Skólablaðið - 01.07.1908, Page 1

f
/2. b/að.
Kcmur út tvisvar í mánuði.
Kosiar 2 kr. á ári.
Unglingaskólar.
eftir
Johannes Friðlaugsson
(kennara).
Pað er ekki langt síðan, að hinir fyrstu
unglingaskólar vóru stofnaðir hjer. En
samt ern þeir búnir að ná nokkurri út-
breiðslu, og eiga forgöngumenn þeirra
miklar þakkir skiiið, og allir þeir, sem á
einhvern hátt styðja að stofnun þeirra og
framförum. Enda játa allir, sem eitthvað
hugsa um mentamál vor, að unglinga-
skólarnir geri og munu gera ómetanlegt
gagn, og styðja að því að auka almenna
mentun og mentunarlöngun hjá öllum
þorra hinnar upprennandi kynslóðar. Hef-
ir kenslumálastjórn vor sýnt lofsverðan
áhuga á málinu með því að styrkja bá
með fjárframlögum.
En þó margir viðurkenni nauðsyn ung-
linganna, og þeim sje einlægt að fjölga
þá eiga þeir við marga örðugleika að
stríða, og það verður langt að bíða þess,
að þeir verði komnir í viðunanlegt horf.
En viðunanlegt horf tel eg það, þegar
þeir eru komnir á stofn í flestum sveit-
um landsins, og flestir unglingar á aldr-
inum 15 — 20 ára nota þá. En það á
langt í land að svo verði. Og hverju
er það að kenna? því er fljótt svarað:
Það er hugsunarháttur almennings, sem
stendur þar í veginum. Eða dettur yð-
ur til hugar, að þeir menn, sem engu
vilja kosta til þess að uppfræða börn sín
og gera með nauðung það litla, sem þeir
gera, að þeir fari að kosta börn sín á
unglingaskóla! Þeir myndu álíta það
°óg að vera búnir að koma fermingunni
á þau. Og það versta er, að þeir marg-
ir hverjir búa börn sín ekki undir ferm-
inguna vegna fermingarinnar sjálfrar,
heldur hins að við ferminguna öðlast
þau ýms rjettindi þjöðfjelagsins. Menn
segja líklega, að þetta sje ljót lýsing og
rangur dómur. En því er ver, að hann
er rjettur Og styðst við fleiri ára reynslu
og viðkynningu við foreldri barna. Sem
betur fer, eru ekki allir svona, það er
langt frá því; margir hugsa mikið um
það að láta uppfræða börn sín og telja
engum peningum jafn vel varið sem þeim,
er þeir eyða til þess að auka mentun
og skilning barna sinna. Og þeir bænd-
ur, sem það gera, eru sannnefndir sómi
Sleykjauík /. júlí.
sinnar stjettar. En þeir eru ait of fáir.
Hinir sem lítið og ekkert hugsa um upp-
eldi barna sinna bera þá ofurliða, þeg-
ar til framkvæmdanna kemur og til at-
kvæða skal ganga um kenslumál sveit-
anna.
Eg sagði áðan, að allir þeir menn,
sem hugsuðu um mentamál vor, viður-
kendu nauðsyn og gagn unglingaskölanna.
Og eg held, að eg hafi ekki sagt of
mikið. Því eg hef átt tal við marga
mentamenn og heyrt raddir ýmsra um
það, og allir eru þeir sammála um nyt-
semi þeirra. Sem heldur er ekki nema
von. Pað sjá allir, sem vilja sjá það,
eða kannast við það, að sú kensla eða
uppfræðsla, sem börnin fá fyrir ferming-
una, kemur að litlurn notum, þegar alt
er lagt upp á hyllu, undir eins og ferm-
ingin er afstaðin. En það er vanalega
gert. f*eir unglingar aðeins, sem sjer-
staklega eru gefnir fyrir mentun, klifa
þrítugan hamarinn til þess að halda á-
fram að menta sig. Og þeir unglingar,
sem það gera, verða þá oftast að leita
til kaupstaðanna, því þar er hægara að
afla sjer mentunar. En við það kemst
los á hugi þeirra gagnvart heimahögun-
um, og þá langar til að skoða heiminn
betur, sem ekki er nema von. Ef þessir
unglingar hefðu átt kost á að ganga í
góðan unglingaskóla heima í sveitinni
sinni, mundu flestir þeirra hafa verið
kyrrir. Og á þennan hátt er eg viss
um, að sveitirnar hafa mist fjölda af
ungu og efuilegu fólki til kaupstaðanna.
Hugmyndir og lífsskoðun barnanna fyr-
ir innan fermingaraldur eru mjög óljós-
ar og einhliða og hefir uppfræðing sú,
sem börnin hafa fengið á þeim árum,
ekki orðið til þess að auka og glæða
hugmyndalíf þeirra, eins og vera ber.
Og kemur það til af því, að kenslan hef-
ir oft og tíðum verið fólgin í því að
láta börnin læra svo og svo mikið utan-
bókar, bæði kver og biblíusögnr og fl.
En það viðurkenna allir uppeldisfræð-
ingar nútíðarinnar, að það er mjög ó-
holt fyrir andlegan þroska og framfarir
barnanna. Og þessi þululærdómur mun
haldast við langan tíma enn, t. d. hvað
kverlærdóm snertir. En af þessari aðferð
leiðir, að kenslan kemur ekki að hálfum
notum. Menn segja máske: Hvað er
annað en að hætta við þennan þululær-
dóm, þá kemur kenslan að betri notum.
Og er það alveg satt. En alt fyrir það
Auglýsingaverð: 1 kr. þuml.
Afgr. Hafnarfirði.
er sú kensla, sem börnin fá á ferming-
araldrinum algjörlega ónóg, þegar út í
alvöru lífsins kemur. Og úr þeim til-
finnanlega skorti á mentun eiga unglinga-
skólarnir að bæta. Þeir eiga að taka
þar við, sem heimilin, umgangskennar-
arnir eða barnaskólarnir hætta. Takmark
skólanna á að verða það að auka og
glæða andlega og líkamlega hæfileika
unglinganna, svo að þeir verði færari
um að standa í stöðu sinni og leysa af
hendi þau verk sem þjóðfjelagið leggur
þeim á herðar á fullorðinsárunum. Enda
er engin tími æfinnar eins vel fallinn til
þess að menta sig sem árin frá fermingu
og fram yffr tvítugt. F*á fyrst fara ung-
lingarnir fyrir alvöru að fá skilning á
rás viðburðanna og gangi lífsins í kring
um sig. Það eru þau árin, sem menn
eiga að nota til þess að búa sig undir
lífsbaráttuna. Læra að beita hæfileikum
sínum sjálfum sjer og öðrum til gagns
og fósturjörðinni til heilla og framfara.
Enda með fám orðum sagt, læra að
gjöra sjálfa sig að mönnum. Og til að
ná því takmarki eiga unglingaskólarnir
að hjálpa hinum íslenska æskulýð. En
þá kemur spurningin: Hvérjir eiga að
hrinda málinu áfram og gangast fyrir
því að stofna unglingaskóla? Pað væri
lang heppilegast, og jafnframt finst mjer
það eðlilegast, að hreppsnefndirnar gerðu
það með aðstoð prestanna. En af því,
að eg get átt von á, að það yrði langt
þar til unglingaskólar yrðu stofnaðir al-
ment, ef hreppsnefndirnar ættu ein-
göngu að hafa á höndum framkvæmd-
irnar, eftir þeim áhuga sem þær hafa haft,
margar hverjar, á kenslumálum, þá yrði
það hlutverk ungmennafjelaganna, þar
sem þau eru, að gangast fyrir sköla-
stofnunum. En þar sem þau eruekki til,
finst mjer að sveitarkennarar og ungir
og efnilegir menn ættu að taka það að
sjer að gerast forgöngumenn málsins.
Örðugleikarnir að koma skólunum upp
eru ekki eins miklir, og margir halda.
Mesfi örðugleikinn er líklega sá að fá
hús handa skólunum. En í mörgum
sveitum eru til fundarhús og templara-
hús, sem með litlum kostnaði væri hægt
að gera að viðunanlegum skólahúsum.
En þá vantar bekki og önnur skólaáhöld,
sem mundi kosta nokkra peninga. Og
svo lann kennaranna. En aftur má eiga
von á allmiklum styrk af opinberu fje.
Kostnaður við dvöl nemendanna á