Skólablaðið - 30.04.1908, Blaðsíða 1

8. blað.
Kemur út itvisvar i mánuði.
Kostar 2 kr. á ári.
Sieykjavík 30. apríl.
Auglýsingaverð: 1 kr þuml.
Afgr. Hafnarfirði.
/908.
Lög m fræöslu barna.
í sei-nasta tölubl, Skólablaðsins (21. apr.)
var birtur brjefkafli frá presti, þar sem
nokkuð var minst á hin nýju itög um
fræðslu foarna.
Prestinum þykir svo, sem lögin sjeu
of 1 in að því leyti, að þau gera mönn-
um ekki að skyldu að láta kenna börnum
sínum vissan part af vetri, eins og stjóm-
arfrumv, frá síðasta þingi gerði. En of
ströng þykir honum þau að því leyti,
»að námstíminn er 6 mánuðir í heiman- 1
gönguskólunum,«
Lögin eru þannig í augum hins mik-
ilsvirta brjefshöfundar bæði of lin og of
ströng. Honum þykir heimilisfræðslan
lítilfjörleg, og hann kvíðir því, að eftirlits-
kennararnír bæti ekki úr skák. Petta eft-
irlitskenslu fyrirkomulag, sem lögin gera
— því miður — ráð fyrir, muni þar
sem áhuginn sje lítili, notað »sem skálka-
skjól til þess að halda öllu í sama
horfinu.«L)
Pessi ótti er víst ekki alveg ástæðu-
laus, og víst hreyfði hann sjer hjá mörg-
um þingmönnum, sem var illa við fræðslu-
samþyktarbrall efri deildar. En nokkur
trygging er þó í lögunum fyrir því, að
sama sleifaralagið verði ekki á barnafræ'ðsl-
unni eftir sem áður.
Lítum á 1. og 2. gr. laganna, Um
fræðsluskyldu, og þær kröfur sem
þar eru gerðar til 14 ára barna. Flest-
um kemur víst saman um, að kröfurnar
sjeu full harðar.
Lítum því næst á V. kafla, Um próf.
Börnin eiga öll að ganga undir próf til
þess að sýna, að þau hafi náð settu
fræðslumarki, alveg eins þau, sem ekki
hafa gengið í skóla. Korni það fram
við prófin, að eitthvert barn hafi verið
vanrækt, má kaupa handa því sjerstaka
kenslu á kostnað þess, sem hefir barnið
til framfærslu (17. gr.). Erfitt er að
komast hjá því, að senda börnintil prófs,
því að við því liggja sektir 2 — 20 kr.
(16. gr.). Ekki geta menn heldur skák-
að í því hróksvaldi, að börnin verði þó
fermd 14 vetra gömul, þó vanrækt sjeu,
og þá sjeu þeir lausir við þessa plágu
að láta kenna þeim; nei, slík börn verða
enn að koma árlega til prófs, uns þau
standast prófið, eða eru fullra 16
ára (18. gr.).
Undan þessu er ekkert færi, nema
barnið sje líkamlega volaður aumingi,
eða fábjáni.
Með þessu aðhaldi er harla ólíklegt,
að menn geri það að gamni sínu að
kjósa það kensluíyrirkomulag, sem vitan-
lega reynist ónýtt til þess að uppfylla
íræðsluskylduna, eða ná hinu setta fræðslu-
marki.
Eg er höf. samdóma um það, að
heimilisfræðslan — með eftirlitskennur-
um — reynist ónóg til þess; reynslan
sker úr því. En óskandi er, og vonandi,
að sem fæst fræðsluhjeruð kjósi þá
leiðina, þó að hún sje heimiluð með
lögunum. Kostirnir við farskóla, um-
fram eftirlitið eintómt, eru svo auðsæ-
ir, meðal annars af því að þar er ákveð-
inn fastur kenslutími handa hverju
barni undir kennarahendi að minsta kosti
2 mánuði á vetri2) í 4 ár, en kostnaðar-
mismunurinn iítili, eða enginn ; svo það
er næsta óskiljanlegt fyrir hverju er að
gangast fyrir þau fræðsluhjeruð, sem
kynnu að kjósa heimafræðslu með eftir-
liti. Reynist heimilin ófáanleg til að
styðja farkennarann í starfi hans, þá er
ekki mjög sennilegt, að þau haldi kensl-
unni uppi af eigin ramleik, þó að þau
eigi von á eftirlitsmanni 2 — 3 sinnum á
vetri.
Menn verða að geta skilið það, að
hjer er ekkert gaman á ferðum Laga-
bókstafurinn stendur skýr og skorinorð-
ur, ogsegir: Þetta skal kenna — öllum
börnum á landinu — ; en mikill meiri
hluti heimilanna verðnr að svara: Við
getum það ekki; við viljum fegin gera
það, en við getuu ekki; okkur vantar
krafta, en ekki vilja; okkur vantar kenslu-
krafta, og okkur vantar tíma!
Að senda eftirlitsmenn til slíkra heim-
ila nokkrum sinnum á vetri er að gefa
þeim steina fyrir brauð.
F*eir, sem atkvæðisrjétt liafa í sveita-
málum eiga að samþykkja fræðslusam-
þykt fyrir sitt fræðsluhjerað. Rað eru
bændurnir og húsfeðurnir um þvert og
endilangt ísland.
Aður en þeir ráða við sig, hvort þeir
eigi heldur að setja í fræðslusamþyktina
sína ákvæði um farskóla með að minsta
2) Það virðist vera meining laganna, að
kenslutíminn fyrir hvert barn i farskólum sje
hvergi styttri en 2 mánuðir á vetri.
kosti tveggja mánaða kenslu á vetri,
eða hvort þeir eiga að láta sjer nægja
að ráða handa fræðsluhjeraðinu einn eða
tvo — eða fieiri — eftirlitsmenn fyrir
sama kaup og farskólakennara til að
heimsækja sig nokkrum sinnum að vetr-
inum, »Iíta eftir« kenslunni á heimilinu
og sjálfsagt gefa leiðbeiningar, ef þeir
geta, — áður en þeir ráða annaðhvort
af þessu tvennu við sig, yfirvega þeir
málið vonandi rækilega, og spyrja sjálfa
sig sem svo:
Hef eg tíma og kunnáttu til að veita
börnunum hjá mjer þá þekkingu, sem
lög um fræðslu barna heimta, eða hefir
nokkur á mínu heimili tíma eða þekk-
ingu til þess?
Nú er aðgætandi, að þó að einn og
einn heimilisfaðir geti svarað þessari spurn-
ingu játandi fyrir sitt leyti, þá má hann
ekki fyrir það greiða atkvæði með því
að hafna farskólahaldi fyrir sitt fræðslu-
hjerað, og kjósa eftirlit með heimafræðslu
í staðinn; til þess að geta hafnað far-
skólanum með góðri samvisku verður
hann að vita, að aðrir húsráðendur geti
líka fullnægt kröfum fræðslulaganna.
En hverjar eru þær? Eg vildi mega
brýna alvarlega fyrir húsbændum, sem
þessi lög veita rjett til að greiða atkvæði
um kenslufyrirkomulagið, að þeir gerðu
sjer rækilega grein fyrir, hvaða skyldur
lögin leggja þeim á herðar.
Lög um fræðslu barna eru ekki í
hvers manns hönduni. — Skólablaðið
kemur víðar við. Rví skal hjer sett 2.
grein þessara laga, sem sýnir, hverjar
kröfur eru gerðar til þeirra heimila, sem
á eigin spýtur ætla sjer að annast barna-
kensluna. Oreinin er svona:
»Hvert barn, sem er fullra 14 ára á
að hat’a lært:
1. að lesa móðurmálið skýrt og áheyri-
lega, og geta sagt munulega frá því,
er það les; það skal geta gert skrif-
lega grein fyrir efni, sem það þekkir
vel, nokkurnveginn ritvillulaust og mál-
lýtalaust; það skal vita nokkuð um
merkustu menn vora, einkum þá, sem
lifað hafa á síðustu öldum, og kunna
utanbókar nokkur íslensk kvæði, helst
ættjarðarljóð og söguleg kvæði, og
geta skýrt rjett frá efni þeirra í óbundnu
máli.
2. Að skrifa læsilega og hreinlega snar-
hönd.
1) Auðkent lijer.