Vestri - 29.01.1916, Blaðsíða 1

Ritstj.: Krist ján Jónsson frá Garðsstööum.
HHHHSEHB3HSHS
S E3
| Munið eftir |
BHtóbaks og sælgœtisbúðinniHH
® Tift Sillurjíotii 3. @
ÍSAFJÖRÐUR. 29. J A N Ú A R 1516.
XV. árg.
Tvær stefnur.
II.
Henry George stofnan ermikiu
yngri en jafnaðarmenskan. og á
ekki jafn sterka stjórnmálaflokka
að baki sér f löndunum.
Höfundur kenningarinnar,
Henry George, var fæddur 1839
og lést nngur að aldii 1897.
Hann var upphaflega iðnaðar*
maður, en fór snemma að fást
við blaðamensku og varð ritstjóri
í San Francisco og stofnaði síðar
sjálfur blað i New-York. Árið
1S79 kom út aðahithans >Pros-
gress and powerty< (Framtarir
og fptækt) sem vfðfrægt er orðið
og þýtt hefir verið á nær öll
tungumál. Varð hötundurinn
frsegur maður á táum árum og
bók hans vakti mikla athygli, og
félög voru stofnuð i Bandarfkji
unum og á Fnglandi til þess að
vinna skoðunum hans fylgi, og
eru nú flokkar manna í flestum
löndum áltunnar, sem haida
skoðunum hans jtram og nefna
sig Georgista, en á þingum hefir
þeirra lítt gætt sem sérstaks
flokks, en hefir farið fjölgandi. —
Bók H. George er skrituð með
svo mikilli sannfæringarfestu, og
tramsetning hans svo ljós, ismeygi
leg og hrífandi, að lesandanum
finst, sem hér hljóti að vera tundið
óbrigðult ráð við öllum meinum
þjóðfélagsins.
Meginkenning hennar er sú,
að eignarréttur einstaklingsins
yfir jarðeignum i sveitum og
lóðum i kaupstöðum, sé orsök
tátæktarinnar i heiminum, og þvi
verÖi allur arður at jörðinni sjálfrl
að falla til þjóðfélagsins, en ekki
einstakra manna.
Þessu mætti koma i framkvsBmd
á mjög auðveldan og sanngjarn.
an hátt, með einföldu skattfyrir-
kotnulagi, án þess að beita neinni
þvingun eða gera eignirnar upp-
taskar, sem ræki fólk í burtu trá
húsi og heimili.
í stað þess að hrúga sköttun-
um á neytsluvörurnar, tekjurnar
og eignir manna eða þvi um likt,
aetti að flytja alla skatta og tolla
á jörðina, þ. e. á andvirði jarð<
arinnar að írá dregnum öllum
mannvirkjum. Þegar skatturinn
er orðinn svo hár að hann nemur
öllu atgjaldinu at jarðeigninni
eða lóðinni sjáltri, miðað við
hæfilegt hundraðsgjald af þvi
wm hún er metin tíl poninga
og gefur af sér, þá fyrst er
skatturinn réttlátur.
Þá væri jörðin í raun réttri
sameign þjóðarinnar, og ríkið
sjáltt nyti ailrar þeirrar verð-
hækkunar sem iandeigendum
hlotnaðist án eigin aðgerða.
Ef t. d. landeign stigi svo í
verði að hún væri leigð fyrir
10,000 kr., sem væri að þakka
fólksijölgun, náraufundi í landar*
eigninni, lagning járnbrauta, eða
þvi um líku, þá ætti eigaudinn
að greiða þessar 10,000 kr. í
landssjóð, og svo framvegis, ettir
þvi sem jörðin stigi í verði.
Eignarrétturinn yrði breyttur
að þessu leyti, en afnota- og
ábúðarréttur á jörðum og lóðum
mætti gjarnan haldast óbreyttur.
I>eir, sem hingað til hefðu not«
fært sér jarðnæði sitt, yrkt akr-
ana og ræktað túnin, ættu einnig
að halda því áfram óáreittir
ettirleiðis, að eins skyldu þeir
greiða ieiguna, hundraðsgjaldið,
af jörðinni sjálfri að frá dregnum
mannvirkjum, f landssjóð, en
vinnulaunin og fé það sem iagt
hefði verið f byggingar, áhöld,
áhöfn á jörðinni og jarðabætur
skyldi vera einkaeign ábúanda.
Og að eins ef einhver tileinkaði
sér meira land en hann gæti
notfært sér, ætti að skylda hann
til að láta nokkurn hluta þess
af hendi til almenningsnota.
ÁUur jarðeignarréttur myndi
á þennan hátt breytast.
Eigandi eða umráðandi jarðar>
innar skyldi ráða að öllu yfir lóð
sinni, hvort hann vildi leigja hana
eða búa á henni sjálfur og rækta
eftir eigin geðþótta, að eins af
hann greiddi jarðskatt sinn tii
rikisins á réttum tíma. Et það
yrði ekki gert, skyldi rikinu
heimilt að leigja laudið öðrum.
Við þetta myndi tvent vinn-
ast. Það fyrst, að hin mikla
auðlegð, sem safnast á heodur
fárra jarðeigenda, félli til ríkisins
sem notaði það til þjóðfélagsum'
bóta, til stuðnings atvinnuvegum,
stofnun skóla og sjúkrahúsa og
til styrktar ellihrumum og hjálp
arvana mönnum og ýmislegs
annars, sem almenn þört kretði.
Og f öðru lagi — og það er
i rauninni þungamiðja kenningar*
innar — mundu þau geysi stóru
landflæmi, sem nú liggja ónotuð
eða litt uotuð, standa öllum opin
til afnota og ræktunar.
Þá gseti enginn látið land sitt
Uggja autt og ónotað, til þess f
gróðabralisskyni að bíða eftir
verðhækkun.
Þá yrði hver og einn að skila
því landssvæði attur, sem hann
ætlaði ekki að rækta, ogaðeins
íá sér goldnar umbætur og
mannvirki á eigninni.
Og landeignir sem upptækar
væru gerðar á þennan hátt stæðu
hinum vinnulausa öreigaiýð opn.
ar, sem ekki þyrlti lengur að
þræla hjá góseigendunum eða í
verksmiðjunum, íyrir lág laun
og vonda aðhlynning. Enginn
þyríti lengur að sætta sig við
það bitra hlutskifti sem þeir verða
að þoia, sem ekki hafa annað
en berar höndurnar; að þraela
ávait og láta aðra njóta ávaxt>
anna af striti sínu. Hér byðist
öllum tækitæri til þess að vera
húsbóndi í sínu eigin húsi og
njóta sjáltur ávaxtanna af starfi
sínu. Hin mikla mergð af eigna.
lausum varkmönnum, sem nú
ryðst að öllum öllum atvinnu.
greinum og lækkar kaupgjaldið
hver tyrir öðrum, myndi hverfa,
og þar með óheiinæmu verk*
maunahverfin, en í stað þess
munni rísa upp ný og vel mönn«
uð bændastétt, sem bygði og
og ræktaði landið. Orsök fá>
tæktarinnar i heiminum myndi
með þessu alveg numin burt, og
almenn hagsæld myndi ríkja.
Þetta eru aðalatriðin úr kenm
ing Henry George.
Jarðskattskenning George hefir
tyrst verið fundið það til foráttu,
að skamt mundi hrökkva til með
tekjur rfkjanna, þótt nú stefna
hans væri upptekin, því þarfír
flestra landa munu langt um
meiri, en leigan af mannvirkja-
lausri jörðinni nemur. Þá hefir
henni og aðailega verið andmælt
sökum þess, að með henni væri
gengið á rétt landeigenda og
þeir ræntir þvi sem þeir eiga að
réttum lögum, leigunni af jarð'
eign sinni eða lóð, sem margir,
sumir efnalitlir, hetðu keypt fyrir
samanspöruð vinnuiaun sin. Og
hér væri í rauninni um eignarnám
at hálfu ríkisins að ræða, þótt
eigendurnir ^cttu að hafa umráð
yfir larðeignum sfnum að natninu
tU, og svo ýmislegt fleira.
Það er mælt, að hin geypilega
verðhækkun lóða í San Francisco,
þegar gullið fanst þar, hafi valdið
því, að George kom með jarð-
skattshugmynd sina. Það var
smábær, með fáum þús. búum
áður, en þaut upp á svipstundu;
4. bi.
Vestfirðingar,
sam leita sér atvinnu á skipum
í Reykjavík, tali við stjórn hán
setatéíags Reykjavíkur, áður en
þeir láta skrá sig.
Foriuaðurinii lÍTerti jg«itu ÓS A.
Hásetalélag Reykjavíknr.
var orðinn að stórborg ettir örtá
ár. Aliir þeir sem landskika
áttu, urðu vellríkir, án eigin tii-
verknaðar, en hinir. sem unnu
og neyttu brauðs síns i sveita
síns andlitis, voru fmisjafnlega
heppnir í gulleitinni og litðu
marglr við sultarkjör.
Líkt þessu var ástandið víða
í Bandarikjunum. Þar risu upp
borgtr og bæir, járnbrautir voru
lagðar um landið þvert og endi
langt og allir þeir sem kiótest
gátu landssvæði á þessum stöðv-
um auðguðust stórlega eg gróðra*
brall með lóðir og landeignir fór
og hefir farið «ifelt vaxandi.
(Frh.)
ísafjarðar-bréf.
20. j»D.
þú heflr beðiö mig að skrifa þér
nokkrar líuur um líðun fóiks og
landshagi hér, og ætla eg nú að
reyna að verða rið bón þinni.
Utvegur. Eins og þú veist. byggist
framtíð og vslmegun
ísafjarðar nær eingðngu á sjónum,
enda heflr ísafjörðui lengst af verið
mikill útvegsbær. í seiuni tíð
heflr útvegurtnn aukist með stór\,im
vélbát.um 25—28 smál. Eru það
vönduð og fallsg skip og hafa geflð
ágæta raun það sem af er og þó
aldrei eins og nú í vetur, sem
bæðí er að þakka góðum gmftum
og háu flskverði. Hnðsti véibáti
urinn, .Sóley* (form. Þorsteinn J.
Eyfirðingur) er búinn að fá til
hlutar um 780 kr, siðan í miðjum
nóvbr. og tveir aðrir bátar, Leifur
(form. Quðm. t\ Quðmundsson) og
Svenir (form. S. Karl Löve) eru
þar á næstu grésum, Yflrleitt hafa
allir stærri bátarnir aflað vel. —
Minui bútarnir h^fa Ungið töluveit
minni afla, sem einkum stafar af
umhleypingasömu tíðarfari, en þá
hata stærri bátarnir legið á sæ úti„
og tekið hvern daginn sem gafst.
Hafa sjaldan vsrið jafn mikil brögð*
að þessu hér sem í vetur, senc.