Vestri


Vestri - 08.09.1916, Side 1

Vestri - 08.09.1916, Side 1
nscKs: ESSSKt • 3KK3! Biaoksverta, at bestu tegund, og reimar fæst altat hjá Ó. J. Stefánssyni. £MgfiBg©BasBa&«&sgBsa5ssBBgg<gi llltstj.: Kristján Jónsson frá Garðs3töðurr>. m Langatæista únral bæjarin* j « af vlndlumog cigarcttum. | Ennfieiuur muuntóbak og < sliorið riól í verslun Guðrúnar Jónasson. mmmmmmmmi * ~ XV. árg. ÍSAFJÖRÐUR. 8. SEPTEMBER 1916. 34. bl. Úr fyriilestrum. (Eftir O. Hjaltason). Heimsstríðsþjóðirnar. (Fih.) Oif loksins koma ný-víkinifa- spekingurinn Nietzscheog andans bræður hans. Þeir setja hreysb Ína í hásæti dygðaona. Þeir segja að valdið sá æðsti réttur, og hata því mjög spilt þjóð sinni og alið hernaðarandaun. Svo næsta margra grasa kennir ( speki Þýskalands, og eru samt mörg ótalin. Og í öðrum vísindum, t. d. laeknisfræði, dýratræði eg stjörnu' fræði, hafa þeir líka miklir verið. Og næsta margar uppfindingar hafa þeir gert, t. d. með loftskip og flugvélar. Og í hernaðarfræði og bar- dagalist bera þeir nú af öllum þjóðum heimsins. Og i iðnaði og vorslun, akur> irkju og skógrækt, sjómensku og fleirum veraidlegum framtörum eru þeir nú tarnir að skara fram úr flestum heimsins þjóðum og eru að verða jafnsnjallir Englum og N.>Ameríkumönnum, já ætla tram úr þeim í þessu, alténd í sumu. Og gæði lands sfns eru þeir nú að læra að nota öllum þjóðum betur. fýskar listlr, í fögrum listum hafa Þjóðverjar lengi verið tiestöllum þjóðum trewri. Spakvitru og formfögru skúldin Goethe og Schiller eru fyrir iöngu orðin uppáhald og fyrirmyndir allflestra heimsins 9kálda og mentamanna. Og skáld vor. einkum Jónas og Steingrímur, hafa því mikið lært af þessum og fleirum þýsk* utn stórskáldum, t. d. Heinc, sem Kr. Jónsson hélt svo mikið upp á. Heine vur leikandi hæðnisskáld og eldheitt og glettið ástarskáid. ura leið. Og þá er líka Þýskaland annað höfuðból allrar sönglistar, t. d. sönglagasmiðis. (Hitt hötuðbólið er Ítalía). Þarf rétt að nefna Beethoven, Bach, Mozart og H&ndel. Og langflest og um leið langbestu sáimaiögin okkar eru trá Þýskalandi, t. d. >Gæsku* rikasti græðari minn<, er nefnist konungur þýsku sálmalagannna. Svo er byggingarlistin. Dóm» Jtlrkjurnar í Köln og Strassburg, byggingarnar f Nilrnberg og víðar á Þýskalandi og í þýska Austurrfki eru einhverjar vegleg* ustu byggingarnar á jörðinni. Þær eru musteri með skrautturna skógi og skrúðmáluðum rúðum. Málaralist allmikil hefir verið á Þýskalandi. t. d. Albrecht Dilrer og Lucas Cranach á dög* um Lúthers. En þar eru nú samt Italir og Hollendingar meiri. Og líkneskjulist hefir og verið þar vfða, t. d. í Niirnberg. En þar eru aftur Italir og Thorvald- seu meiri. fýsklr mannkostlr. Og svo eru nú mannkostirnir. Þjóðverjar skara tram úr flest- öllum þjóðum í iðjusemi og spar- semi, og einkum þó í skyldurækni. >Sama er mér hvað sonur minn lærir, bara et hann lærir að gera skyldu sína,< sagði þýskur taðir nýlega. Þjóðverjar kenna öllurn þjóðum betnr að hlýða, og að telja æðstu skyldu einstaklingsins að iifa og deyja fyrir rikið og ættjörðina. Það er iíka óhætt að segja, að Þjóðverjar hafa látið bókvitið í askana. Enda kunna þeir þjóða best að meta það og viaða. Sú var tiðin, að þeir þóttu standa Englum og Amerikumönnum að baki í mörgum veraldlegum tramförum, t. d. siglingum, versl- verslun iðnaði og jarðrækt. En nú er annað uppi á teningnum. Þeir ætla nú í þessu að fara fram úr öllum þjóðum, nema þstr herði sig enn meira. Bókvitið hefir auðgað hug-. myndalífÞjóðverja, skerptgreind- ina og vakið viljann og dugnað* inn. Veraldlegu tramtarirnar og hernaðarsnildin þeirra er skólun- um og bókfræðinni að þakka. >En bóklræðin á eftir að kenna þeim að stjórna frjálslega.< En þeir meta nú ekki trelsið mest at öllu. Vilja heldur að ríkið vátryggi alla fyrir allsleysi í elli, sjúkdómum, slysum og atvinnm leysi. Enda er rfkið tarið til þess, og er þar flestum, ef eigi öllum ríkjum tremra. . Yér ciguiu ÞjúðTerJum miktð að þakka. Þjóðverjar hata sýnt nýju fsi lensku bókmentunum meiri sóma, en nokkur önnur þjóð hefir gert. Þeir hata þýtt margar bestu skáldsögur vorar og mörg vor beslu kvæði á þýsku. Samið heilar bækur um sum stórmenni vor, t. d. Jón Sigurðsi son og Steingrfm skáld, metið suma smáhötunda vora betur og réttar, en sjálfir vér gerum. >Tveim sinnum fleiri Þjóðverj- ar, eða miklu meir, eru vel að sér f tungu vorri og træðum. en allir aðrir útlendingar samtaldir,< segir biskup vor í >N. kbl.< 1914 bls. 197. Þjóðverjar kenna öðrum stór»» þjóðum að þekkja og virða bók- mentir vorar. Og Þjóðverjum er það hklegast að þakka, að þjóðir, sem ekkert hafa haft saman við oss að sælda, t. d. Ný-Grikkir og Tjekkar í Böhm- en, eru nú búnar að þýða stöku skáldrit vor á sín mál. Og eru þó mál þessi ólík máli voru, en samt líkari því en grænlenskal — Skrælingja og Eskimóamálið. En næsta margir útlendingar halda einmitt að vér séum ná* skyldir og nauðalíkir Skrælingjum og þá auðvitað i málinu Iíka. Vorir lærðu þýsku vinir eru á öðru málL Því bókmentir okkar sýna heiminum, að vér erum ekki Skrælingjar, heldur veruleg menni ingarþjóð og í mörgu virðingar. verð þjóð, þótt smáþjóð séum. Og með þvi að halda bókmentum vorum á lotti tyrir heiminum, afla Þjóðverjar þessir oss mikillar virðingar. Og virðing þessi greiðir oss götu í viðskiftum og verslun við aðrar þjóðir, og f mörgu öðru. Tökum eitt daemi at mörgum: Set svo, að einhver mentaður landi vor kæmi til útlendinga, sem ekkert þektu til lands vors eða þjóðar, uetna það að landið væri þarna á kortinu, rétt hjá Grænlandi. Þeir héldu að menm ing landaona væri iík. Þeir héldu og að landinn væri t. d. danskur, en tryðu varla að hanu segði satt er hann teldi sig íslenskan. En' þá þyrtti hann ekki annað en benda á eða sýna einhverja bók um ísland ettir þýskan ís- landsvin, því þá sæju þeir, að nábúar Grænlandsbúa væru menti uð þjóð, náskyld höfuðþjóðum heimsins. Gæti því verið gagn f að skifta nokkuð við hana. En allir vilja heldur eiga sam> vinnu og viðskifti við mentaða menn, en við viltar eða háltviltar þjóðir. Færi þá svo að þýska bókvitið yrði iátið í íslenska aska. Danir sjálfir eru tarnir að dáðst að þessari ræktarsemi Þjóðverja við bókmentir vorar. Enda þekkja og virða Þjóðverjar bókmentir Dana, Svfa og Norðmanna betur en nokkur önnur stórþjóð gerir. Þeir skilja Norræna andann öllum stórþjóðum betuf, skilja Eddurnar og fcrnsögurnar svo fjarska vel. Og hversvegna gera þeir það? At því að þeir eru skyldarl Norðurlandaþjóðum en allaraðrar þjóðir. Og at því þeir eru öllum þjóðum fróðleikstúsari og við* sýuni. Kunna því vel að skilja og virða menning smælingjanna. Þeir vilja þekkja alt mögulegt, fá yflrlit yfír alt mannlffíð, þekkja það f öllum myndum, smáum og stórum. Og svo eru þeir svo eftirtektasamir og skarpskygnir að þeir taka eftir þv( smseðsta, og sjá, t. d., fljótt mismun á grænlenskum og islenskum jurta- gróðri, og fleiru, er likt sýnist vera i fljótu bragði. Og þeir flnna hetjuanda sinn í sögum vorum og eins f hetju> ljóðum Hailgrfms og Bjarna. Og andi sá blæs nú eins og regint stormur yfír allan heiminn. Já, hann lítgar hetjueldsgneista þá, sem ennþá iifa hjá oss i kolunum, þó hægt tari. Það er því mikið satt, sem Steingrímur skáld segir í >Skfrnl< 1905 bls. 333—34. >Þjóðverjar skilja þjóðerni vort að fornu og nýju flestum þjóðum betur, og uuna oss við hvert nitt tækitæri sannmælis. Þeir hafa verlð og eru of mentaðir og prúðlyndir til þess að kasta rýrð á oss fyrir það, að vér erum tátækir, táir og smáir.< (Ekki er nú þetta samt alveg satt, því, t. d., Blefken og Anderson sögðu nú annað), Og þessari þjóð erum vér aá upplagi iíkastir allra þjóða, held ég, þegar Norðmenn eruundan* skiídir. Björnstjerne kvað Prússa líkari No ðmönnum en Dönum. Eu Prússar eru einmitt aðalþjóðtn i þýska ríkinu. Margir lá Þjóðverjum her» menskudýrkun þeirra ©g her- trægðarsótt. Hægt um þaði Friðsamir eru Þjóðverjar hver við aunan, og triðsamir eru þeir þegar þeir koma hingað, (og mannúð er þar < mörgu, og af» tökur sjaidnari á jriðarlímum en á Englandi). Gáum heldur að sjálfucd osg. Vér höfum haft frið i 600 árr einkum þó seinustu 300 árin- Engin stærri þjóð hefir hatt IrUI

x

Vestri

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vestri
https://timarit.is/publication/235

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.