Skólablaðið - 15.03.1908, Blaðsíða 3
eins og best gegndi í það og það
skifti. Rangt væri að kenna skóla-
nefndunum eingöngu um þetta. Þær
hafa ekki átt að neinum sjerstökum
að ganga; hvergi á landinu hefir ver-
ið einn staður framar öðrurn, er gert
væri að skyldu að hafa til kensluá-
höld. Það er þeirra afsökun.
Pess ber þó að minnast með þakk-
læti, sem skólastjóri Morten Han-
sen í Reykjavík hefir góðfúslega hjálp-
að mönnum í þessu efni.
Eg þarf eigi að færa rök að því,
hve nauðsynleg kensluáhöld eru ; það
vita allir, sem eitthvað þekkja til fræðslu
og við kenslu fást.
Og flestir íslensku kennararnir hafa
að einhverju leyti reynt, hversu ánægju-
legt(!) kensluáhaldaleýsið er. Pað er
alls eigi ósvipað að segja kennara að
kenna áhaldalaust, eins og ef verka-
manni væri sagt að gera einhverja
byggingu, en honum engin verkfæri
fengin!
Eg hygg, að honum yrði lítið að
verki, en krafan til kennarans stjórn-
ast af líkri sanngirni.
í nýju lögunum um fræðslu barna
er styrkurinn frá því opinbera til fastra
skóla og farkenslu bundinn því skil-
yrði, meðal annara, að fullnægt sje
kröfum þeim, er yfirstjórn fræðslu-
málanna setur um kensluáhöld.
Petta er mjög þarflegt ákvæði, eink-
um hvað farkensluna snertir, því að
um leið og það er aðhald að fræðslu-
nefndum, veitir það mikilvæga trygg-
ingu fyrir, að kenslan verði arðber-
andi.
Eins og áhöld eru óhjákvæmileg
við kenslu og eitt skilyrðið til þess að
fræðslan fari að óskum, þá koma þau
því aðeins að fullum notum, að rjett
sje á þeim haldið. Hjer ber ávalt
að þeim sama brunni, að kensluað-
ferðin verður það, sem mestu ræð-
ur um árangurinn, hver sem náms-
greinin er.
í sambandi við þetta vil eg fara
nokkrum orðum um mikilsverðustu
hreyfinguna, sem er að ryðja sjer
meira og meira braut, einkum hjer
á Norðurlöndum: lýðháskólahreyfing-
una. Hún hefirliaft mikil áhrif á menn-
ingu þjóðanna, er hún hefir náð yfir.
í kensluaðferðum gengur hún al-
gerlega á hólm við hinar mjög al-
gengu þulu- og bókstafsaðferðir. Hjer
hjá oss er hún nú búin að ná nokk-
urri fótt'estu og var alls eigi vanþörf
á, að ýtt væri dálítið við gamla mók-
inu og þröngsýnni vanafestu, í kenslu-
málum og öðru, er endurbótin bein-
línis eða óbeinlínis á rót sína að
rekja til hennar.
Pó að þeir menn, sem mest og
best starfa hjer hjá oss að því að
stofna skóla með lýðháskóla-fyrirkomu-
lagi, eigi alt annað en vanþakklæti
skilið fyrir starfa sinn, þá er engu
síður vert að aðrir alþýðuskólar gefi
þessari framfarahreyfingu gaum.
Hversu nauðsynlegt sem það er,
að komið sje á stofn skólum með
SKOLABLAÐIÐ
ÍF'
_______f_____ - , • ____
því sjerstaka fyrirkomulagi, þá virð-
ist þó liggja næst að einmitt þessar
eins og aðrar framíarir í kenslumál-
um sjeu teknar upp, — að svo miklu
leyti, sem við getur átt og hægt er
að koma í framkvæmd, — í þá skóla,
er fyrir eru á landinu. Og flestir
skólar munu nú að einhverju leyti
hafa tekið hana í sínar þarfir. Ann-
ars væri það hálf brosiegt, ef viðleitn-
in gengi öll í þá átt að koma á stofn
lýðháskólum, en engin endurbót væri
gerð í þessu efni við alla barna-
skóla eða aðra alþýðuskóla hjer á
landi. Pað væri óneitanlega of ein-
hliða. Petta hvorttveggja ætti að geta
samrýmst. Pótt komið væri á stofn
lýðskólum, þá dregur það ekki á
nokkurn hátt úr þörfinni, sem aðrir
skólar hafa á, að hagnýta sjer þetta
fræðsluform.
Og að því er kemur til þekkingar
kennarans í þessu efni, þá ætti hver
sá kennari, sem hefir ástundun að
kynna sjer það, að geta fylgst með
í þessu efni, auk þess sem hann fær
fræðslu í þessum sem öðrum skóla-
málum á þeim kennaraskóla, er hann
stundar nám við.
Ef málið er athugað þannig, þá
dregur það mikið úr skoðun þeirri,
sem ofmikið hefir bólað á, að vjer
gætum alls ekki hagnýtt oss þessa
mikilsverðu stefnu, nema lýðskólar
fylgdu með.
Að þeir geti best starfað að henni
og fyrir hana, það viðurkenni eg fús-
lega. En að ekki sje hægt að koma
henni við í öðrum skólum, því
neita eg. Allir skólar geta að ein-
hverju leyti haft hana um hönd;enda
verðskuldar hún það fyllilega. Hún
Ieiðir mann sífelt. til að hugsa um
þessi kjarnmiklu orð, sem eitt af skáld-
um vorum hefir sagt:
Oerðu’ ei, maður gamal-vísi,
grænan pálma’ að svörtu hrísi,
gerðu’ ei loks með lærdómsgreinum
lífsins brauð að dauðans steinum.
Og það eru vissulega sannindi, sem
hver kennari þarf að hafa í huga.
Eg hefi þegar lokið máli mínu.
Ef þessar línur gætu orðið til þess,
að vekja umhugsun á uppeldis- og
fræðslumálum, einkum á heimilunum,
- og efla skilning á samvinnu milli
skóla og heimila, — þá er tilgangin-
um með þeim náð.
Að endingu vil eg bæta við, að
rækileg íhugun og framkvæmdir á
uppeldi og mentun alþýðunnar, ætti
að vera efst á dagskrá vor íslendinga.
Ef vjer höfum verið daufir og fram-
takslitlir, þá er sannarlega tími til, að
færa í lag það sem aflaga fer.
Alþýðan er afltaug hvers þjóðfje-
lags, og lífsmagn þjóðarinnar fer eft-
ir því, hve vel hún er þroskuð, en
það verður hún á engan hátt betur,
en með hollri andlegri fæðu og þjóð-
legum íþróttum, — og
Þá verður vor móðir og fóstra frjáls,
er fjöldinn í þjóðinni nýtur sín sjálfs.
15
Er kraftarnir safnast, og sundrungin
jafnast
í samhuga fylgi þess almenna máls.
Og tíminn er kominn að takast í
hendur,
að tengja það samband, er stendur.
Ólafur Ólafsson kennari.
Sunnanvindurinn.
Sunnan yfir sæinn blá
svífur þú á vængjum þínum
yfir holt og hraunin grá,
heiðarvötnin fögur, blá.
Fyrir norðan fjöllin há
ílyttu kveðju vinum mínum.
Sunnan yfir sæinn blá
svífur þú á vængjum þínum.
Pú finnur alt, sem t'agurt er,
í fjalladalnum mínum breiða,
þar til allra ást eg ber
og engu gleymi, hvert sem fer.
Þar rennur á um eyjar, sker,
og álftir syngja fram til heiða.
Þú finnur alt, sem fagurt er,
í fjalladalnum mínum breiða.
Heilsaðu, vindur, heim til mín
hólurn, lautum, fossum, grundum,
þar sem lindin Ijóðin sín
ljóðar vært við blómin mín.
Par lítur æskan óðul sín
og ótal niargt frá vinafundum.
Heilsaðu, vindur, heirn til mín
hólum, lautum, fossum, grundum.
Jóhannes Friðlaugsson.
€r Kvöld5kiní$ ðilbarma ðyllir.
Er kvöldskinið gilbarma gyllir
og glampar á heiðvöinin tœr,
og unaði fjalldali fyllir
fuglanna söngur skœr.
Við göngum um grundina kœra
og gleðjumst af unaði þeim,
sem ást má og friðsœlu fœra
i fagran dalaheim.
ficíttcld.
Staka.
Svona verður veröidin
við mig alla daga:
Hún mér sýnir skúr og skin
Skuldar harðra laga.
Boítfcld.