Vestri - 24.08.1916, Blaðsíða 1

$EBBE5EESE£5rí SSSSSE:K3S3|
Blanksverta,
at bestu tegund, og
reimar fæst altaf hjá
Ó. J. Stefánssyni.
e,«geag«gs!gaaEBSBBK>-5geEa5
XV. árg.
H Langstærsta úi yhI bæjarin* |
af vindluiu og clgarcttum. I
S Ennfremnr niuniitóbak og |
*** skorið r'ól i verslun I
H Guðrúnar Jónasson. ]
ÍSAFJÖRÐUR. 24. ÁGÚST 1916.
32. M.
Úr fyriilestrum.
(Eftir O. Hjaltason).
Heimsstríðsþjóðirnar.
lnngnngiir.
Naesta merkilegir e.ru spádóm*
ar hinna heiðnu forfeðra vorra í
Völuspá; þar sejjir meðal annars.
„Brœður mun berjask ok at
at bönum verðask.u
Frsendþjóðir eru nú hver annari
verstar.
„Hart er i heimi, hórdómr
mikill.“
£>að er innilegt samband milli
grimdar og lauslætis; þau tylgjast
oftast að og vaxa hvort í kapp
við anoað.
„Skcggöld, skálmöld, skildir
eru klofnir, vindöld, vargötd
áör veröld steypisk.“
Skildir! allar menningarverjur
eru nú í voða.
„Grundir gjalla, gylfr eru
fl]'úgandi.“
En flugvélarnar og lottskipinl
„Mun engi maðr öðrum
þyrma.“
Já, hvenær hefir verið barist
jufn óþyrmilega?
Já, svo virðist nú einmitt, sem
þessar voðaspár séu að rætast,
ennþá átakanlegar en nokkru
sinni áður. Því bæði er og verð*
ur stríð þetta mesta heimsstríðið,
sem sagan hingað til þekkir.
Og samt ættu þjóðirnar bæði
að vilja og geta lifað i triði hvor
við aðra nú fremur eu áður, þegar
menningin var minni. En það
er öðru naer en svo sé.
Nu sjá allir hvað mannvonskan
er mikil og menningin vanmáttug.
trí hverjlr berjast núuaf
Ekki viiliþjóðiruar. Ekkihálf-
mentuðu þjóðirnar. Nei, einmitt
helstu menningarþjóðirnar láta
nú mest til sín taka á vígvellinum.
Mestu menningarþjóðir heims-
ins, Þjóðverjar, Englar og Frakk*
ar, eru þar fremstar í flokki og
hata svo dregið með sér margar
aðrar þjóðir í stríðið.
Úrval mannkynsins bersj nú
banaspjói d.J
Þetta er einmitt það skelfileg*
asta við heimsstríðið. Og þar
má Hka segja, að bræður berjist
og bani hver öðrum. Því að
heitast virðist nú heiptin brenna
milli Breta og Þjóðverja. Og
þjóðir þær mega þó víst bræðrai
þjóðir heita. -
Eg sleppi þvf, að þjóðhöfðingjar
þeirra eru náskyldir og eins málin.
Hitt hefir meira að þýða, að
þjóðii* þessar hafa lengi verið
hvor annari hliðhollar. Aldrei
fyr að neinu ráði verið fjandmenn,
aldrei fyr barist að heitið geti,
en stundum verið bestu vinir og
bandamenn, t. d. á móti Napóleoni
mikla.
Svo er og menning þeirra í
mörgu lík. Þær hafa lært hvor
af annari bæði í guðfræði, heim<
speki, náttúrufræði, skáldskap,
siðbótura og fleiru. Og trúar*
brögð þeirra eru hérumbil hin
sömu.
Báðar hafa verið aðalþjóðir
siðabótanna, og því fremstu og
mestu lærisveinar siðbótahöfðingj'
anna Lúthers og Kalvins.
Báðar hata allra þjóða mest á
seinni öldum starfað að eflingu
og útbreiðslu kristindómsius.
Og ennfremur eru þær náskyldt
ar, báðar af germanska þjóðstofn-
inum, sama þjóðstofni og við.
Eru því náskyldar okkur íslend*
ingum.
Og þær hafa hvor fyrir sig
meira til sins ágætis en flestar
aðrar þjóðir heimsins. Þær eru
mestar í menningunni, altéud nú
sem stendur. Og þær mega sín
lfka mest. Bandaríkjamenn mega
heita börn og nemendur þeirra,
einkum þó Englendinga.
Skal nú tala um kosti þeirra
og fleiri heimsstríðsþjóða, því
um ókostina heyrum við nú svo
mikið.
Og einn — einn og sama
ókost hafa þessar og allflestar
aðrar þjóðir heimsins, og það
er sjálfsálitið. >Eg hefi rétt
fyrir mér,< segir sérhver þjóðin.
Allar þykjast þær saklausar við
hinar. Hver áfeliir aðra. Það
oru hrein ósköp að lesa ailar
þessar síteldu sjálfsréttlætingar
Þjóðanna, þvi þarna er þá einmitt
eitt aðalmein menningarinnar ög
®in aðalrót strfðanna: pólitíski
faríseahátturinn.
I.
Um Þjóðverja.
Hlnngangur.
Tökum þá fyrst Þjóðverja og
rennum snöggvast augum yfir
það helsta »em þeir hafa til sfns
ágætis, því það er næsta mikið.
Og skulum vér taka varlega
marká öfundaryrðumóvinaþeirra.
Þjóðvorjar eru allra þjóða sterki
astir, og vér vitum ekki hvað
aðrar þjóðir mundu gera f þeirra
sporum.
Þeir eru einhver sú mesta at*
gerfisþjóð sem til hefir verið f
heiminum. Þeir eru lang elsta
þjóðin í Evrópu, af þjóðum þeim
sem nú lifa þar sem sjálfstæðar
þjóðir.
Þeir áttu sér fræga forfeður,
sem Rómverjar fornu dáðust að,
en réðu ekki við. Og voru þessir
íoríeður Þjóðverja líkir foríeðrum
vorum í hreysti, dáð og drengi
skap. Og bcggja forfeður eru
af öflugasta kynstofni mannkyns-
ins. Vér erum því af ágætum
kornnir og má því mikið af oss
heimta.
Þjóðverjar eru einhver lang
gáfaðasta þjóðin, sem nokkru
sinni hefir iifað f heiminum.
Einhver allra skarpvitrasta og
djúphygnasta þjóðin. Sú lang
lærðasta og að öllu samlögðu sú
alira mentaðasta þjóð heimsins
nú á dögum. Þvi að f Þýskai
landi eru nú lang flestir bestu
háskóiarnir f heiminum. Og hjá
engri stórþjóð er eins mikil al>
þýðumentun. Fyrir 45 árum,
sagði Taine, irakkneskur spek-
ingur, voru þar ailir lesandi,
einkum á Norður Þýskalandi.
Þýsb vísindi.
Frá Þýskalandi hefir mann-
kynið fengið prentlistina. Og
frá Þýskalandi kom siðabótin.
— Lúther á sér varla nokkurn
jafningja í veröldinni. Svo slór-
gáfuð trúarhetja er hvergi til
nema í Þýskalandi. Og Lúther
var sannur Þjóðverji með iífi og
sál. Og hinn siðabótahötðinginn
Zwingli, f þýska Sviss, var lfka
vel gáfuð trúarhetja, og frjáls>
iytidur um leið.
Þýskaiand hefir lengi verið
hötuðból guðfrœðinnar. Ö!1
NorÖurlönd, ja Engjand, Hoilaud
og N.-Amerika og fleiri lönd hafa
þar lært mest af Þjóðverjum á
þessum 4—5 öldum ettir siða-
bótina.
Frá þýskalandi eru flestir bestu
sálmar mótmælenda komnir, og
flestar bestu guðsorðabækurnar
handa alþýðu.
At Þjóðverjum hefir Haligrimur
okkar lært meira en ai nokkurri
annari þjóð. Ekki samt i skáid*
list, heldur í trúarskoðunum.
Hin kristilega menning okkar
er, held eg, ennþá þýskari en
Dana og Norðmanna. Báðir hafa
þar að vfsu lært af Þjóðverjum.
En Danir eiga sér' Grundlvig]oy
Kirkegaard, og Norðmenn hafa
báða þessa og svo sinn'í/. N.
Hauge fyrir trúarleiðtoga. Skyn-
semistrúin þýska hefir því orðið
heldur rótgrónari á Islandi en I
Danmörku og Noregi.
Og þá er heimspekin. Grikk*
land lorna var mesta spekinga-
landið. En næst því gengur
Þýskaland, að nainsta kosti sfðan
á 18. öld. Þar voru þeir Leib-
nitz, Kant og Fichte, sem
Bjarni Thorarensen netnir í
kvæði sínu um »Dauðann«, þegar
hann er að tala um hvað mikið
dánir fái þá að vita. Það verður,
segir hann, raeira sem þeir vita
»í einu< en þessir þrir »um Iffsi
stundir lærðu.< Nefnir að eine
þessa þrjá spekinga, þvl hann
hefir líklega talið þá mestu spek-
ingana. Þeir voru yfirleitt bjart*
sýuir og það var Hegel lfka og
fleiri þýskir stórspekingar fyrir
100 árum. Þá kom Kant með
hugmynd sína um >eilffa friðinn<
á jörðinni. En svo komu seinna
svartsýnu spekingarnir þýtku,
Schopenhauer og Hartmann,
mestu kvenhatursspekingarnir.
En ekki gátu þeir bægt kvem
trelsinu frá Þýskalandi.
(Framh.)
Látinn er 13. þ. m. að K.tuibi
í Reykhólasveit Stefán Jóna*
s o n, fyr óðalsbóndi i Berufti ði.
Hann var mesti myndarbóndi á
sinni tið og lengst af ailvel efnaður,
Síðari arin gengu efni hans til
þurðar, enda var hann vanheill
siðustu sex árin og síðasta áril
algeiiega rúmfastur. Stefán helt.
var tvigiftur, með fyrri konu sinni,
Guðrúnu Magnúsdóttur atti hanu
4 böm og eni þau þessi. Guðbjörg,
gift Guðm. Guðmundssyni húsm.
á Kambi, Sigþrúður, ógift, Eiður,
ógiftur og Sesselja, gift Jóni Brands*
syni bónda á Kainbi. Með slðarí
konu sinni, Lilju Jónsdóttur, átti
hann 1 barn, Gtiðrúuu, á 10. áií.
Stefan sál. var á sjótugs aldii.
Nýjustu frogulr herma, að
ítalir hafi sent nýtt lið til Saloniki
og stendur það sjálfsagt í sambat di
*rið framsókn Búlgara í Grlkklaoill.