Vestri - 12.12.1916, Blaðsíða 2

V R S X R Ji.
18»
Isfiröiapr!
Kaupiö ritföng «g tsskl-
iwrlagjaflr í
Bókaversl. 8uóm. Bergssonar.
Pólland.
*
(fr»mk.)
Sfðan hafa Rússar alf gert
s»m þeir hafa erkað til þess að
drepa niður alla þjóðernistiifiDn1
ingu hjá Pólverjum, þótt aldrei
hafi þeim tekist að kæta hana
til tulis. Kúgun og grimd rússt
neskra embsettismanna við Pói*
verja hefir og lengi vorið við
brugðið. Til daemis má geta
þess að eftir að Pólland var að
tuilu innlimað í Rússland voru
eignir landeigenda teknar ráns>
hendi og fengnar rússneskum
liðsferingjum í hendur í verð-
launaskyni. Pólverjar hafa mörgi
um sinnum gert uppreisn, en
jatnan hefir hún verið bæid niður
og ottast ver farið en heima
setið fyrir veslings Póiverja.
Einkum hata Pólverjar þeir, sem
flúið hafa iand, drjúgum eggjað
landa sfna. Fyrir þeirra tilstilli
gerðu Pólverjar uppreisn árið
1846 og veru þá meðal anuars
um 2000 aðalsmenn og prestar
drepnir af lýðnurn.
í júni 1862 var bróðir keisap
ans, Konstantin stórfursti gerður
ftð landsstjóra f Póilandi, jafm
frarat var póiskur maður, Vielo-
polski, gerður að yfirmanni allra
embssttismanna landsins og sömu>
leiðis voru innfæddir Pólverjar
gerðir að undirlandsstjórum i fimm
héruðum iandsins. Þótti ná útiit
tyrir að friðsarolega tækist að
stjórna landinu. En árið 1863
byrjuðu Pólverjar að safna liði
og undir stjórn Langievicz róðust
hersveitirnar á varnarlið Rúss >,
sem var dreift til og frá um
landið. Gekk svo um hrfð að
■ppreisnarmenn höfðu betur. En
undir árslok, sama ár og upp-
reisnin hótst, var henni þó lokið
að fullu og öllu.
En nú var tekið til hinna fyrri
ráða at Rússastjórn: Pólverjar
sendir þúsundum saman í ánauð
til Síberíu, stórar jarðeigair voru
gerðar upptækar og hin illusmda
bændaánauð var lögboðin 1864.
Klaustrin voru iögð niður og
rómverska kirkjan var lögð undir
koliegiin i St. Pétursberg. og
allir pólskir embœttismeftn settir
frá völdum.
Rússneska varð aftur gerð að
eoibsstta® og skólamáli (bó ter
trúarbragðakenslan jainan trv.n
£ póisku) og rússneskir dómstólar
áara með öll dómsmál landsins.
Rtfregn.
n
Magnús Gíslaaon.
Rúnir.
Kvæði.
þetta er 1it.il bók, að eins fi ekar
60 blaðsíöur í 8 bl. broti. Höfund*
urinn er ungur maður og hafa ljóð
frá honum birst á vlð og drei' í
blöðunum. Höf. er ekki stórskáld,
Bem hrífur lesarann í æðri heima.
En hann heflr nú s&mt sem áður
fundið hvöt hjá sér til þess að fella
hugsanir sínar i stafl og stuðla og
hefir matgur farið ver af slað en
héf.
Hanu hugsar skýrt og ljóst og
er iauí við allan oflátungs-tildurs*
bi» á Ijóðum sínum. Ræðst heldur
ekki að mönnum né rnálefnum
né máli'fuum með hrópyiðum og
glamri, eins og sumir geratilþess
að vekja á sér eftirtekt.
Mörg kvæðin eru iagleg. Nsfna
má þessi: Grafningur, Kvöldfegurð,
Guðrún á0 Sjöunda og Andrós
Bjötnssou.
k einum stað er þetta erindi:
Gieð þig raeðal góðra vina.
gefðn kæti rúm i huga;
láttu ekki iífsins sorta
ljósgeislana jfirbuga.
Yaka skaltu, er vorsins disir
vonuu þinum hærra lyfta,
mæti böl i brautum, verður
bjartsýni þín æðsta gifta.
MÖtg kvæðin eru betri en þetta
erindi, en það virðist geta verið
eínkunnarorð kversina. þar er ekki
að flnna sterka drætti eða ríkar
tilflnningar, heldur smárúnir sern
ýms atvik hafa mótað i hugskot
•káidsins.
Hitt og þetta,
n
Hvíta mnnsalið. Eins og mörgi
um mun kunnugt viðgengst sá
svívirðilegi atvinnuvegur i mörgum
menningailöiidum, að ungar stúlkur
eru tældar land úr landi undir því
yflrskyni að fa ágæta atvinnu helst
hjá verslunum eða á gistihúsum
0. b. frv.
En þegar á ákvörðunarataðinn
kemur eru þær seldar í ánauð til
ýmsra þorpara.
Félóg hafa '■ rui stai íað í Ameríku
aem hat . ■ kið beina umboðsversl'
un í þe».?u skyni. Hafa féiög verið
stoínuð víðá usn lönd t.il þess að
uppræta þessa svívirðing og Iög»
reglan er sífelt á gægjum eftir
i.iannaveiðurum þessum, en idrei
tekst rlgerlega að uppnsta ófögn.
uðinn.
Ný var danskur maður, Carl
Morte;nen að nafni, handsamaður,
sein t.a- hafði stúlkur til Suður*
Amet tku 1 þessu skyni, Hann haíði
einkuin haft, bækistöð sína í þýska-
landi, áður en stríðið hófst, en var
rú á Spani. Par hafði hann nað
13 ara gamaili stálku, en henni
tókst ftð sleppa úr greipum hans og
komaet heim til sín, Skýrði hún
síðan frá því, að Mortensen hefði
verið að ieggja á ráð um að ná
norskri stúlku er var á gistihúsi
einu þar í bæntim. Þegar svo
Mortensen nokkru seinna kom til
þess að reyna að veiða norsku
st.úlkuna kom lögreglan i spilið og
haudtók þotparann. Btður hann
nú dóms síns. 1
Gripdcildamflm vinnukona.
Bóndi nokkur í Danmörku varð
þess nýskeð vís, að stohð haföi
verið frá honum 200 kr. Lögreglaa
tók þegar fasta eina vinuukonu
hans, se n meðgekk þegar að hafa
tekíð peningana, og fundust, þeir
faldir á brjósti hennar. Þegar hún
hafði verið tekin föst og var rann-
sökuð nánar, fundust 280 krónur í
sokkum hennar, og í hárinu hafði
hún ennfremur falið 200 króuur.
Skýiði vinnukonan frá því, að
öllufénu hefðí hún stoliðfiá þessum
húsbónda sinum, en fvegiíja upp-
hæðanna seinni hafði hann alls
ekki saknað. Stúlka þessi hafði
áður verið dæmd fyrir þjófnað.
Skrímslið í Hnítsdal.
n
í 38. tbl. Njarðar 19. nóv. þ. Ars
•r greinarstúfur senl mörgum mun
veia kærkominn geatur. Fað er
fiásögn Jóhanns Jóhannsson&r urn
skrímslið í Hnifsdal. Þó að Njörður
eigi fáa lesenduma, mun þó þessi
saga komast landshornanna á milll
og vei ða hvervetiia vel tekið. Þykir
mór það þess vegna rótt að senda
ahneuniugi nokkrar athugasemdir
við fyrneínda sögu.
Hið fyrsta sem gefur mór Astæðu
til þess að efast. um réttmæti sög|
unnai er það, að sunnudagskvöldið
29. okt. s. 1. var eg á ieið úr
Bolungarvik, landveg inn i Hnífsdal.
Kom eg i Hnifsdal kl. tæplega 8
stðdegis. Hafði eg þá gengið í
myrkii mikið af leiðinni, eða að
minsta kosti ca. l1/^ kl.stund. Yar
þá svo svait myrkrið, að eg sá
ald.ei handlengd fram fyrir mig:
Mátti heita, að eg yrði að þi*ifa
fyrir mór við hvert skref.
Lengst af gekk eg með fjörunni,
og álít eg, að mönnum með mann
lvgri sjón hefði með öliu verið þýð-
ingailaust að ganga á reka og þvi
siður Bað tína sprek í eldinn".
Get eg þe>>8 vegua eigi annað en
talið þaun manu meira en meðal-
flón, seiu heíir farið að heiman
frá sór í Því niðamyrkri, sem þá
var, í þeim einum tilgangi að leita
sér eldiviðar.
At þessu hljóta allir þeir, sem
heilbtigða skynsemi hafa og ein>
hvern tima hafa sóð íslenakt
skamindegissvaitnætti, að sjá það,
að söguhetja Njarðar hefii atteitt*
hveit eriudi til tíkeljavíkur annað
en afla sór eldsneytis.
Enda mun almenningur hór í
Hnífsdal vera kominn á þá skoðun
nú. Annars hefl eg oft komið i
Skeljavik og aldcei sóð þar avo
48. »L
mikla reka, að maður gæti fundið
sór í tannstöngul, þó í albjörtu sé.
Petta eitt ætti að nægja til þsss,
að mena beittu að minsta kostl
heilbrigðri skynsemi, áður en þeir
trúa sögunni eins og hún er sögð,
en ætla eg þó að víkja nokkru
nánar að skrimslissögunni sjálfri.
Óþægilega flnst mór það reka
sig á hjá sögumanni, að hann getur
ákveðið hæð skrítnslisins í þuinh
ungum. En á frásögunni sór maður
ekki annað, en dýrið hafi alt af
verið fyrir aftan hanu meðan á
viðureigninni stöð. Hann getur
einaig ákveðið hausmyndun, kjaft,
glyrnur, umfang skrokksins, lengd
lappa og gildleika. En armana,
sem voru framanveif við hann,
gat hann eigi athugað svo aákvæm-
lega, að h&nn geti ábyrgst það
fullkotnlega, að eigi hafl það a.nnað
hvort haft klær eða fingur! Hatm
segir að oins, að hann hafl ekki
orðið var við það. En hveinig er
þetta? frví sá maðurinn ekki þettr?
Var ekki eins auðvelt að sjá flng-
urna t. d. eins og snráspýtur innan
um þangruslið. Það skyldl þó ekki
•iga sór stað að það hafl verið
skuggsýnt hjá sögumanni?! En
mikið skftlfllegt barn er söguhetjan
»ð hún skuli bjóðast til að staðfesta
það nteð eiðl að skrímslið hafl
veiið svart. Gat það nú ekki t.
d. eins vel verið rautt, blátt eðft
grænt, eða þá dökkgrátt, en það
held eg, að mór þætti fallegastftr
litur á skrímsli.
Litlu eftir, að maðurinn átti við
skrimsiið, hitti eg hann að máli.
Sagði hanD þá, meðal annars, að
það hefði runnið úr greipum sór
eins og lopi eða hvelja. En á frásögn
hans í Nirði, virðíst það vera orð.ð
miklu holdþéttara. fó heflr það
kalda og blauta húð. Eg hefl ekki
heyi t. manuinn segja frá þessu, nú
upp á síðkastið; en rnór þyklr þaö
eigi nema eðlilegt, að hann geti
uú orðið verið sjálfum sér sam-
kvæmur í frásögunni. Þrí svo oft
heflr hann sagt «ögunni, að eg trúi
vart öðru, en hann kunni hana
utanbókar.
Menn héðan úr Hmfsdal, sem
komu heim til sögumanns morg*
uuinn eftlr viðureignina, sögðu, að
lýaing hans hefði verið mjög óá«
kveðinn og hefði hann sagt, að
hann hlyti að hafa farið i sjoinn.
En fötiD, sem ein hefðu að ein>
hverju leyti, getað sannað söguna,
fengu þeir ekki að sjá. En
í fiásögninni í Niiði stendur: að
koua hans, Sigríður Borgavsdóttir,
hafl f»rt hann úr blautum fötnnnm,
,hafl stór bleyta með fýlulykt re; ið
bæði á treyjuermumm og eius á
treyjubörnwnnm,“*) Þetta get eg
eigi talið neim sönnun. Og mór
virðist það undatlegt, að treyju'
bai.ib og hægri buxnaskálmin
skyldu vera laus við fýluua, þar
sem skrímslið virðist þó engu síður
*) Leturbrejticg fiiif,