Skólablaðið - 15.10.1908, Qupperneq 1

Annar árgangur.
19. blað. Kcmur út tvisvar í mánuði. Koslar 2 kr. á ári. Jleykjavík 15. okt. Auglýsingaverð: 1 kr. þiiml. Afgr. Reykjavík. 1 1 .... 1 1908.

(er skólameistari sjera Magnús Helga-
son flutti við vígslu og setning kenn-
araskólans 1. þ. m. Við voru stadd-
ir allmargir meiri háttar menn úr
bænum, og nokkrir utanbæjar).
Jeg hygg að það sje eins dæmi í
sögu landsins það sem hjer gjörist í
Rvík. í dag, að settir eru 2 nýir skól-
ar, skólar sem ekki hafa verið til á
landinu áður, og hvor um sig einn
sinnar tegundar á öllu landinu. Það
eru lagaskólinn og kennaraskólihn.
Og merkisdagur hlýtur slíkt að vera,
svo sannarlega sem vísindalíf og al-
þýðumentun hverrar þjóðar eru meg-
inþættir þjóðfjelags og meginstöð all-
ra þjóðþrifa.
Rað er hinn fyrsti sjerstaki kenn-
araskóli á íslandi sem hjer á aðvígja
og setja. Vafalaust er það mörgum
manni gleðiefni. Pað er jafnan gleði-
efni er þarflegu fyrirtæki verðurfram-
gengt, og þó jafnvel því fremur, sem
það hefir verið lengur þráð og leng-
ur eftir því beðið.
Og sannarlega höfum vjer íslend-
ingar lengi orðið að bíða eftir þess-
um skóla líklega lengur en nokkur
önnur þjóð, sem með mentuðum
þjóðum er talin. Fyrir meir en 100
árum voru aórar þjóðir farnar. að
stofna hjá sjer kennaraskóla; þar voru
menn þá farnir að skiljaþað, að sönn
holl almenn lýðmentun væri traust-
asta undirstaða undir heill og sæmd
hverrar þjóðar, og af annari hálfu líka
að kannast við það, að öll alþýða,
voldugir og vesælir, allir jafnt, hefðu
þörf á og aettu þá líka heimtingu á,
að fá þá uppfræðslu þegar í æsku, er
vekti úr dvala hæfiieika þeirra, svo að
þeir gætu náð eðliiegum þroska og
þá undir lífið svo að þeir gætu
lifað því eins og mönnunum sómdi.
Menn voru þá farnir að skilja það, að
til þess að því gæti orðið framgengt
þyrftiæskulýðurinnað eiga kost á kenn-
urum, er væru starfi sínu vaxnir og
gætu helgað því krafta sína; er skildu
sitt hlutverk og vissu hvað þeir væru
að gjöra; sem leituðu lags að áorka
sem rmestu í barnanna þarfir méð
starfi sínu. Og svo höfðu þá ýmist
stjórnéndur landanna eða einstakir
menn bundist fyrir að stofna skóla,
þar sem kennaraefni fengju fræðslu
og æfingu í þessum efnum.
En meðan aðrar þjóðir eru að
stofna hjá sjer kennaraskóla, þá eig-
um vjer ekki svo mikið sem einn
barnaskóla. Ekki af því að hjer væri
enginn áhugamaður um þau efni, eng-
inn sem sæi þörfina og skildi þýðingu
aukinnar mentunar fyrir þjóðina; slík-
ir menn voru til, og hafa, að eg hygg,
æfinlega verið hjer til tiltöluléga eins
margir og annarstaðar. Allir muna
í því sambandi frá þeim tímum nöfn
þeirra Hannesar biskups og Magnús-
ar Stephensen, Sem reyndu með rit-
um sínum að ná til allraralþýðu. En
gleymd eru nöfn margra annara, sem
unnu í kyrþey víðsvegar út um sveit-
ir þessa lands að mentun alþýðunn-
ar fyrir lítil laun og við þröngan hag.
A jeg þar ékki að eins við prestana,
heldur og við alþýðuna sjálfa, feður
og mæður, vinnumenn og vinnukon-
um sem miðiuðu börnunum af góð-
ur hug því ‘besta er þau áttu til.
Ressum starfsmönnum öllum til sam-
ans er það að þakka, hve vel og lengi
ísl. alþýðu hefur haldið í við alþýðu
annara landa í bókvísi og mentun
þrátt fyrir skólaleysið og skort ásjer-
stakri kennarastjett. Eg get ekki ann-
að en hugsað til þeirra við þetta tæki-
færi með hlýju þakklæti og blessun
minningu þeirra, þó að nöfnin sjeu
gleymd.
En þegar um það var að tefla að
stofna skóla, þá strandaði auðvitað
allt á gamla skerinu, fátækt og fjeleysi;
Vjer áttum eigi þá auðmenn, er
þess væru umkomnir og landið sjálft
var eigi fjár síns ráðandi; það varð
að biðja erlenda stjórn um hvern eyri
til landsþarfa. Einstaka barnaskóla
skýtur að vísu upp, er dregur fram á
19. öldina, en langt var þess að bíða,
að nokkurum dytti kennaraskóli í hug.
Regar einn af vorum mætustu mönn-
um og bestu sikólamönnum setur fram
tillögur sínar um alþýðumentun nú
fyrir '/4 aldar, þá mintist hann eigi á
kennaraskóla; svo lítt var sú hug-
mynd þá enn farin að ryðja sjer hjer
til rúms.
Fyrsti vísir þeirrar hugmyndar svo
að mjer sje kunnugt kemur fram hjá
sjera Pórarni Böðvarssyni, er hann
með gjöf sinni leggur grundvöllinn
að Flensborgarskóla. Hann tekur það
fram að það sje ætlunarverk skólans,
að gjöra menn færari til að kenna
börnum.
— — — (Hjer gat skólameistari
hinnar fyrstu kénnarafræðslu, í Flens-
borg, og afskiftum Jóns Rórarinsson-
ar af kennaraskólamálinu). — — —
Af stjórnarinnar hendi hefir hann
mestu ráðið um tilhögun og áhalda-
kaup til hans. Eg tel það einkum
honum fyrst og fremst að þakka og
' þar næst smiðnum, Steingrími Guð-
mundssyni, er húsið hefir reist, að
skólahúsið er svo vel úr garði gjört
og allur útbúnaður þess, sem frekast
vérður til ætlast eftir því fje, sem úr
var að spila. Ekki verður þeim um
kent, þó að mörgu sje enn ábótavant
í því efni; jeg held að trauðla hafi
verið unt að gjöra meira með því fje,
er veitt var til skólans. F*að sem áfátt
er stendur tii bóta, og treysti eg því,
að bótanna þurfi eigi lengi að bíða,
því að það væri fásinna og engi ráðdeild
að stofna dýran kennaraskóla, en
hamla svo notum hans með því, að
láta hann vanta það, sem hvérjum
kennaraskóla er bráðnauðsynlegt t. d.
æfingaskóla og leikfimishús; það væri
meiri fásinna en svo, að ætlandi sje
stjórn og þingi.
Að þörf hafi verið á þessum skóla,
um það hygg eg flestum mönnum
komi saman, sem nokkuð er ant um
menntun alþýðu og einhverja hug-
mynd hafa um, hvað kennaraskóla er
ætlað að vinna.
Það hefir til skamms tíma verið
deilt um mentunarástand fsl. alþýðu
bæði í ræðum og ritum, sumir hrós-
að því, sumir niðrað því, og mjög
skift í tvö horn. Um slíkt má lengi
þrátta, því að dómurinn fellur eftir
því við hvað er miðað og frá hvaða
sjónarmiði er á málið litið. Að mínu
áliti er mentunarástand alþýðu hjer
furðulega gott í samanburði við al-
þýðu annara landa, þegar tekið er til-
lit til ástæðnanna og því er maklegt
að hrósa. Jeg veit ekki hvort þess éru
mörg dæmi, að alþýða, sem til skamms
tíma hefir vantað bæði skóla og kenn-
arastjett, standi á jafn háu menning-
arstigi og íslenska alþýðan. En þeg-
ar aftur á móti er miðað viðkröfurn-