Vestri - 18.01.1916, Blaðsíða 2

6
V E S I R I
2. U.
Símlregnir
12. jan.
Einkasiceyti til Mbh, Khöín 10. jan.:
Rúisar beijast djarflega i Galiziu. Hafa aótt nokkuð fram og
hrakið Austurríkismenn til Cemowits (baer í Bukowinu).
Breska herskipið PrÍDS Edward VII. heflr farist á tundurdufli.
öilum mönnum bjargað.
Bandamenn hafa nú aiflutt lið sitt frá Gallipoliskaga og biðu ekk-
ert manntjón við flutninginn.
Einkaskeyti til Mbl., Khöfn 11. jan.:
Grimmileg orusta milli Rússa og Austurrikisrnanna stendur við
Cernowits.
Pjóðverjar hafa gei t mikil , hlaup í Champagnehéraði, en ekkort
unnið á.
17. jan.
Mestöll Björgvin brnnnin.
Einkaskeyti til Mbl., Khöfn 16. jan:
Björgvin brennur. Helsta gata borgarinnar þegar brunnin til
ösku og ern þar stærstu verslanirnar og veitingahúsin.
Tjónið nemur mörgum rnilj. króna.
Stormur er og öll borgin í voða.
Einkaskeyti til Mbl., Khöfn 13. jan.:
Austurríkismenn hafa nú lukt um her Svartfellinga á alia vegu.
Bandamenn hafa flutt mikinn vistaforða til Serbahers, sem var
aðfram kominn af hungri. Hefir fjöldi hermanna verið fluttur til
Korfu og látnir hvílast þar um stund.
Innlsndap símtrngnlr.
12. jan.
Tvier stúlkur, telpa á 12. ári og tveir karlmenn fóru frá Akureyri
5. þ. m. um miðjan dag og ætluðu austur í Fnjóskádal til þeus að
vera þar við álfadans á Þrettánda. Háldu þau sem leið liggur og
sstluðu um svonefnt Bíldárskarð á Vaðiaheiði, en þegar þau komu
nokkuð á leið brast á stórhríð og gafst upp annar karlmaðurinn, Júliui
Kristjánsson (hafði verið vinnumaður á Hotol Akureyri í fyrra) er þau
komu upp í skarðið, Grófu þau hann i fónn og héldu siðán áfram
ferðinni. En er þau komu upp á heiðina gáfust stúikurnar og telpan
upp. Gróf karlmaðurinn þier i ffn'n þar á heiðihni og hélt siðán áfram
ferð sinnl austur yflr og komst að bsenum Stéinkirkju í Fnjóskadal
snemma á Þrettándamorgun. Sagði hann strak frá samferðafólki sinu
og var þegar brugðið við til þess að leita. Eftir frekl. klst. fundu
leitarmenn stúlkurnar og voru þær vel málhressar, en télpan var
meðvitundarlaus. Voru þær allar fluttar heim að Steinkirkju og hrestust
stulkurnar brátt til fulls, en telpan dó skömmu síðar. Nokkrir leitar-
manna héldu áfram til þess að leita að Júliusi og fundu hann örendan
í skarðinu.
inneignarinnar okkar í síðnntu
árslokin. ^
Nú er að sýaa sjálfstæðisþiána
í verki.
Fari samt sem áðut svo rauna-
lega, að þessar 300 þúsund fáist
ekki,™ auk heldur meira, þá má
Eimskipafélogsstjórnin þó fyrir eng*
an mun grípa strax til þess óyndis
úrræðis áð fara í fjái bón til annara
landa áðurjen hú» reynir til þrautar
meðal sjálfra vor.
Vér eigum að gera þetta sjalflr
og eg vona að vór gerum það er
vér höfum áttað oss á hvílíkt
velferðarmál þetta er fyrir land vort.
Fjóðarheill og þjóðarheiður vor
krefst þess.
Vigur, 5. jan. 1916.
Sigurður Stefánsson.
Tvær stefnur.
I.
Allmargar þjóðfélagshreyfing-
ar hata gengið yfir land vort og
þjóð hina síðari áratugi. og þarf
síst að kvarta um að þjóðin hafi
lokað sig inn í skjaldbökuskel
og horft inn í íortíðina.
Óteljandi eru þær nýungar,
bæði verklegar og andlegar, sem
prófaðar hata verið í landinu
undantarið, s«m nokkrar hafa
gefist vel, aðrar miður.
íslenska þjóðin er í heild sinni
frekar nýjungargjörn, en tasti
heldin við fornar venjur, og verð>
ur það áreiðanlega fremur talinn
kostur en löstur.
Nú á síðustu tímum virðist
hafin hreyfing til þessá að greiða
götu tveggja þjóðfélagsstefna, er
mikið hefir verið deilt um í um-
heiminum undanfarið, og er önnur
þeirra (jafnaðarmenskan) búin að
ná miklum tökum á löggjöfinni
víða, en hin (Georgisminn) ter
sér þar hægra, máske et til vill
að sumu leyti at því að menn
hafa þótst sjá að vart mundi
gerlegt að koma henni í fram*
kvæmd í þeirri mynd, sem upp*
hafsmaður hennar Amerikumað-
urinn Henry George (les: djords)
vildi, og svo hetir ekki verið
beitt jatn einhliða fortölum fyrir
þá stefnu og jatnaðarmenskuna,
sem grípur frekar inn í hag tjöld-
ans, þótt Georgisminn hafi marg'
ar ágætar hugmyndir í sér lólgn-
ar og ýmsar at umbótat'Ilögum
hans hafi verið teknar til greina.
Jafnaðarmenskunni befir meira
og minna verið haldið fram hér,
bæði í >Nýja íslandi<. »AI| ý ’u-
blaðinu<og >Verkmamiablaðinu<
sem út kom f Reykjavik fyrir
tveim árum, og sfðastl. sumar
var stofnað blað.sem >Dagsbrún<
haitir og aetlað er að ryðja
stefnunni braut. >Alþyðubl.<
og >Verkmannabl.< voru að
ýmsu góð blöð og træddu menn
um tilgang og stetnu jafnaðar-
ynenskunnar og ritstjórnargreinar
þeirra, ettir Pétur G. Guðmundsi
son, voru skýrt og vel ritaðar.
En »Dagsbrún< er miklu lakar
úr garði ger að þessu leyti, og
greinar hennar eru ekkert annað
en áhrifalítið glefs í menn og
málefni, sem ekki gripa neitt á
aðalefninu.
Anuars var það tilgangur
þessara lína að fara örfáum orðr
um um þessar tvær stefnur, jafni
aðarmenskuna og jarðskattskenm
ingu Henry George, en ekki að
dæma neinn fyrir það sem hann
hefir til jatnaðarstefnunnar lagt,
en um Georgismann hefir syma
sem ekkert verið ritað í íslensk-
um blöðum.
Jaínaðarstefnan hefir i eðli sinu
tvær hliðar. önnur er pólitísk
og beinist að því að skapajafm
rétfi að lögum tueðal allra stétta
þjóðfélagsins, t. d. almennan
kosningar- og kjörgengisrétt,
jafnan rétt til embætta o. s. frv.
o. s. trv., því víða í hinum ment-
aða heimi er þetta meiriog minni
kvöðum bundið.
Hin er fjárhagsleg og hefir
fyrir markmið að bæta etnahag
hinna lægri stétta þjóðtélagsins,
manna þær og skapa þefm meira
sjálfstæði gagnvart vinnuveitend'
um. Hefir víða verið unnið feiki
mikið starf í þá átt í erlendum
verkmannafélögum, bæði með
stotnun sjóða, slysai og sjúkra<
sjóða og allskonar tryggingar-
sjóða; svo og að fá vinnutímann
styttan og kaupgjald hækkað,
eftir því sem þörfin hefir krafið.
En að baki þessum kröfum
liggur aðalkenning jafnaðar'
manna um að rfkið taki sjálft að
sér alla framleiðslu, eigi t. d.
öll fiskiskip og báta, jarðir (og
bústofn ?) og reki alla verslun.
Einhvern helsta frömuð jafn-
aðarmannastefnunnar má nefna
Þjóðverjann Karl Marx(t. 1818
d. 1883) og i samræmi við rit
hans er kenningum jatnaðan
manna haldið fram nú á dögum.
Verkmanna* og iðnfélögin í
bsrgum Norðurálfunnar eru öll
talin játast undir merki jafnaðar-
menskunnar, þótt aðferðirnar og
stefnurnar í hinum ýmsu löndum
séu alimj'g frábrugðnar.
Á Þýskalandi náði jafnaðar*
menskan sér einna fyrst niðri, og
eru j ifnaðarmenn mjög öflugir á
þýska þinginu. En alleinkenni«
legt virðist það, að í því landi
er hermenskuandinn og her-
varnaukningin á hæsta stigi, og
hefir verið alla tíð, þótt jafnað-
armenskan hafi náð Jþar afar
sterkum tökum. En það er
kunnugt, að það er eitt af fremstu
stefnuskráratriðum jafnaðarm., að
aínema ailan hernað.
Á Frakklandi mun þó jafnað'
armenskan hafa komist éinna
lengst á veg i pólitísku tiiliti. —
Jafnaðarmenn hafa komist þar í
ráðaneyti hin síðari ár, en hafa
víst ekki reynst neitt byltinga*
gjarnari en sðrir. Mótsetningin
er heldur eigi |eins skörp jþar
eins og á Þýskalandi, þvi ihaldið
er eigi þar jafnjótgróið. Jafnað-
armenn á franska þinginu munu
eigi vera nema nokkuð róttækur
nýbreytingaflokkur, að sumu leyti
á likri skoðun og aðrir vinstri
flokkar þingsins.
í Englandi hefir stjórnmála-
gengi jafnaðarmanna verið mjög
lítið og sárfáir þeirra hafa komist
inn á þing, en mun þó hala farið
fjölgandi síðari árin._
En hinsvegar hefir verið unnið
mikið að þvl þar. að efla verka-
menn tjárhagslega, bæði með
sjóðstofnunum og einkum sam<
eignarfélagsskap (kaupfélögin),
sem er mjög víðtækur meðal
iðnaðar' og verkmanna þar í
landl.
Á Norðurlöndum, í Danmörku
Noregi og Svlþjóð, er jafnaðar*
stefnan all áhrifamikil, og við
síðustu þingkosningar í Noregi
féllu um 200 þús. etkvæði á
þingmannaefni jafnaðarmannat
flokksins að sögn.
En ( hinum löndunum mun
flokkurinn hafa staðið í stað hin
sfðari ár að miklu leyti, að minsta
kosti í Danmörku, og stafar það
að nokkru leyti af þv( að þar
eru mörg deilumálin útkljáð t d.
grundvallarlagabreyting in 0‘ fl.
og stefnumunarins gætir sárlítið
i mörgum málum.
__________(Frh.)
Stórbrnninn 1 Noregl. Ekksrt
hsflr nákvsamar frést sf eldsvoð*
snum mikJ* 1 Björgvin. — En
kunnugir menn telja ólitlegt að
borgin hafl 011 brunnið, því stað>
hattir séu þannig að slíkt geti
•kki átt sór stáð Vafalaust mun
þó svo míklð mega rála af akeyt-
inu, að eldsvoðinn aé einn hinn
stnrati ér sögur fara af og eigua*
tjón feykilegt. Biður þnð nasta
blaðs að skýra ger írá þvi.