Skólablaðið - 15.10.1908, Blaðsíða 2

74
ar, sem tíminn og lífið gjörir nú, þá
er mentun hennar langt of lítil. Það
sýnir sig, hvar sem á er litið.
Landið er komið í miklu nánara
samband við önnur lönd en áður, og
viðskiftin við aðrar þjóðir fara því
stórum í vöxt — ef þjóðin á að stand-
ast í þeim kappleik, er þar af leiðir -
þarf hún meiri mentun.
Nýjar hugsanir, nýjar skoðanir og
stefnur í margs konar efnum berast
nú alþýðunni miklu örar og tíðar en
áður, ef hún á að geta áttað sig á
þeim, matið þær að verðleikum, hafn-
að illu en valið gott, þá þarf hún
meiri mentun.
Kröt'urnar til þæginda og annara
unaðsemda lífsins fara vaxandi, sann-
ar þarfir og ímyndaðar skapast árfrá
ári - ef þeim á að vérða sæmilega í
hóf stillt og þjóðinni unnt að full-
nægja þeim sönnu — þá þarf hún
meiri mentun.
þjóðin er sífelt að taka meiri og
meiri þátt í stjórn mála sinna og
mynda fjelög til að bæta hag sinn, ef
hún á að geta haldið áfram í því
horfi sjer til sæmdar og sannra hags-
bóta — þá þarf hún meiri mentun.
Frh.
Dönskukensla
í
barnaskólum.
Pað er ekki tiltökumál, þó að ung-
linga langi til að nema eitíhvað í út-
lendu máli; en dálítil spurning gæti
veiið um það, hvort barnaskólarnir
mega missa tíma til þess frá öðru
nauðsynlegra. Tíminn, sem þeir vinna,
er af skornum skamti, en ærið margt
er við hann að gera.
Eftir að nýju fræðslulögin nú eru
gengin í gildi, og kröfurnar til kunn-
áttu barna um fermingaraldur eru
orðnar svo miklu frekari en áður,
verður enn hæpnara að tími vinnist
til að kenna útlent mál. Pað sem er
lögskipað að kenna, verður þó auð-
vitað að ganga fyrir.
Líklega gera það sumir af fordild,
eða hjegómaskap að óska eitir kenslu
í Dönsku handa börnum sínum, frem-
ur en að hitt vaki fyrir þeim, að börn-
in hafi þeirrar kenslu svo mikil not.
Sumir kunna að gera það af misskiln-
ingi, af því að þeir halda, að í þessu
námi sje svo mikil mentun. Það sje
ómögulegt að vera mentaður maður,
nema maður geti bablað Dönsku.
Auðvitað er það mjög mikils virði
að komast svo vel niður Dönsku, að
hægt sje að skilja hana vel á bók;
bókmentir Norðurlandaþjóðanna eru
svo auðugar, að þar er margur eftir-
sóknarverður fjársjóður, sem þeir eiga
engan aðgang að, sem ekki skilja
þeirra mál. En til þess að hafa þau
not Dönskunámsins verður kunnátt-
an og léiknin að verða svo tnikil, að
___________SKÓLABLAÐIÐ______________
það er óhugsanlegt að barnaskólarnir
geti veitt hana.
Það má aö vísu segja að mikils-
vert sje fyrir unglingana að fá tilsögn
í Dönsku, þó að ekki komist þeir
svo langt; þeir geti þá sjálfir bætt
við, og orðið með tímanum full færir.
Satt er það að vísu, en á barnaskól-
inn samt sem áður að verja sínum
tíma til þess að kennaDönsku? F*að
er spurningin.
Ef barnaskólinn ætti að leggja
grundvöllinn - þó ekki væri um
meira að ræða — undir alla þá þekk-
ingu, sem gott væri og gagnlegt fyr-
ir marga að atla sjer, þá kæmi margt
til skoðunar fleira en Danskan. Tím-
inn er svo takmarkaður, að verksvið-
ið verður líka að takmarka. Fleiri út-
lend mál gætu kcmið til skoðunar,
t. d. Enska; þar eru og auðugar bók-
mentir, og viðskifti við England fara
vaxandi. Fleira gæti og verið um að
ræða en útlend tungumál, sem æski-
legt væri að barnaskólinn legði svo
lítinn þekkingargrundvöll í, segjum að
leika á hljóðfæri, eða einhverja því
um líka kenslu, sem unglingar eru
einmitt mjög móttækiiegir fyrir.
En vjer neyðumst til að nema stað-
ar og segja: hingað og ekki lengra.
það er tímans vegna - og raunar
margra annara hluta vegna — nauð-
ugur einn kostur að setja barnaskól-
unum nokkurnveginn fastar reglur um
það, hvað þar á að kenna, og verð-
ur þá að velja eftir því, hvað hentug-
ast þykir til þess að afla börnunum
andlegs víðsýnis, til að leggja grund-
völl almennrar mentunar svo traust-
an að ofan á hann megi byggja með-
an lífio endist; en um leið verður og
að hafa sjerstakt tillit til þess, sem
beint er nauðsynlegt bæði til þess að
öðlast mentunina sjálfa, og til þess
að bjargast áfram í daglegu lífi. Landa-
fræðin, sagan, náttúrufræðin eru horn-
steinar í hinn almenna mentunargrund-
völl; lestur, skrift, rjettritun (móður-
málsþekkingin) og reikningur eru
námsgreinar, sem ekki verður hjá
komist að veita unglingum staðgóða
þekkingu í, ef þeir eiga ekki að alast
upp og lifa eins og bjálfar alla æfi.
En orkar barnaskólinn þá meiru?
Ef við þetta er bætt kensiu í söng,
teiknun, líkamsæfingum og handavinnu
— sem öllum kemur nú saman um,
að sje harðla æskilegt, — er þá ekki
full ásett?
Ætti enn að auka kenslu í útlendu
máli við þetta verkefni, þá getur sú
kensla ekki orðið nema rjett nafnið;
— nema þá því að eins að til baga
sje tekinn tími frá þeim námsgrein-
um, sem nú vóru taldar. En væri
svo gert, þá er kensla útlenda máls-
ins orðin veni en fordildar eða hje-
góma prjál; hún er þá orðin eyði-
leggi ng skólans.
I nokkrum barnaskólum hjer á landi
er Danska kend, í einstaka skóla Enska.
Venjulega er ekki auðið að sjá af
skýrslunum, hve mikill tími er ætlað-
ur þessum útlendu tungum, því að
stundatöflur eru venjulega ekki tekn-
ar upp í skýrslurnar. Jafnvel farkenn-
ararnir sumir eru að fást við kenslu
í Dönsku, eða jafnvel Ensku, og gegn-
ir furðu, að þeir skulu taka það í
mál, þó að þeir kynnu eitthvað í
málinu sjálfir, svo margt þarfara sem
þeir gætu gert á heimilunum þann
stutta tíma sem þeir dvelja þar, ef
þeir hefðu skilning á því og þekk-
ingu til þess. En þeir eru að líkind-
um ekki einráðir. Aðstandendur barn-
anna óska ef til vill fremur að börn-
in læri dálítið í Dönsku heldur en að
þau komist sæmilega niður í móður-
málinu. —
Það er ekki að vita, hver ræður;
en dæmi eru til þess, að Danska
sje kend eins mikið og íslenska í ein-
staka skóla. Þannig bera skýrslurn-
ar með sjer, að í einum barnaskólan-
um, sem ekki er í kaupstað, hafi
verið í vetur er leið 3 stýlar í
D ö n s k u en aðeins e i n í s I e n s k
r i t ge r ð á viku.
Við þessum óróma er ástæða til að
vara hinar nýkosnu skólanefndir og
fræðslunefndir.
En þó að ekki aje víða ttl að dreifa.
svo gýfurlegum misskilningi á ætlun-
arverki barnaskóla að skriflegar æf-
ingar í móðurmálinu sjeu settar ger-
samlega á hakann fyrir dönskum stýl-
um, þá mun það víst, að barnaskól-
ar yfirleitt rnega ekki missa tíma til
að kenna útlendar tungur.
Annað mál er það, að kaupstaðar-
skólar kenni eitthvað í Dönsku, þeir
sem eiga kost full færra manna í því
máli, þar sem börnin sækja skólann
4 — 6 ár, og þar sem þeim er skift í
deildir eftir aldri. Pað er sök sjer
þó að börn í efstu eða næst elstu
deild þeirra skóla, sjeu látin læra eitt-
hvað í útlendum málum; það þarf
ekki að koma að neinum baga.
En í hinum smærri skólum ætti það
ekki að eiga sjer stað, af því að það
mun reynast þeim til böls en ekki
bóta. —
(' u 11)
Aginn
í
barnaskolunum.
Pegar skólanefndir og fræðslunefnd-
ir velja sjer kennara, þá hafa þær
margs að gæta. Flestar munu þær
fyrst og fremst athuga, hvernig kenn-
arinn er, sem þeim býðst og svo
hvað hann kostar. í sumum sveitum
hygg eg raunar að haft sje endaskifti
á þessu, en allar samviskusamar skóla-
nefndir fara þessa leið.
Ef skólanefndir meta það mest af
öllu, að kennarinn sje góður, sem
þær ráða í sveit sína, þá þurfa þær
að hafa einhverja hugmynd um hvað
útheimtist til þess að vera góður