Vestri - 28.10.1912, Blaðsíða 2

166
V E S 1 R 1
42. ibt
Hið ís!er,ska fræðafélag
í Kaupiiiatiiiahofn.
Eins osj kunnufet f r voruýmsir
mætir íslendingar í Kaupinanna
höfn því mjög mótfallnir að
Hafnardeild Bókmentafélagsins
væri flutt heim til íslands. Þegar
það var komið í framkvæmd
gátu þeir ekki unað því, að ha a
ekki eitthvert íslenskt bókaút
gáfufélag undir sinni hendi og
hafa nú stofnað nýtt télag sem
heitir: Hið íslenska fræðafélag
í Kaupmannahöfn. Félag þetta
ætlar sér að gefa ut íslensk rit
vísindalegs og alþýðlegs efnis
og verður starfssvið þess svipað
og Bókmentafélagsins.
Forseti félagsins or Bogi Th.
Melsted sagnfræðingur, gjaldkeri
Finnur Jónsson prófessorog ritari
og bókavörður Sigfús Blöndal.
Til að byrja með gefur félagið
út tvær bækur: Endurminningar
Páls Melsteds sagnaritara, samdar
af honum sjálfum og 1. hefti af
Píslarsögu síra Jóns Magnussonar
hér á Eyri við Skutulsfjörð.
Hafnargei ðin í Reykjayík.
Hún byrjar væntanlega þegar t
næsta mánuði, eftir því sem
Monberg mannvirkjafræðingurer
tók verkið að sér hefir tilkynt
borgarstjóra Rvíkur. Petersen
mannvirkjafræðingur er var í
Reykjavík í vor fyrir Monbergs
hönd á að koma þangað aftur
til að koma verkinu á stað og
með honum annar mannvirkja-
fræðingur, sem verður formaður
vinnunnar.
Ríkiseinkasala á steinolíu
á fýskalandí.
Það eru fleiri en íslendingar
sem þykir skórinn kreppa að
fæti, að því er snertir steinolíu-
einokun miljónatélags þess er
hefir verslun hennar mest með
höntíum. Þjóðverjar 'hafa nú
tekið það ráð að láta ríkið taka
einkasölu á steinolíu þar í landi.
Flestir þýskir bankar hafa heitið
til þess fylgi sínu. Steinolíufé-
lagsdeildin á Þýskalandifór þegar
að berjast á móti einkasölurétti
þessum og út úr því gekk
ríkisbankinn úr öllu viðskifta-
sambandi við félagið.
Vér íslendingar erum því ekki
einir um hituna með tilrauu til
að reisa rönd gegn þessu oki.
Skipströnd. Gufusk. L e s 1 e y
strandaði á Keflavík við Faxaflóa
nú í vikunni. Skipið var eign
Ágústs kaupm. Flygenrings o. fl.
í Hafnarfirði.
Um sama leyti rak skonnert
S v e n d í land í Þorlákshöfn.
Var við vöruflutninga fyrir Lefoli
verslun á Eyrarbakka.
Nýfur.dnar kynkvíslir,
Vilhjálmur Stefánsson landi
vo’- í Ameríku kom í siru r úr
fjögra ára ransóknarferð or h"an 1
htfir verið í meðal Eskimóa og
annara ísstrandabúa. Hefir hann
haft margt nýstárlegt úr ferð
þessari að segja og flytur ný>
komið Lögberg alhskýra grein
um það efni og skal hér getið
hins helsta.
Viljálmur Stefáns-on hefir öll
þessi ár tekið upp litnaðarhætti
ísstrandabúa að því er fæði og
klæðaburð snertir og hefir það
sjálfsagt mikið hjálpað honum
tit að halda heilsu og brjótast
áfram þessar erfiðu ferðir.
Hann hefir á þessum ferðum
sínum fundið þrettán nýjar kyn>
kvísltr. Höfðu tíu þeirra aldrei
;ður séð hvítan mann. Forfeður
tveggja höfðu séð einhverja af
samferðamönnum Franklíns, og
ein kynkvfslin hatði haft sam>
göngur við hvalveiðamenn.
En það sem mesta nýung má
telja af árangrt ransókna þessara
er það að Vilhjáimur hefir tundið
hvíta skrælingja, er hann telur
af norrænu bergi brotna. Kyn,
kvísl þessi er um 2000 að tölu.
Fullur helmingur er rauðjarpur
á hár. bláeygðir, Jjósir á hörund
og með bleikt skegg. Þeir búa
beggja megin við Coronatiflóann
á meginlandi Norður-Ameríku
ogViktorielsland (Edvard Island)
Amundsen hafði sagnir af
þessum hvítu skrælingjum í norð-
urför sinni en fann þá ekki. Og
ýmsir fleiri heimskautafarar hafa
heyrt þeirra getið meðal skræl>
ingja en menn hafa aldrei lagt
trúnað á þær sögusagnir.
Kynkvísl þessi er ólík EskL
móum að sköpulagi, hötuðlag,
andlitsfall, augnalitur og hára>
litur ólíkur. Þeir eru hrokkin-
hærðir, ljósskeggjaðir, bjartir á
hörund og svipar ekkert til
Mongóla. ,
Þeim bregður í sumu nokkuð
til norrænnamanna og íslendinga
er byggðu Grænland á 12. öld.
þótt lifnaðarhættir séu að mörgu
ólíkir. Þeir lifa algerðu villi*
mannalífi, enda vex þar enginn
jurtagróður nema mosi og krækh
ótt kjarr. Á eynni er gnægð
hreindýra og með ströndunum
er mikið af sel og öðrum sjátar>
dýrum. Lifa þeir því eingöngu
á kjöti og fiski. Þeir fara með
boga og örvar. Bogarnir eru
úr pilviðarteinum, bundnum
saman með seimi, en örvarnar
yddar með tínnuflís eða kopar,
sem þeir sprengja úr klettunum
eða finna í árfarvegum. Þeir
hafa hnífa úr kopar, hornskefta
og verkfærum þeirra svipar að
nokkru til verkfæra frumbyggja
Grænlands, þeir nota beinálar
af svipaðri gerð. En ólíkar á-
stæður, loftslag og skortar á
jurtafæðu hefir breytt háttum
þeirra og siðum.
Þeir fara oft vistterli og halda
ekki lengur kyrru fyrir en fáeinar
vikur á sama stað. Þeir búa
. ldrei við <trendur fram og því
hafa heimskautafarar ekki hitt
þá. Vetrarsetu hafa. þeir á ism
um úti á miðjum flóa, lifa þar
á selum, sem eru innilokaðir í
vökum og flytja sigeftir veiðinni.
á sumrum fara þeir upp á mlðja
eyna til hreindýraveiða og
stundum eru þeir á bjarndýra'
veiðum. Er bjarndýrategund sú
sem þar er, mjög einkennileg.
Húsagerð þeirra er þannig
að þeir byggja veggina úr snjó
og refta yfir með rekavið. Til
klæðnaðar nota þeir eingöngu
dýraskinn. Skór þeirra eru
líkastir skinnsokkum og ná upp
á mitt læri, en of tn í þá ganga
nokkurskonar stuttbuxur sem
ná upp á mitti. Efst er t eyj t
og er hún svipuðust kjólbúningi
karlmanna hjá menningarþjóðum,
sem notaðir eru sem viðhafnan
bún'mgur. >Skottið< á skinn-.
treyjum þessum er skorið í hvert
horn beggja megin við mittis-
stað og klauf i pp í það mitt, eins
og á karlmannskjól.
Allur búninguriun er saumaður
og reyrður með þvengjura og
hnappar úrbeini.
Á einum stað fann Villijálinur
keilumyndað hús úr steini og
hafa húsarústir af líkri gerð
tundist á Grænlandi frá dögum
iNor ðmannabygðarinnar þar.
Um uppruna þessa kynflokks
getur Vilhjáimur þess til að það
séu leyfar íslendinga þeirra er
bygðu Grænland eftir að Eiríkur
rauði tann það 9S5. Getgátur
eru um að um 5000 þúsuud
norrænna manna hafi flust frá
Islandi og Norvegi til Grænlands
og sest þar að í tveim bygðum.
Sagnir eru um að önnur bygðin
hafi eyðst af áhlaupum og ófriði
hinna innfæddu. En af hinni ís-
lensku bygðinni höfðu menn
spurnir til 1400, eða þar til
svartidauði gekk. Þá hættu
siglingar um htíð milli Græn>
lands og íslands og Norðurlanda
en þegar þær hófust attur eftir
pláguna var hin síðari íslenska
bygð á Grænlandi horfin. Ymsar
menjar fundust eftir bygðarbúa;
gratreitir o. fl. og var þess getið
til að þeir hetðu flutt sig búferl
um yfir sundin er lágu á milli
bygðarinnar og íshafsins. Þar
hafi þeir tekið sér bólfestu meðal
Eskimóa og blandast saman við
þá. Mætti því ætla að þessir
hvítu skrælingjar væruafkomend>
ur þeirra.
Vísindalegur árangur er talinn
mjög raikill af ferðum Vilhjálms
bæði að því er landmæliugar
snertir og þá ekki síður frá
mannfræðislegu sjónarmiði. Hann
hefir í hyggju að leggja afturaf
stað norður í heimskantalönd er
hann hefir gert kunnan árangur
af þessari för sinni og býst þá
við að vera alt að 15 ár í þeirriför,
ef honum endist aldur til. Ætl-
ar hann þá sérstaklega að ran>
saka uppruna hinnar kvítu kyn'
kvís'ar í Viktoria Island.
Sauðiiþjó naður hefir orðið
uppvís í Bolungarvík. Maður
einn búsettur þar, Jón Hafliðason,
fór vestur í Önundarfjörð í haust
og kom þaðau aftur með ó hrúta
til frálags er hann þóttist hafa
keypt. — Jóni Guðmundssynt
bónda á Veðrará hurfu 6 hrútar
úr heimahögum milli 1. og 2.
gnngna, og þótti grunsamt hvarf-
ið. Leitaði hann og spurðist víða
fyrir um hrútana og af því sem
grunsamt hafði þótt um fjárkaup
þessa manns í Bolungarvík —,
komst það upp að hann hafði
tekið hrúta þessa við veginn,
rekið þá norður og gert sér gott
af.