Skólablaðið - 15.05.1908, Blaðsíða 1
Annar árgangur.
9. blað. Kemur út tvisvar í mánuði. Kostar 2 kr. á ári. Sleykjauík 15. maí. Auglýsingaverð: 1 kr. þuml. Afgr. Hafnarfirði. 1908.
SvBitaskölar.
Pegar fræðslunefndirnar setjast á
rökstóla til að ræða um tyrirkomulag
barnafræðslunnar í sínu fræðsluhjer-
aði, má búast við að farskóala-fyr-
irkomulagið verði það, sem flestir
hallast að þar sem ekki er auðið að
halda 6 mánaða heimangöngskóla.
tn farskóli getur verið með svo
mörgu móti.
Nafnið bendir á að slíkur skóli sje
ekki sem fastastur á löggunum. Auð-
vitað er nafnið komið af því, að kenn-
ararnir hafa verið mjög á ferðinni. —
Það er ein aðferðin: að ráða mann
til að gangaum sveitina, — um fræðslu-
hjeraðið — svo að segja bæ frá bæ
til þess að vera fáa daga á hverju
heimili og segja þar til börnum. Þess-
ir flökkukennarar eru þá auðvitað
látnir koma einkanlega til þeirra heim-
ila, sem síst eru fær um að fullnægja
lagakröfunum um barnafræðslu. Stund-
um er þörfin svo mikil, að einn mað-
ur getur ekki komist yfir þetta ferða-
'ag> °g eru þá fengnir tveir eða fleiri,
já, jafnvel þrír eða fjórir í sömu sveit.
Þar sem svo inargir eru í sömu sveit,
— eða sama fræðsluhjeraði — vinst
það, að þeir geta verið lítið eitt leng-
ur á hverjum bæ. — — —
F*essi aðferð hefir verið reynd víðs-
vegar um land meira eða minna síð-
asta aldarfjórðung; hún er því ekkert
nýmæli.
Þegar lög um fræðslu barna í
skrift og reikningi komu út (1880)
reyndist ómögulegt að fullnæja þeim
með heimilisfræðslunni einni saman.
Prestarnir áttu að sjá um það sam-
kvæmt þessum lögum, að öll böru á
feriningaraldri, sem til þess væru hæf —
alt svo öll börn, sem ekki væru fá-
bjánar, - lærðu að skrifa, og lítils-
háttar að reikna; þessi sáriitla þekk-
ing var svo gerð að fermingarskil-
yrði. Prestarnir voru »eftirlitsmenn-
irnir*, en heimilin áttu í raunogveru
að vera kennararnir.
»Eftirlitsmennirnir«, prestarnir, lentu
vitanlega í standandi vandræðum, því
að heimilin gátu ekki kent þetta litla,
sem krafist var. f*ar sem enginn áheim-
ihnu kunni að skrifa eða reikna var
að sjálfsögðu Ömögulegt að kenna það.
Hvað gera prestarnir svo? Ljelegir
prestar, og áhugalitiir, skeltu skolleyr-
unum við lagaákvæðum, sem þeir
sáu ekki ráð til að fullnægja, og fermdu
börnin alt eins fyrir það, þó að þau
kynnu hvorki að skrifa nje reikna.
Og svo er það enn í dag, að illa
læsir 14 ára unglingar, sem hvorki
kunna að skrifa nje reikna, en sem
kunna kverið, eru fermdir og leggja
út í lífið með þennan þekkingarforða.
Petta er því miður sumstaðar á-
rangarinn af lögunum, sem þingið 1879
samdi. En til allrar lukku ekki alstaðar.
Pví að víða vóru prestarnir áhuga-
samir um það, að fullnægja fyrirmæl-
um laganna. A einstaka stað tóku
þeir sjálfir þátt í kenslunni, tóku ferm-
ingarbörnin heim til sín til þess að
segja þeim til í skrift og reikningi.
En víðar var hitt reynt, að fá menn
til að ganga um sveitina, og hjálpa
heimilunum til að kenna skrift og
reikning. Pannig byrjaði farkenslan,
og þannig hefir hún verið rekin; mest-
megnis haft það markmið að kenna
skrift og reikning. Og þar er líka
að leita árangursins at henni.
Skriftarnáminu gátu börnin haldið
áfram, jafnvel alveg hjálparlaust, eftir
að kennarinn hafði komið þeim svo-
lítið á veg; en reikningsnáminu síður,
og hjálp var ekki að fá eftir að kenn-
arinn var farinn út úr dyrunum.
Allir, sem svona lagaða farkenslu
hafa reynt, hafa fundið til þess, að
hún er ónóg og ber lítin árangur.
Fyrst og fremst verður þessi vinna
árangurslítil at því, að kennararnir
vóru óhæfir eða lítt hæfir víðasthvar;
í öðru lagi af því, að kenslutíminn
varð að vera svo óhæfilega stuttur,
oft ekki nema vikutíma á hverjum
bæ; og í þriðja lagi af því, að hús-
næði var víða afaróhentugt kenslan
varð að fara fram innan um heim-
ilisfólkið, eða í köldum framhýsum
við hinn Ijelegastaaðbúnað, — kenslu-
áhaldalaust!
Hjer þarf ekki að spyrja um árang-
ur;,hann getur ekki orðið mikill.
Úr öllum þessum annmörkum hef-
ir verið reynt að bæta hjer og hvar,
þar sem áhuginn hefir verið bestur.
Pað hefir verið reynt að hópa börn-
in saman; en það hefir oft reynst ó-
mögulegt af þvi að húsnæði vantaði:
Pað hefir verið leitást við að velja
sem besta kennara, en þeir hafa ver-
ið alt of víða ófáanlegir — meðfram
af því að launin hafa verið alt of lítil.
Pað hefir verið ráðist í að láta tvo
eða fleiri kennara ganga um sömu
sveitina til þess að kenslutíminn fyrir
hvert barn yrði dálítiö lengri. Kenslu-
áhöld hafa fæstir hugsað nokkurn
skapsðan hlut um. — — —
Lengri reynslu en fengin er virð-
ist ekki þurfa til að sannfærast um, að
þetta farskólafyrirkomulag getur ekki
verið til frambúðar, jafnvel ekki þó
að þjóðin ætti eftirleiðis að búa að
fræðslulögunum frá 1880.
En eftir 1. júni næstkomandi verð-
ur þar að auki öldin önnur. Pá
öðlast hin nýju fræðslulög frá síðasta
þingi gildi. Skólablaðið hefir minst
á þær kröfur, sem þau gera.
Heimilin, með aðstoð farkennara,
og eftirliti og aðstoð prestanna, hafa
ekki reynst fær um að fullnægja kröf-
um laganna 9. jan. 1880 um upp-
fræðingu barna í skrift og reikningi
eins og áður er sagt — ekki alstað
ar á landinu. Enginn skyldi því láta
sjer detta í hug að sama kenslufyr-
irkomulag leiði til fullnægju hinna
nýju fræðslulaga, þar sem svo langt-
um víðtækari þekkingar er krafist; þar
sem fræðslumarkið ér sett eins hátt,
við 10 ára aldurinn, eins og lög 9.
jan. 1880settu við fermingaraldur.
En hver er munurinn á þessu gamla
farkenslufyrirkomulagi og því sem
heimilað er með lögum síðasta þings?
Eg á hjer við það fyrirkomulag, að
halda ekki fastan 6 mánaða skóla,
halda ekki farskóla, heldu menn til
»eftirlits með heimafræðslunni.«
Eg sje ekki að breytingin — það
senr hún er — sje einusinni til bóta.
Mjer sýnist jafnvel gert ráð fyrir
að eftirlitskennarinn verði á enn meiri
þeytingi um fræðsluhjeraðið, heldur
en farkennararnir þó liafa verið. Að
því leyti yrði enn meira los á kenslu
hans en hinna gömtu farkennara.
Pað er ekki gert á hlaupum að kenna
börnum skrift, reikning, móðurmál,
náttúrufræði o. s. frv., og heimilis-
fólkið verður ekki alt í einu að góð-
um kennurum í þessum fræðum þó
að »eftirlitsmaður« dvelji nokkra daga
á heimilnu og gefi leiðbeiningar um
barnafræðslu, — jafnvel þó* að eftir-
litsmaðurinn væri góður kennari sjálf-
ur. Pað er barnaskapur að hugsa slíkt.