Skólablaðið - 21.04.1908, Blaðsíða 1

11 6-7. blað. , Kemur út tvisvar í mánuði. Kostar 2 kr. á ári. 5{eykjavík 2/. apríL Auglýsingaverð: 1 kr þuml. Afgr. Hafnarfirði /908.

Aöalfunflur
kennarafjelags
Gullbringu og Kjósasýslu verður hald-
inn 10. maí kl. 4 eftir hádegi í Flens-
borgarskólanum í Hafnarfirði.
Aðalumræðuefni: »Hin nýju fræðslu-
lög« og íleira verður rætt.
Oqm. Siprössoti.
Ludvig Schröder
Ofl
Lýðháskólarnir dönsku.
Eins og áður er drepið á i »Skóla-
blaðinu«, andaðist hinn mikli lýðhá-
skólafrömuður dana, Ludvig Schrö-
der, þann 8. febr. síðastl., og hafði
hann þá starfað í liðug 40 ár sem
skólastjóri í Askov, hinum fyrsta mesta
og besta lýðháskóla dana.
Með honum er eitt hið mesta mikil-
menni norræns skólaheims til grafar
gengið.
Saga lýðháskólanna dönsku er orð-
in allkunn flestum þeim hjer álandi,
er blöð og bækur lesa, og hafa marg-
ar ágætar ritgerðir birst um það efni.
E'n sorglega seint gengur þó að koma
þjóð vorri í skilning um, að það sje
einmitt sú hin sama hreyfmg, er oss
skortir til að lyfta landi voru í menn-
ing og framförum á íslenskum grund-
velli.
Lýðháskólarnir dönsku eru land-
varnarskólar í fylsta skilningi. Og
það eru þeir, sem gert hafa litla land-
ið Danmörku að merkilegu »stórveldi«
rjett undir handarjaðrinum á ránfíknu
ofurefli, er hafði vakið þjóðarvitund
dana með því að læsa stálkrumlum
sínum utan um hjartarætur þeirra.
Dásamlegra kraítaverk hefir ættjarð-
arást aldrei unnið en lýðháskólahreyf-
inguna dönsku og alla þá blessun,
scm henni hefir fylgt. — — —
Enginn hinna dönsku lýðháskóla
hefir eins fyllilega náð hugsjónum
Grundtvigs gamla, föður þessarar
hreyfingar, eins og skóíi Schröders í
Askov. Eins og risavaxiun menning-
arviti hefir hann helt geislum sínum
út yfir norðurlönd og dregið og lað-
að að sjer fjölda ungmenna ekki að-
eins frá Danmörku heldur einnig frá
Noregi, Svíþjóð, Finnlandi og íslandi.
Einn vetur .vóru þar t. d. 14 íslend-
ingar. Og áhrif þau hin miklu og
dásamlegu, er lýðháskólinn í Askov
hefir haft á öll norðurlönd, sýnir best
og sannar, hve göfug og hjartheit al-
þýðumentun frjófgar og auðgar lífið.
Gerir það hátt og bjart.
Með Askov til íyrirmyndar hafa
smáir og stórir lýðháskólar risið upp
á norðurlöndum. Flestir þeirra eru í
Danmörku og Svíþjóð. þarnæst í Nor-
eg' og Finnlandi.
Ætlun Grundtvigs með skólum þess-
um var að hefja andlegt líf og þjóð-
fjelagsáhuga á ættjörðu sinni — og
norðurlöndum yfiræitt — að stofna
þá handa allri þjóðinni, ekki handa
einstökuni mönnum. Honum hafði
virst hinir svonefndu æðri skólar mjög
duglitlir til þess að hafa áhrif á líf
þjóðarinnar. Alla vegu trá hinum
»lærðu drengjaskólum« og alveg upp
á efsta tindinn höfðu skólar þessir
venjulega skapað misjafnlega lærða
»stjett« «háskólamentaðra manna«, er
smámsaman staðfestust í þeirri skoð-
un, próf frá prófi, að þeir væru sjálf-
stæð þjóð, sjerflokkur manna, sem
lítið annað hafði við alþýðuna sam-
an að sælda en að vera embættis-
menn hennar. — Utanvið og eigin-
lega neðanvið flokk þenna stóð »al-
þýðan«, «almúginn«, »fjöldínn«, og
fjekk lítinn eða engan hlut í mentun
þeirri, er mannkynið smámsaman hafði
aflað sjer og átti, að svo miklu leyti
sem hægt er, að vera sameign allra.
Arangur mentunarinnar átti að koma
öllum að notum eins og frekast
væri mögulegt. í barnaskólunum var
af eðlilegum ástæðum eigi hægt að
veita mentu.r þessa, jafnvel þótt þeir
hefðu verið eins góðir og fullkomn-
ir, og þeir venjulega vóru ljelegir og
ófullkomnir, og æskulýður landsins
hafði enga útvegu í þessum efnum.
Æskulýðnum var því nær algerlega
bægt frá allri þroskandi og frjóvg-
andi mentun á þeim aldri, er sálar-
lífið átti að taka við sterkum áhrifum,
áhuginn að glæðast, viljinn að bein-
ast að fögru og háleitu takmarki, er
manni væri samboðið, og þroskinn
að vakna og stefna í rjetta átt.
Að þessu takmarki áttu lýðháskól-
arnir að starfa um land alt. þeir áttu
að vera síungar uppsprettur lífsins,
er allur hinn starfandi æskulýður gæti
ausið af: stórbændur og kotungar,
verkamenn og handiðnarmenn, kaup-
staðarbúar og sveitamenn — karlar
og konur.
Pessvegna vildi Grundtvig, að þeir
skyldu heita lýð-háskólar, en ekki
bænda-háskólar, eins og sumir óskuðu
eftir. Skólar þessir vóru ætlaðir allri
þjóðinni — og áttu að tengja hana
saman í sameiginlegum áhuga,
andlegum og þjóðfjelagslegum.
En samtenging þessi átti að vera frjáls
og aðeins grundvölluð á mannkost-
um og hætileikum kennara og áheyr-
enda. Kennararnir áttu eigi að vera
öðrum böndum háðir en þeim, er
löngun þeirra og þrá til aðveitaþekk-
ingu og leiðbeiningu, legði á þá; og
tilheyrendurnir áttu að vera alfrjálsir
og stjórnast aðeins af þekkingarþorsta
og menningarþrá sinni, og löngun
til þess að taka við góðum og göf-
ugum áhriíum.
I3að var þjóðfjelagshugmyndin,
er Schröder sjerstaklega lagði áherslu
á í skólastarfi sínu, að byggja fóst-
urlandið, byggja það andlega með
aukinni þekkingu og vitund, og einn-
ig að byggja það efnalega með því
að vekja áhuga á öllum atvinnugrein-