok.
£n nú eftir að stóriðnaðurinn
er kominn til sögunnar rjsai
vaxnari stii eu áður, þá sjá
menn að þessi svonef0fla frj4isa
samkepni verður í framkvæmd>
inni ekki annað en rammasta
einokun, þar sem hinn máttart
meiri notar afl sitt til þess að j
bola hinum minni máttar út af [
s. mkcpnisbrautinni. Þetta er
löggjöfin hvarvetna farin aó sjá j
og þessvegna er löggjöfin alstað>« :
ar farin að skerast í leikinn til
þess að samræma hag borgan
anua. í Bandaríkjunum heflr
hin frjálsa samkepni verið látin
leika lausum hala, og afleiðingin
er sú, að hin nalnkunnu auð>
mannafélög (trusts) hafa myndast.
og eru orðin ofjarlar löggjafar-
valdsins sem enga rönd (getur
við þeim reist.
Kannast margir við þetta af
blöðunum frá undanförnum árum.
Þessi samtök eru farin að ná
hingað út til íslands, því danska
steinolífél. er bara sérstök deild
af ameríska steinolíuhringnum.
Er nú svokomið með það félag,
að þúð skamtar lcnupmönnunum
verðið á olíu og ræður með því
hvaða verði þeir selja oliunu
út. Að það gæti selt olíuna
með dálítið lægra verði má
marka af því, að það hefir gefið
eitthvað rúml. ioo°/0 í arð yfir
árið nú síðustu árin.
Þetta er einokun í orðsins
iylstu merkingu, þegar einstakir
menu geta sett það verð á vöruna
sem þeim þóknast, án þess að
\jra bundnir við lög eða
reglur.
Hitt er ekki einolcun, heldur
einhasala fiar sem löggjafar-
valdið girðir fyrir fiað með
lögum að leyfishafi geti okrað
á vörunni.
Eg segi þetta ekki af því,
að ég búist við eða neitt útlit
sé fyrir, að svipuð einokun
komist á með kolin eins og olíuna,
eD bæði til að sýna hve óholl
hin frjálsa samkepni.getur orðið,
og stefnan er einmitt sú í heim>
inum nú, að draga hið sérstaka
undir hið almenna.
Þeir sem ' eru að minnast á
gömlu einokunarverslunina. vita
annaðhvort ekki hvað þeir eru
að segja, eða þeir eru viljandi
að reyna að villa almenningi
sýn. Þá var fyrst og fremst öll
verslun landsins í þeirra höndi
um. Útlendur einvaidskonungur
gerði samninginn; hann batt
landsmönnum ýmsar kvaðir og
skyldur á herðar. Kaupmenn-
irnir áttu að mæta fyrir útlend>
um dómstóli. Eftirlit var sama
og ekkert og næstum ókleyft
að reka réttar síus þar sem alt
varð að sækja í hendur einvaldsi
stjórnar. — Og síðast en ekkj
síst hvernig var hagur lands*
manna þá að öðru leyti — já,
til hvítasunnunnar
Álna og vefnaðarvör ur
allskonai'.
Silkibönd.
Flauelsibönd.
Nœrfatnaðir.
Milliskyrtur.
Hálslín.
Slaufur.
Sokkar.
vér sleppum því, en þetta
nægir.
Hér er það innle it löggjafari
vald sem samninginn gerir um
einkasölu á einni vörutegund.
Tökin á leyfishafa eru öll í
landinu sjálfu, hann verður að
mæta fyrir innlendum dómstóli
og ber áhyrgð á samningnum
gagnvart innlendu löggjafar-
valdi.
Þá er kolaverðið eins og
gert er ráð fyrir í samningsupp-
kastinu. Ég ætlaði upphaflega
aðeins að ræða um grundvöll
samnigsins yfir höfuð, en af því
mótstöðumenn einkaleyfisins eru
að tala um að kolin verði mikið
dýrari eftir samningnum, þá
langar mig til þess að benda á
örfá atriði:
20 kr. á tonnið að ko^ta
miðað við það kolaverð sem
gilti 1 fyrra sumar í Englandi,
á 12 aðalhöfnum landsins. Það
er sjálfsagt að nokkrir hata
fengið kol undir því vérði, t. d.
í Reykjavík (á öðrum stöðum
víst ekki) en allur almenningur
töluvert dýrara. Hér á ísafirði
munu þau hafa verið seld með
svipuðu verði við skipshlið en í
húsi töluvert dýrara, líkl. um
kr. 3,75 skpd. ódýnst meðau
þau voru lægst.
og fermingarinnar:
Fermingarsjöl.
Vssakldtar úr hörogsilki.
Hanskar.
Sílki í svnntur.
Slyfsi.
Millipíla, ilúnel ogmoirée.
Svuntur.
Barnakragar.
Barnahúfar o. m. fl.
Það er líklegt að botnvörpi
ungaruir verði tiltölulega harð>
ast úti og ætti verðið að sjálf-
sögðu að vera töluvert lægra
fyrir þá, þv( mjög mikill munur
er á því fyrir kolakaupm. að
losa í skip úr skipi úti á hötn
eða flytja kolin í land, t. d. í
Reykjavik, og síðan heim til
bæjarbúa.
Þetta og margt annað þarf
að athuga áður en gert er út
um þetta mál.* En aðalatriðið
er, að eftir samningnum verða
kolin yfirleitt töluvert ódýrarien
áður, tyrir utan það að kol eru
iiú sem stendur ekki flutt til
nándarnærri svo margra hafna
og þarna er gert ráð fyrir, og
vita allir í hvert verð kolin eru
komin þar þegar þau eru fyrst
keypt með almennu verði í ein>
hverjum at aðalkaupstöðunum
og síðan flutt með strandferða.
bátunum.
Þá er og einn aðalkostur við
* það ætti ekki að þurfa að taka
það fram, að sjálfaagt er að kolin
hækka ekki nema eftir réttum hlutföll-
um þó þau yiðu oft töluvert dýrari í
Englandi en í fyrra. En sumir hafa,
að því er virðist, skilið þetta þannig ^
að kolasali hefði rétt ti) þnss að hækka
kolin eftir vild ef fram Ú£ þessu færi,
Má því segja að synt sé fyrir það, að
kolaverðið verði undir nokkrum kring-
umstæðum hærra en það er nú.
Ferminoaryatir. Fermii.garkðrt.
Tilhúinn íatnaöui í miklu úrvali,
saumaður hér.
iPb* Vandaiar vörur. Gott verö.
Vdsi G. Árnadóttur
Hafnarstræti 3.