Vestri - 21.09.1917, Síða 1

XVI. ár6.
W m.
Kltstj.: Kplstján Jónsson frá Carðsstöðum. '
^,'ír,s ■ '1-v'
1 1
.▲AJ
N^° n 1 v,r£
•<$ Guðrúnar Jó’asson: ^
SlífVi. ‘rá -• 75 — 7,00.
"^SiIki í svuntur S on nnn^
ÍSAFJÖRfiUR. 21. SEPTEMBER 1917.
3«. bl.
Kvennaskólinn
á Blðnduósi.
- •
í d&g kðm símskeytl um að þlsgið veitl
té til starfræksiu skólans; því ákveðið að
hsrt.ii verðí atarfpáBktui- eins og undantarið.
Heitn ivist og' fæði yfir skólaárið or 325 kr.; þess ntan 25
kr. skóiagjild lyrir hvorn nemanda.
Nemeudur ieggja sér tii yfirsængur, kodda og rekkjuvoðir.
Umsóknum svarttð sf rdeiðit.
Blöntiuósi 14. sept. 1917.
Skólauefodin.
I
IkAÁAAÉkÉijk & £kjt u
^ TreskosNgvel jg^
og t r é b 0 t n a r
^ rýkomiö til
ir ,£Þ-
O. í, Stefénssonai'. 'T
Um móiðnað.
n
Hin niargvíslegu ófviðarvandiæði,
sem dyuja yftr heiminn, knýja
þjóöirnar lil ýnisia öryggisi áðstaf*.
ar og hagnýtingar á eigin gæðura
landanua, er vaþlaust verður t.il
raikils goðs í frarafíðir.ni. Sannast
þar hið fomkveðna; Pát.t er svo
nieð öllu ilt, að ekki boði nokkuð
gott.
Eitt raeðal þessai a er hngnýting
inósins. Hún er ,ú að koraast A
það stig í löudunuur, að nrenn eru
farnir að vona að mórinn verði
gerður jafngildi kola.
Alþingi samþykti þingsályktira*-
aitillögu um að skora á stjórnina
Kað líta rannsaka hvoi t eigi inælti
spara aðfluMiing á eldsneyti ineð
því að vinna íslenskan raó og kot
í stóruin slíl, og bæta samkvæmt
nýjust.u aðferðum sem nú eru
kunnar."
Stjóininni var og heimilað fó til
undirbúnings þessu raáli.
Fer hór á efttr gveinargerð
bjaigráðanefndar neðri deildar fyrir
þessari tillögu. Er þar getið ura
hinar nýjustu nióvinsluaðferðir sem
nú eiu efst á baugi:
„Eldsneytiamálið heflr nokkrum
sinnum komið til umræðu í nefnd
inni, og þrt. einkum verið ræl.t um
kolanám hér A lanUi. Nýlega barst
nefndinni erindi um mónám frrt
Þork. þ. Clemenlz, nieð ymsum
mikils verðum upplýsingum um
nýjustu framfarir í meðferð á mó
erlendis. Er helst, svo að sjá, sem
menn hall mí lært að haguýta
niöinn svo vel, að hann geti á
veniulegum tímum jafnast við
hv.iða eldsneyti sem er að gæðum
og ódýileik, en sé margfalt ódýrari
en kol eru nú og hafa vf» ift í
stríðmu, maiaður og piessuður
suman aflur 1 mótötlur, en sii að-
fei ð hafl ekki þóit borga sig vel.
Einnig megi úr þurmó búa til svo
kalUð inókóks. Sé það einkum
nolað í Þýskalundi í stuð viðurkola
við ý nislega niálmvinslu.
Mömjol. En ein aðal notkunin
á loflþurkuðum inó er sú að mala
bano og nola nijölið til eldsneytis.
Heflr Svíimi Ekeluud starfað að
því 1 20 ár að enduibæta þá aðíerð,
og getur 11Ú á einu sumri með 2
graívélum og 82 vinnumönnum
graflð upp og lagt til þerris mó,
sem iiemur 30 þús. lestum þur.
Til þessa heflr annars þurft 20
venjulegar vélar og 300 manns.
Mómjölið, sem úr þessu fæst, er
uni 80 kg. að þyngd fyrir hvern
hektóliter, og er (yt ii'laks eldsneyti,
eu luefur sérstakra eídstæða, sem
miölinu er blásið inn í. Auk
veiksmiðju Ekelunds byggja Sviar
nú 2 mómjöls smiðjur; koslar hvor
um aig 1 miljón kr. og rtur
fiamleilt 20—25 þús. lestir af
mómjöP. Yerksmiðja Ekelunds
hefir framleitt um 16 þús lestir
á 15 krónur ieatina, og mjöiið
mikið verið nolað — Ef þetta
skyldi reynast, svo, þá erauðsætt,
að ef mónátu væri sett hór á
stofn með nýjustu og besf.u tækjum,
þí væru íalenskar mómýrar þegar
i stað orðnar jafngildar góðum og
vissum kolanámum I hvaða árferði
sem er, og ómetanleg eign.
Vér teljum þess vert, að flytja
héi útdrátt úr fyrirlestrarkafla, er
Þork. Glemenlz lætur fylgja erindi
sínu Er hann eftir I. G. Thaulow
fiamkvæmdarstjóra í „Det nörske
Myreselskab" og var haldinn í
Noisk kemisk Selskab í vetur
sem leið:
Stungumór og éltimbr. Fram-
kvæmdarstjórinn talar fyrst um
venjulegin stungu- og eltimó.
Stóiþingið huft stofnað 1 miljón
kióna lánssjóð t,il þess að alla þess
konar eldsneytis, Bendir hami á,
að fyrir stnðið var hægt, að fraoi-
leiða 1 lest af eltimó fyrir 5 — 8
kr., einkum veiði fyrirhöfnin mikil
fyrsta árið. Hæpið telur hann,
að hægt sé að reka stöðuga fi am-
leiðslu á þess konar mó við vonju*
legar aðslæður, vegna þess, að
loftþurkunin sé hað tíðaifariuu;
annað mál uú, er neyðin knýr til
að uota alt er til fellur. Til þess
að geta kept við auuað eldsneyti
á venjulegum tíma þurfl framleiðsh
an að vera alveg viss. Miklu fó
hafl veiiö vaiíð í ýmsum löndum
td þess að tinDa þurkuuaraðferðii'
*em boigi sig', eu veynst miklum
erflöieikuin bundið.
Mótö/iur og mókéks l’a lalai
hann um, hvernig hag ý t megi
inóíni), ef haun ré oiðmn þur á
atinað borð. Er móiiuu þa oft
hafður til kyndiugar eimvagna.
Nú í eldiviðai leysinu helir Ekelund
þó mest selt ellimóiun ómalaðau,
en malað aðeins úigang. Finnar
hafa einnig komið séi upp niómyll*
uni á Ekeiunds visu.
Mógas. Mó má einnig nota til
að vinna úr houum gas, og er sá
kostur við það, að þiu má eins
uota lakari tegundir, og mórinn
þarf ekki að vera eins þur. En
vegna þe-is, hvað flutningur á mó
veiöui' ætíð tiltölulega dýr, þáeiu
slik gasverk bygð við sjálfa mó*
mýrina, og gasið uot.að til að
framleiða rafmagn þar á staðuum,
sem siðan ei leitt, í rafsíinum
þnngað snm A að nota það. All-
Hi'argar slikar mógasstöðvar eru
til, ei framleiða frá 50 til 3000
huslöfl af rafmagni. Stærst.a stöðin
er við Dammei Moor i Hannover;
vinnur hún um leið úr mónum
brennisteinssúrt, ammoniak, sem
er ágætur áburður.
Eu það er aö athuga við oíau-
gieindar aðferðir, að þær byggja
á venjulegum lojtþurkuöum stungm
eða eltitnó, og eru þvi undirorpnar
óstóðugleika veðrattunnar að miklu
ieyti.
Aðrarþurkunarað/erðir. Feikna
mikilli fyrirhöfn og fé helir verið
varið til að finna upp aðiar aðferðir
til að losna við vatnið úr mónum
en hina seinlegu og óvissu vind-
þurkun. En illa heflr geugið áð
finna nokkra, se u svavar kostnaði.
t venjulegum nió eru 9 hiutiu.
þyugomni vatn. Næst liggiu að
haida, að besta aðferðm sé m. að
presi-a irert af pessu vatm i..n .
En það er ó. .Ö^ulegt, vegi;. P •,•>
að mótinn ei í raun og ve. u svo
hlaupkemiur, uð hann pressast
sjálfur út með vatuitiu, jafuvel 1
gegn um oíinn dúk. f’essi saui'
loðuu kemur séi reyndar vel þegar
mórinn er notaður annað hvoit
sena stungumór eða eltimór, þvi
að hún geiir haim haiðan er hann
þornar. En þett.a .sHiiiIoðunaiefiii
íer forgörðum, ef mórinn frýs
blautur Þess vegna er það gainall
siður að fylia niógraflr vatni aður
vetia tekur, til þess að luólögiu
skemmist ekki i kiing. Mó, sem
hefir frosið, rná þá freinur pressa,
eu jafu óvist er að hafa frostið á
valdi sínu eins og þutkinn. Eigi
er heldur hægf að nota móinn
sjálfaun fil að þurka úr sér vatnið,
því að til þess að ná buit 90*/0
af vatni fer ineira hitamagn heldur
en felst 1 þessum 10°/0 aí þurru
móefni. Menn hafa þá reynt að
eyða snmloðunarefnimi á efnafræði-
legan h:\tt með sýrum og söltuin,
en of dýrt heflr það reynst. t’ó
eru menn ekki með öllu vonlausir
um uð linna hentuga aðferð á
þennan hátt, svo takast megi að
pressa móiuu.
Rolmór. Það sein Thaulow
segist hafa mesta trú á, ev ný
aöferð, liiu svo nefnda votkolagei ð
eða kolmóvinsla. Mórinn er hitaður
langf. yfn suðumark undir fargi,
svo að engin gufa getur koinið
fram. F’ar með eyðist samloðunin
af sjálfu sér, svo að vainiðrennur
úr honum fyrirhafnarlítið. Móefnið
kolast við hitann og fær í sig
meira kolaefoi en rtður var í því.
V x þar með hit.air.agnið. Kola-
.óiiim, sein v.oður tíl r.eð þeim
0 ;ti, - r nu p. essfiðu., >g kemur
þ> seinai'.t úr vébmuin koiaduft.
Er það notað á sama hátt sem
Si.gt var uni móuijúlið, tii kymi-
:t; ,hv í eimvögouin 0. fl., eða
(iui'tiiiu er þiýst aui, 11 í kounó-
tiflur. Þá má og nota kolmóiun
lii gasgerðar og gera úr houum
mókóks, sem *íban er notað við
jiruvinslu. Fyrst.a eiukaleylið til
að vimia kolmó vai tekið árið
1900, en komst aldrei leugra en
á pappírinn. Siðan hafa Sviarnir
Atf Larsen og Lkenberg gert til-
numir með kolmóverk, er talið var
; ö iiU'. i g-,Ui.,ió vel, en hætti þó
aí fjá skorti. Þar voru búnar til