Vestri - 08.03.1916, Page 1

ódýrasíur skðíatoaDnr
oni
frá
Ó. J. Steíánssvni.
Ritstj-.: Krist jján Jónsson írá Garðssiaðum.
I Mumð eftir I
m
m
Htóbaks qö sælgœtisbúðinnlS
^ við Sillurjíötu o.
XV
SAFJÖRÐUR. 8. MARS 1916.
e. Li.
Þegnskylduvinnan.
tFih.)
Allii' muuu þó viðuikenna, að
fjölda inaigar ekkjur bjareast áfrain
á fyrirvinnu uppkominnasona sinna
þegar fiðurnir eru annaðhvort
sokknir á maiaibotn, eða fallnir
frá á annan hátt.
Hveis vegna ætt.i ekki alveg eins
að lAt.a oxkur, sem erum yíir 25
ára aldur vera þegnskylda? Mun-
urinn S okkur og þegnskyldum
ssnum ekknanua, er aðeinssá,að
við getum ef til vill aukið við
fjölskylduna, en þeír ekki, nema
þeir myndi sér nýtt heimili. Hið
sama má segja um fariama foreldra,
eins og ekkjurnar, Skyldu útsvöiin
•kki hækka í Þeim sjóþorpum, þar
sem ekkjurnar skifta tugum? Eða
tnyndi nokkur önnur leið til þess
að bæta úr atvinnutapinu? En sú
ánægja sem einstæðingarnir hlytu
að hafa af tilbreytninnil 1
í viðbót við atvinnutrpið yrðu
þegnskyldir menn að borga ferða-
kostnað fram og aftur, kostnað við
bið eftir ferðum frá og til vinnunnar
og missa við þá bið meiri eða
minni tíma.
Ef til vill eiga þeir að fá kostn-
og viunutap greitt úr landssjóði,
eins og aðrir starfaudi menn hins
opinbera, en einhveisstaðar frá yrði
að taka þá peninga.
Ekki myndi heldur betra að fá
menn út á íslensku fiskiskipiu,
þann tíma ársins, er þegnskv. stæði
yfir, eða menn til heyjanna 0. fl.,
þar eð það gengur illa nú, hversu
góð kjör sem boðin eru. Ætli
enguin unga nianDÍnum dytti i
hug að fara i.lfarinn af íslandi, og
vinna hér aldrei framar, lieldur en
láta gera sig þegnskyldan, á meðan
ekki þaif að verja fjör og frelsi.
Annað atiiðið var stundvísin.
Þeini greiH málsins er fijótsvarað.
í>að þarf ekki þegnskylduv. til að
keDna stundvísi. Hver yflrmaður
getur kent hana vistráðnum, skip<
ráðnum eg Þá eigi siður lögskráðum
undirmanni sínum, ef hann er
stuödvís sjálíur og ekki alt of mikið
góðmenni eða gunga. Hann getur
það bæði með eigin fyrirmynd,
afdrætti af þénustu eða kaupi 0. fl.
t*að er engin von að undirmena
bóu stundvísir hjá þeim yfhmönm
um, seni sjálfir eru óstundvísir,
enda hafa þeir lítinn rétt á að
krefjast stundvísi af þeím, sem
undir þá eru gefnir. fað er uokkuð
uudarlega hugsað, að stundvísi
breiðist út frá þegnsk.v., ef hún
heíir ekki eða getur ekki breiðst
út frá stýrimannaskólanum, búm
aðarskólunum og fleiii skólum. —
Engin st.aða er þó til hjá þjóðinni,
er ekKi á sinn skóla og þeir ættu
að eiga hægast með að breiða út
stundvísi, hver í sínum verkahring.
Þiiðja atnðið var, að vetklægni
læiðist við þegnskv. — Það mun
eiga hér við gumia orðtækið:
„Nattúran er nárninu nkari'*.
Fiestir nnum vera gæddir einhveni
meðfæddri verklægni 0,; hvöt lil
sta fa, einu tii siniða, anoar til
jarðyrkju o. s. frv.; að eins menn
lendi á réttii hillu í mannfélaginu,
með verklægni sína í>að þarf að
brýna það fyrir mönnum, bæði í
skólum og utaD skóla, að stunda
helst þá atvinnu, er þeir finna sig
hneigðasta fyrir. fá verða mean,
með hjálp náttúrunnar, verklægn.
astir og fullkomnastir menn í stöðu
sinni. Nát.túrleg verklægni mun
l eynast betur en itroðin með nauð-
ung. Trúir nokkur þvi, að sá
maður sem að eins er hneigður
fyrir siávaratvinnu verði nokkurn
tima góður og verklæginn landi
maður; eða hinn, sem allan huga
hefir við landvinnu myndi verða
góður sjómaður. Að vísu ei eim
staka maður gæddur svo mikilli
verklægni frá náttúrunnar hálfu,
að hann get.ur flest eðá allt lært,
sem hann viJl, og alt leikur í hönd-
unum á slíkum manni. í>ó mun
oftast veraeitthvað eitt, sem honum
lætur best. Innan 25 ára aldurs
eru menn naumast búnir að reyna
svo margar atvinuugreinar, að þeir
geti með vissu sagt hvað þeim
muni láta best. Margur hefir verið
látinn læra það — og jafu vel af
bráðræði valið sér sjálíur — er
harm hefði aldrei átt að snerta við,
og þess vegna ekki orðið nema
hálfur maður.
Fjórða atriðið vai : að þegnsk.v.
geri rnenD þroskaðri og þrekmeiri.
Auk þess sem ekkert eflir þrek og
þi oska betur en hæfileg vinna — þó
húu sé unnin við dagleg störf á
heimilum eða skipum, sem menn
eru að b]arga sér og sinum á, eru
nú komin á fót í flestum eða öllum
hveppum landsins ungmenna og
iþvóttafélög, öll i þeim tiIgaDgi að
efla þiek og þroska m. m. í>arað
auki kend leikíimi í ílastum skólum.
Dugi þetta ekki, eða komi eigi að
tilætluðum notum, bætir þegnsk.v.
naumast mikið úr.
Fimta og síðasta atriðið var: að
þegnsk.v. veDji menn á iðjusemi.
Já, gæti þegnsk.v. drepið alt
iðjuleysið á íslandi, þá væri sannar*
lega mikið gefandi fyrir hana. —
Iðjuleysið, þetta öttaiega bö',. sem
knstar þjóðina í óþarfa eyðslu og
töpnðuin tíma margar þúsundir
króua á hverju ári; það þavf að
hveifa. Eu ætli þrgnrk.v. geti
útrýmt þvi ? — Nei, alls ekki.
Iðjuleysið oi'sakast a? svo mörgu.
sem þá um leið yiði að váða bót
á, að væn það gsi t yvði þognsk.v.
lik ega nokkuð dýr. Iðjuleysið er
auðvitað me,-1 i sjöþorpum, og
breiðist svo þaðan út um sveitirnar.
í>egar ekki gefur að sækja sjó eru
fjölda margir menn, sem nota daga,
vikur og jafn vel mánuði samfeytt,
til að spila, dansa og drekka —
áður vín, nú öl. Alít eg því n.aið>
synlegt, að vinna væri til sem mest
í sjóþorpum til almenningsþarfa, er
menn væru skyldir til að vinna að
einhvern vissan tísna á dag og fyrir
ákveðið kaup á klst., þegar eigi
væri hægt að sækja sjó eða fá Deina
aðra atvinnu. Skyldi ekki eins vel
mega lögbjóða þannig lagaða vinnu
yfir land alt, undir eftirliti bæjar>
og hreppstjórna eins og þegnsk.v.
undir tilbúnum, dýrum embættum
til að stjórna henni.
Kostirnir við þannig lagaða
skylduvinnu yrðu:
a að nieun innu sér ofurlítið
inu, þegar ekkert væn fáanlegt að
öðrum kosti, í stað þess að misjsa
dýran tíma við þegnsk.v.
b að menn eyddu síður efnum
sinum og atvinnu í óþaifa, og
c að menu vendust ekki eins á
iðjuleysi, \
Bæja- og hreppastjórnir ættu að
geta haft nægi vinuu á reiðum
höndum, að miusta kosti með styrk
landssjóðs, svo sem upptöku og
diátt á n öl, grjóti og saudi, er
síðan væn notað í hafnargaröa,
vatnsþiór o. fl. undirbúning götu<
lagninga og> margt fleira, er fram
iiða stundir.
Menn myndu verða fúsari að
vinna í þarflr síus héraðs en annara,
væri íika réttlátara að hvert hérað
nyti þess vinnukraftar er það leggur
til — en ekki önnur héruð. Og
sama hlýtur það að vera fyrir
þjóðina, hvert héraðauna blomgast
best, og sérstaklega væri sú blómg-
uu sprottin af eigin mannafia hér»
aðsins, þvi að áv xtanna nýtur
þjóðin i heild.
Það eru margir sem alls enga
vinnu fá í landlegum, þó feguir
vildu. Myndi þegnsk.v. bæta úr
því? Ýmsir vilja ekki þiggja kaup,
sem boðið er, af þvi að þeiai þykir
Takið eftir!
Bsst og ódýrast SÍlki í
bænum tæst nú hjá undirrituðuir.
Miklu úr að ve!j >. N ðursoðiu
mjólk 0 fl.
Jón Brynjólfsson.
það ekki nógu I á'.t, og ganga
heldui' iðjuiaúsir. — Æt.li slikir
nrenn þægju lægra kaup þegar
þeii koma sprenglærðii(t) og veik-
Fegnir úr þegcskv.? í>á eru nokkrii',
sem eru svo veikir af leti og vana.
að þoir geta varla tekið hendur úr
vösum til annars en að spúa og
leika sér, nema þegar þeir neyðast
til að fara á sj'únn, til að geta
haldið við í sér líftóiunni. Hugs*
undi væri að þeir menn þökkuðu
sínum sæla þegar þeir hsfðu afiokið
þegnskyldu sinni, og höliuðu sér
aftur á koddaim. En sem betur
fer, eru þeir vonandi ekki margir
sem svona eru gerðir.
Til að hæta úr yðjuleysinu þarf
nð kenna iðni í skölunum og utan
skóla, með ræðum og ritum, að
innræta þjóðinni að tímínn sé
peningar, er burt sé kastað um
leið og hann er látinn hjálíða ónot*
aður, og að iðjuleysið sé undirrót
eyðslu og lasta — Að menn séu
skapaðir til annars meira, en að
eins að sofa, eta og leika sér.
f>að þarf að hafa námsakeið sem
oftast og almennast, helst i hverju
kauptúni einu sinni á ári. f>au
munu ávinna meira en þegnsk.v.
Hver yftrmaður ætti aðveraskyld*
ur til að geta undirmanni sínum
óvilhallan vitnisbtuð fyrir siðferði,
stundvísi, iðni og duguað að loknum
ráðbingaitima; og iiver undirmaður
ætt.i að vera skyldur til að sýna
þann vitnisburð næsta yfirmanni
sínum áður en hann ræðst hjá
lionum. Ef þetta væii gert að
lögum, myndi það hafa eins góð
áhrif og þegnsk.v., kosta langtum
minna og verða miklu vinsælla.
Mannúðleg lög skapa fi jalslynui,
sómatilfinningu og ættjaiðarást. —
f>vingunarlög aftur á móti: þræl*
lyndi og löngun eftir öðru bet.ra
f>vi or best að hafa sem muist ,tí
þvingunarlögum. Og þó að við
feðuinir getum búið tll þvingaudi
lög a syni okkar er ekki vist að
V:ð fáurn þá til að ganga uudir þau
Heimurinn er svo stói, eu þeir svo
fair, að erfitt verðui að smala þeini
saman ef þeir einhvarjir vilja heldur
fara uf laudi þuit; og helst t.l