Skólablaðið - 15.02.1908, Blaðsíða 1

Annar árgangur.
3. b/að.
Kemur út tvisvar l mánuði.
Kostar 2 kr. á ári.
Sleykjaoík 15. febrúar.
A uglýsingaverð : I kr. þml.
Afgr. Hafnarfirði.
1908,
$tarf þcirra að uppcldis- 09 frsdsiumálum.
Pað hefir til skamms tíma lítið ver-
ið ritað og rætt um uppeldis- og
fræðslumál hjer á landi, og þegar
á þau hefir verið minst í ræðum og
ritum, hefir of oft komið í Ijós sára-
lítil þekking á þeim, jafnvel hjá leið-
togum þjóðarinnar. Yfirleitt hefir mátt
einkenna hugsun manna af þeim um-
ræðum, sem orðið hafa um þetta, að
einungis hafi verið hugsað um að
endurbæta fræðsluna.
Petta hefir leitt til þess, að hún hef-
ir verið slitin úr því sambandi, er hún
er í við uppeldið, og sökuni fjess
hafa þeir kraftar, er að þessum mál-
um starfa, - sem eru heimilin og
skóla-rnir, — verið um of aðskildir.
Eg lít enn fremur svo á, að hingað
eigi rót sína að rekja sá skilningur,
sem nú er ríkjandi, að skóli ogheim-
ili vinni sitt hvort, — og að þessi
skilningur hafi staðið í vegi fyrir sam-
vinnu milli þeirra.
Ef litið er á verksvið skóla ogheim-
ila, þá mun það fljótt verða auðsætt,
að hvorutveggja hafa að nokkru leyti
sama hlutverk.
Skólinn er kallaður til starfa þegar
heimilið getur ekki lengur valdið þeirri
byrði, sem uppeldið heimtar, en alls
eigi er það ætlunarverk skólans, að
svifta heimilið þeirri ábyrgð á upp-
eldi barnanna, sem á því hvílir Skól-
innljettir undir starf heimilins bæði
í uppeldi og fræðslu, en tekur ekki
af því starfið; sökum þess eigabæði
að vinna áfram að uppeldi barnanna.
Ettir að skólinn er byrjaður að starfa,
þá er það að vísu aðallega að fræðslu
barna, en einnig að uppeldinu. I
raun og veru er fræðslan aðeins einn
þáttur uppeldisins bæði á heimil-
inu og skólanum, en einmitt þann
þátt uppeldisins hafa skólarnir eink-
um á hendi. það liggur ef til vill
ekki alveg f augum uppi, að skól-
arnir hafi nokkuð annað en fræðsl-
una á sínu verksviði. En reyni hver
sem vill, að hafa skóla, sem gefur
nemendunum þá þekkingu, er engin
áhrif hafi á andlega eða líkamlega
starfsemi þeirra!
Fyrir mínum augum er skólinn upp-
eldisstofnun, og námsgreinarnar tæk-
in, sem þar eru notuð.
Eg hygg, að þegar málið er skoð-
að á þennan hátt, þá verði öllum
Ijóst að starfsvið skóla og heimila
liggja saman, og hve mikilsvert það
er, að þau skilji þetta hiutverk sitt
og starfi að því sameiginlega. Pótt
sumum kynni að þykja nokkuð djúpt
tekið í árinni, ef sagt væri, að starf
skólanna væri lítils virði, ef heimilin
ekki skildu það, — þá tel eg þó, að
hugsun manna Ieiðist í þá átt, ef
þeir vita af heimili, sem kennir þá
breytni með fyrirmynd sinni, er gagn-
stæð sje að öllu leytí markmiði upp-
eldisins.
Pa er óhikað skoðun mín, að til
þess að menning vor íslendinga verði
lyftistöng til andlegrar og líkamlegrar
velmegunar, þá hljóti skóli og heim-
ili að vinna að henni ísameiningu.
Þegar þessu næst er litið á kröf-
urnar, sem hin margbreyttu starfsvið
þjóðfjelagsins og vfir höfuð alt mann-
lifið heimtar, þá kemur til athugun-
ar, hvernig þessum kröfum verður
best fullnægt. Eins og nú er ástatt,
þá er jafn ósanngjarnt að krefjast, að
skólarnir einir fullnægi þeim eins og
þess, að heimilin eingöngu kæmu
þeim í framkvæmd. Fræðslukröfurn-
ar eru svo háar, að ómögulegt er fyr-
ir heimilin að fullnægja þeim til hlít-
ar. Ber þar margt til, svo sem vax-
andi heímilisannir, fólksfæðin, — og
andleg deyfð og þekkingarskortur.
Hinsvegar er það mest strjálbygð, sam-
takaleysi og lífskjör mannanna, sem
við starfið fást, er kemur í veg fyrir,
að skólarnir alment geti haft kensl-
una á hendi frá fyrstu byrjun eöa
tekið hana að sjer að öllu leyti.
Ráðið við þessu verður því, að ein,
mitt þessir tveir starfskraftar beinist
í eina átt og vinni mest saman að
unt er, en til þess að það geti orð-
ið, þurfa þeir að vera samtaka og
þekkja sem best verkið, er þeir eiga
að vinna. Frá hálfu heimilanna þarf
meiri vekjandi áhuga og viðleitni til
að beita sjer fyrir uppeldinu, en ver-
ið hefir, — ef þetta er fengið, mun
vera hægt fyrir þau að afla sjer þekk-
ingar á því, — en á hinn bóginn
eiga skólarnir að skilja og glæða
þessa viðleitni, um leið og þeir eiga
að taka hana í sína þjónustu, til þess
betur að geta unnið verk sín.
Ahugi og skílningur á starfinu er
það, sem útheimtist til þess, að heim-
ili og skóli í sameiningu geti ráðið
máiinu farsællega til iykta.
Pótt heimilislíf hjá oss sje víða
öðruvísi, en það ætti að vera, þá er
eigi ráðið að láta það afskiftalaust,
heldur á að koma á hreyfingu til end-
urbóta. Ekki fer lieldur vel á því að
gera lítið úr heimilinu. Rað mætti
færa fram skýr rök fyrir, að þau eiga
þann heiður skilið að hafa verið merk-
isberar íslenskrar menningar fram um
aldirnar.
Ennfremur eru heimilin elsta mynd-
un allrar þjóðfjelagsskipunar, og þess
vegna frumeining alls þjóðarsambands.
Og einmitt uppeldisstarfsemin á að
gera heimilið að þvi verkstæði, er býr
til hvrningarsteininn undir menning-
arframþróun þjóðar vorrar, eða að
gróðrarstöð, sem sáir þeim frækorn-
um í jarðveg þjóðlífs vors, er bera
ávexti til heilla og blessunar fyrir land
! og lýð.
Áhrif þau, sem vjer verðum fyrir
á heimilunum, fylgja oss frá vöggunni
•til grafarinnar. Pau festa djúpar ræt-
ur í meðvitund vorri og gróðursetja
hjá oss lífsvenjur þær, sem síðarmeir
eiga svo mikinn þátt í, hvernig líf
vort verður.
Áhrif heimilisins eru drotnandi; þau
drotna yfir skapferli og ástríðum barns-
ins; þau leggja haft á fýsnir þess,
hafa vald yfir hjartanu, stjórna lífern-
inu og varðveita það frá spillingu.
Pessi áhrif eru svo mikils-verð, svo
aðlaðandi, töfrandi, varanleg og svo
hlý, að þau færa lífgandi yl inn í
brjóst vor, þótt frosthrím grimmúðgr-
ar veraldar liggi yfir landi kærleika
og mannúðar.
Líf vort i heiminum er einungis
geislabrot af heimilislífi voru. Hættir
þeir, sem vjer höfum vanist á heim-
ilunum, munu loða við oss, hvort sem
þeir eru góðir eða vondir. Sökum